Прагляд крыніцы для Аповесьць мінулых часоў

[[Файл:14 2 List of Radzivill Chron.jpg|міні|250px|14-ы аркуш [[Радзівілаўская хроніка|Радзівілаўскай хронікі]], што ўлучае ў сябе сьпіс «Аповесьці мінулых гадоў» з унікальнымі ілюстрацыямі [[15 стагодзьдзе|XV ст.]]. На аркушы апісваецца [[Руска-бізантыйская вайна 907 году|паход кіеўскага князя Алега на Царград]]]]

'''«Аповесьць мінулых часоў», «Аповесьць мінулых гадоў»''' ([[старажытнаруская мова|стар.-рус.]] ''Повѣсть временныхъ лѣт'') — помнік [[славяне|усходнеславянскага]] летапісаньня, створаны людзьмі блізкімі да [[кіеў]]скіх князёў. Меў тры рэдакцыі, у якіх пададзеная гісторыя [[Русь|Русі]] ад 852 [[год|року]] да 1110 уключна. Зьбярогся ў розных летапісных [[звод]]ах (найбольш поўная рэдакцыя ў [[Іпацьеўскі летапіс|Іпацьеўскім]] і [[Лаўрэнцеўскі летапіс|Лаўрэнцеўскім]] сьпісах). У Іпацьеўскім летапісе «Аповесьць мінулых часоў» працягваецца [[Кіеўскі летапіс|Кіеўскім летапісам]].

«Аповесьць мінулых часоў» значна паўплывала на разьвіцьцё ўсходнеславянскага летапісаньня. У наступны час яна ўлучалася амаль ва ўсе мясцовыя летапісы ў якасьці своеасаблівых уводзінаў.

== Рэдакцыі твору ==
Асновай твору зьяўляецца старажытны летапісны звод, у якім падзеі даводзяцца да 1037. Гэтая частка твору была напісаная ў часы княжаньня [[Яраслаў Мудры|Яраслава Мудрага]].

Першую рэдакцыю зводу зрабіў буйны царкоўны і палітычны дзяяч Русі [[Нікан]], які працягнуў падзеі да 1073, унёс літаратурны запіс аб прызваньні варагаў. З 1061 ім даюцца дакладныя зьвесткі. Нікан упершыню паведаміў пра [[Менск]] пад 1067 і апісаў [[бітва на Нямізе|бітву на Нямізе]] (магчыма, паводле аповедаў яе ўдзельнікаў).

Другая рэдакцыя атрымала назву Пачатковага зводу, бо падзеі былі даведзеныя да 1093 і дапоўнены наўгародзкімі зьвесткамі. Яго аўтар ва ўмовах аслабленьня [[Кіеўская Русь|Кіеўскай дзяржавы]] імкнецца даць станоўчую ацэнку першым кіеўскім князям, высока ацаніць іх ваенныя заслугі.

Трэцюю рэдакцыю зрабіў каля 1113 [[Нестар]] у [[Кіева-Пячэрскі манастыр|Кіева-Пячэрскім манастыры]]. Нестар упершыню паспрабаваў зьвязаць гісторыю ўсходніх славянаў з гісторыяй усяго чалавецтва, стварыў своеасаблівую гістарычную канцэпцыю.

== Структура ==
«Аповесць мінулых часоў» пабудаваная на мэтадалягічных прыёмах антычнай гістарыяграфіі, вызначаных у ІІ ст. да н. э. грэцкім гісторыкам [[Палібій|Палібіем]]. Яны прадугледжвалі тры правілы: веданьне гістарычных укладаньняў папярэднікаў, шырокі агляд геаграфіі дасьледаваньня, сувязь падзеяў мінулага і сучаснага. Як і [[Фукідыд]] і [[Арыстотэль]], Нестар асноўную ўвагу надаваў апісаньню палітычных і ваенных падзеяў. Уплыў антычнай традыцыі вельмі выразна адчуваецца тады, калі летапісец укладвае ў вусны сваіх пэрсанажаў антычныя афарызмы, напрыклад, «маці гарадоў рускіх». З другога боку, відавочныя прынцыпы і падыходы, характэрныя для сярэднявечнай мэтадалёгіі — правідэнцыялізму. У многіх выпадках летапісец тлумачыць падзеі і дзеяньні людзей са спасылкай на Слова Божае. Мэтадалягічная структура летапіснага зводу складаецца з тлумачальнай (галоўнай) і правідэнцыяльнай (дапаможнай) гісторыі. Тлумачальная гісторыя будуецца на прынцыпах заканамернасьці, ісьціны і праўды.

== Клясыфікацыя ==
Беларускі дасьледнік [[Мікалай Сьмяховіч]] адносіць «Аповесьць мінулых гадоў» да пасіўна-сузіральнага кірунку школы базавай вэрыфікацыі. У зводзе адсутнічаюць элемэнты крытыкі, папярэдні аналіз матэрыялаў, запазычаных зь іншых крыніцаў. Летапісец найперш выконваў камунікацыйную функцыю, каб перадаць гістарычна цэласныя веды, якія назапасіла грамадзтва.

Летапісны звод пабудаваны на прызнаньні заканамернасьці сацыяльнага разьвіцьця і па лягічнай схеме: ад апісаньня падзеі да тлумачэньня прычынаў яе ўзьнікненьня, ад тлумачэньня прычынаў — да абагульняльных высноваў.<ref>{{Літаратура/Гістарыяграфія гісторыі Беларусі|к}} С. 32</ref>

== Зьвесткі пра беларускія землі ==
Летапіс зьмяшчае ўнікальныя зьвесткі з гісторыі беларускіх зямель эпохі Старажытнай Русі, асабліва [[Полацкае княства|Полацкага княства]]. У прыватнасьці, тут апісаная раздача гарадоў [[Рурык]]ам, удзел палачанаў у паходзе [[Алег (кіеўскі князь)|Алег]]а на Царград (цяперашні [[Стамбул]]), толькі ў гэтым творы апавядаецца пра полацкага князя [[10 стагодзьдзе|X ст.]] [[Рагвалод]]а і ягоную дачку [[Рагнеда|Рагнеду]], тут падрабязна выкладзеная гісторыя жыцьця і дзейнасьці князя [[Усяслаў Чарадзей|Ўсяслава Чарадзея]], апетага ў «[[Слова пра паход Ігаравы|Слове пра паход Ігаравы]]». У ёй прыведзеныя самыя раньнія зьвесткі пра многія беларускія [[места|месты]], пра [[бітва на Нямізе|бітву на Нямізе]] (1067).<ref>В. А. Чамярыцкі. Аповесць мінулых гадоў // {{Літаратура/Памяць/Менск|1к}} С. 519</ref>

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Літаратура/Памяць/Менск|1}}
* {{Літаратура/Гістарыяграфія гісторыі Беларусі}}

{{Беларускія летапісы}}

[[Катэгорыя:Летапісы]]
[[Катэгорыя:Кіеўская Русь]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Полацкага княства]]