Прагляд крыніцы для Багародзіца (гімн)

{{Гімны Беларусі}}
[[Файл:Bogurodzica_rekopis1407.png|міні|200пкс|«Багародзіца», рукапіс з 1407 г.]]
'''«Багаро́дзіца»''' — гімн [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] ў XIV—XVIII стагодзьдзях і найстарэйшы беларускі рэлігійны гімн. З XV ст. зваўся таксама «Песьняй Айчыны» і лічыўся ўжо старадаўнім. Сьпяваўся пры каранацыях, прыдворных цырымоніях і іншых урачыстасьцях, войскам перад бітвамі, пры асьвячэньні мошчаў сьвятых, на пахаваньнях дзяржаўных асобаў<ref>Славянамоўная паэзія Вялікага Княства Літоўскага XVI—XVIII стст. — {{Менск (Мінск)}}, 2011.</ref>.

== Гісторыя ==
[[Файл:СТАТУТ ВКЛ 1529 год.jpg|значак|200пкс|«Багародзіца» ў [[Першы Статут Вялікага Княства Літоўскага|Першым Статуце ВКЛ]], 1529 г.]]

«Багародзіцу» адносяць да гімнаў, а не да малітваў, на падставе наяўнасьці вершаванага тэксту. Найстарэйшы запіс тэксту з мэлёдыяй зроблены ў 1407 годзе. У Вялікім Княстве Літоўскім тэксты «Багародзіцы» зьмяшчаліся ў многіх пашыраных рукапісах і друкаваных выданьнях, ад так званага «[[Статут Яна Ласкага|Статуту Яна Ласкага]]» (1506) да «[[Volumina legum]]» (1732). У XVI ст. зьявіўся пераклад на лацінскую мову. Існуе шаснаццаць нотных запісаў «Багародзіцы», зробленых у XV—XVIII стагодзьдзях.

На вялікай дзяржаўнай харугве Вялікага Княства Літоўскага з аднаго боку была выява [[Пагоня|Пагоні]], а з другога — выява Багародзіцы<ref>[[Вінцук Вячорка|Вячорка В.]] [https://www.svaboda.org/a/himn-i-dziejaslovy/29837829.html Чаму дзяржаўным гімнам БНР стаў ваяцкі марш «Мы выйдзем шчыльнымі радамі»?], [[Радыё Свабода]], 23 сакавіка 2019 г.</ref><ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 96.</ref>. Улічваючы, што з другой паловы XIII ст. выява [[Багародізца (герб)|Багародзіцы]] была гербам [[Полацкае княства|Полацкага княства]], можна меркаваць запазычаньне Вялікім Княствам Літоўскім гэтага герба, а магчыма, і гімна «Багародзіца», ад Полацку.

На падставе моўных дасьледаваньняў прыкладна вызначаюць тэрмін узьнікненьня гімну — сярэдзіна XIV ст., аднак ужытыя ў тэксьце архаізмы кажуць пра значна ранейшае датаваньне гэтага твору (нават да XIII ст.). «Багародзіца» лічыцца арыгінальным творам, дасьледнікі не адшукалі адпаведнікаў у грэцкай, лацінскай, чэскай і нямецкай літаратуры.

Упершыню ў крыніцах «Багародзіца» ўпамінаецца [[Ян Длугаш|Янам Длугашам]], у сваёй «Хроніцы» ён распавядае, што ў пачатку [[Грунвальдзкая бітва|бітвы пад Грунвальдам]] літоўска-польскае войска засьпявала «Багародзіцу» і зь [[Дзіда|дзідамі]] рушыла на ворага<ref>{{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)|к}} С. 101.</ref>.

У канцы XIV ст. «Багародзіца» разам зь [[Ягайла]]м і яго атачэньнем трапіла ў [[Карона Каралеўства Польскага|Каралеўства Польскае]]. У XV ст. гімн ўжо атрымаў шырокую вядомасьць ў Польшчы, пазьней стаў вайсковым і рэлігійным гімнам [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]. Некаторыя дасьледнікі лічаць, што «Багародзіца» была ўласным каранацыйным гімнам [[Ягелоны|Ягелонаў]]. Пазьней тэкст «Багародзіцы» дапоўнілі дадатковымі радкамі.

Мэлёдыя Багародзіцы набліжаецца да мэлёдый грыгарыянскага харалу; запісаны нотамі-[[нэўма]]мі на пяцілініі, у ключы ФА, у малай актаве, такім чынам, прызначаецца да выкананьня мужчынскім хорам ва ўнісон або голасам. Танальна мэлёдыя належыць да 1. грыгарыянскага тону. Тэкст з манускрыпту з 1407 году ёсьць першым (найранейшым) вядомым сёньня вершаваным запісам [[польская мова|польскай мовы]]. У 1529 годзе тэкст «Багародзіцы» на [[Старабеларуская мова|беларускай мове]] зьмясьцілі ў [[Першы Статут Вялікага Княства Літоўскага|першай рэдакцыі Статуту Вялікага Княства Літоўскага]]<ref>Несцерава Г. [http://pawet.net/library/v_ethnography/baharodzica/%D0%A6%D1%96_%D1%81%D0%BF%D1%8F%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%96_%D0%BC%D1%8B_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%83.html Ці спявалі мы Багародзіцу?] // Лідскі Летапісец. № 3—4 (27—28), 2004.</ref>.

== Арыгінальны тэкст (1407) ==
: Bogurodzica, dziewica
: Bogiem sławiena Maryja
: Twego syna, Gospodzina,
: Matko zwolena Maryja
: Zyszczy nam Spuści nam. Kyrieleison.

: Twego dzela krzciciela, Bożycze
: Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
: Słysz modlitwę, jąż nosimy
: A dać raczy, jegoż prosimy,
: A na świecie zbożny pobyt
: Po żywocie rajski przebyt.
: Kyrieleison.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Краіна Беларусь. Вялікае Княства Літоўскае (2012)}}
* Несцерава Г. [http://pawet.net/library/v_ethnography/baharodzica/%D0%A6%D1%96_%D1%81%D0%BF%D1%8F%D0%B2%D0%B0%D0%BB%D1%96_%D0%BC%D1%8B_%D0%91%D0%B0%D0%B3%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%B4%D0%B7%D1%96%D1%86%D1%83.html Ці спявалі мы Багародзіцу?] // Лідскі Летапісец. № 3—4 (27—28), 2004.
* Славянамоўная паэзія Вялікага Княства Літоўскага XVI—XVIII стст. / НАН Беларусі, Інстытут мовы і літаратуры імя Я. Коласа і Я. Купалы; уклад., прадм. і камент. А. Бразгунова. — {{Менск (Мінск)}}: Беларуская навука, 2011. — (Помнікі даўняга пісьменства Беларусі)

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Вікікрыніцы|Багародзіца|Багародзіца}}
* [http://www.youtube.com/watch?v=ZgtTapXGWXA&feature=player_embedded Выкананьне арыгінальнага гімну], [[YouTube]].

[[Катэгорыя:Палітыка Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Культура Вялікага Княства Літоўскага]]
[[Катэгорыя:Нацыянальныя гімны]]