Прагляд крыніцы для Архіпэляг Чагас

{{Каардынаты|4|55|паўднёвае|72|20|усходняе|рэгіён=Вялікабрытанія|тып=выспа|выяўленьне=загаловак}}
[[Файл:Chagos_large.png|міні|400пкс|Мапа архіпэлягу Чагас. Атолы з надводнай часткай вылучаныя зялёным]]
'''Чагас''' — [[архіпэляг]] зь сямі [[атол]]аў з больш чым 60 трапічнымі выспамі ў [[Індыйскі акіян|Індыйскім акіяне]], зьмешчаны прыкладна ў 500 [[кілямэтар|кілямэтрах]] да [[поўдзень|поўдня]] ад [[Мальдывы|Мальдываў]], на сярэдзіне шляху з [[Афрыка|Афрыкі]] ў [[Інданэзія|Інданэзію]].

Архіпэляг Чагас — частка [[Брытанская тэрыторыя ў Індыйскім акіяне|Брытанскай тэрыторыі ў Індыйскім акіяне]].

Сталых жыхароў няма, выспу засяляюць брытанскія і [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|амэрыканскія]] вайскоўцы (каля 3 тыс. жыхароў).

== Геаграфія ==
Усяго тэрыторыя архіпэлягу складае 63,2 [[квадратны кілямэтар|км²]], зь якіх выспа Дыега Гарсія займае 27,2 км². Плошча жа марской тэрыторыі зь [[лягуна]]мі архіпэлягу перавышае 15 тыс. км², зь іх 13 тыс. км² — у межах банкі [[Вялікі Чагас]]. Гэта — адзін з самых вялікіх [[атол]]авых архіпэлягаў у сьвеце.

Архіпэляг складаецца зь сямі частак:

# [[Дыега Гарсія]] (акрамя галоўнай выспы яшчэ 3 астраўкі)
# [[Эгмант (астравы)|Эгмант]] (7 астраўкоў)
# [[Пэрас-Баньёс]] (27 астраўкоў)
# [[Саламон (выспы)|Саламон]] (11 астраўкоў)
# [[Банка Вялікі Чагас]] (7 астраўкоў)
# [[Рыф Блэнхайм]] (3 астраўкі)
# [[Банка Сьпікерс]] (1 астравок)

Калі самая самая вялікая выспа архіпэлягу Дыега Гарсія мае плошчу 27,2 км², то другая па велічыні выспа архіпэлягу (Ігл у Вялікім Чагасе) менш у 11 разоў (2,45 км²). Астатнія астраўкі па плошчы не перавышаюць 1,5 км².

=== Клімат ===
[[Клімат]] выспаў [[тропікі|трапічны]] марскі, гарачы і вільготны. Архіпэляг добра прадуваецца [[вецер|вятрамі]]. Сярэднегадовая колькасьць ападкаў — каля 2600 мм (ад 105 мм у [[жнівень|жніўні]] да 350 мм у [[студзень|студзені]]). Сярэднемесячная тэмпэратура вагаецца ад 26,2 [[Градус Цэльсія|°C]] да 28,3&nbsp;°C.

== Гісторыя ==
Першае зарэгістраванае адкрыцьцё адбылося ў пачатку XVI стагодзьдзя, калі вядомы мараплавец [[Васка да Гама]] апісаў некалькі астраўкоў архіпэлягу. У XVIII стагодзьдзі [[Францыя]] абвясьціла выспы часткай калёніі [[Маўрыкій]]. 27 красавіка 1786 году Брытанія абвясьціла архіпэляг сваім валоданьнем як частка [[Сэйшэлы|Сэйшэльскіх выспаў]].

Да 1960-х гадоў выспу засялялі [[Ілоі]] (або [[народнасьць]] Чагас), але брытанскімі ўладамі яны былі выселеныя з [[востраў|астравоў]] з выплатай мінімальнага кампэнсаваньня. Выспа Дыега Гарсія стала па ісьце брытанска-амэрыканскай ваеннай базай.

Калі ў 1960-1970-х Маўрыкій і Сэйшэлы атрымалі незалежнасьць, [[Вялікабрытанія]] пакінула архіпэляг Чагас як частку свой тэрыторыі ў Індыйскім акіяне. Аднак, Маўрыкій працягвае прад’яўляць прэтэнзіі на Чагас.

Іншая праблема — выселеныя з выспаў людзі і іх нашчадкі. Нягледзячы на тое, што [[суд]] некалькі разоў адхіліў іх прэтэнзіі на вяртаньне, справа далёка ад завяршэньня. Аднак, брытанскія ўлады робяць некаторыя паслабленьні. Калі карэнным жыхарам выспы пасьля высяленьня ўезд быў забаронены, то ў пачатку XIX стагодзьдзя каля сотні [[Ілоі|ілоеў]] наведала архіпэляг.

У 2016 годзе амэрыканская [[арэнда]] выспы [[Дыега Гарсія]] сканчаецца. Будзе яна падоўжаная або не, на цяперашні момант невядома.

== Глядзіце таксама ==
* [[Зборная архіпэлягу Чагас па футболе]]

== Вонкавыя спасылкі ==
* [http://www.worldstatesmen.org/Br_Indian_Ocean_Terr.html Брытанская тэрыторыя ў Індыйскім акіяне]
* [https://web.archive.org/web/20210329023255/https://www.chagossupport.org.uk/ The UK Chagos Support Association]

[[Катэгорыя:Архіпэляг Чагас| ]]