Прагляд крыніцы для Інстытут гісторыі

{{Арганізацыя
|назва = Інстытут гісторыі
|выява = !Уваход у Інстытут гісторыі (Менск, 2019 г.).jpg
|рамка выявы =
|памер выявы =
|альтэрнатыўны тэкст выявы =
|подпіс выявы = Уваход у інстытут (2019 г.)
|мапа =
|памер мапы =
|альтэрнатыўны тэкст мапы =
|подпіс мапы =
| мапа 2 =
|абрэвіятура = ІГ
|дэвіз =
|папярэднік =
|дата ўтварэньня = {{Дата пачатку|15|10|1929|1}}
|тып = навуковая
|юрыдычны статус = дзяржаўная ўстанова
|мэта =
|штабкватэра = [[Першамайскі раён (Менск)|Першамайскі раён]], [[Акадэмічная вуліца|Акадэмічная вул.]], д. 1<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Кантакты|спасылка=http://history.by/be/contacts/|выдавец=Інстытут гісторыі|дата публікацыі=2020|дата доступу=1 жніўня 2020}}</ref>
|месцазнаходжаньне = [[Менск]]
|каардынаты ={{Каардынаты|53.919625|паўночнае|27.598332|усходняе}}
|дзейнічае ў рэгіёнах = [[Беларусь]]
|сяброўства =
|афіцыйныя мовы = беларуская, расейская
|пасада кіраўніка = Кіраўнік
|імя кіраўніка =[[Вячаслаў Даніловіч]]
|пасада кіраўніка 2 = Намесьнік у навуковай працы
|імя кіраўніка 2 =[[Вадзім Лакіза]]
|пасада кіраўніка 3 = Намесьнік у агульных пытаньнях
|імя кіраўніка 3           = [[Фёдар Шаўко]]
|пасада кіраўніка 4        = Навуковы сакратар
|імя кіраўніка 4           = [[Андрэй Салаўянаў]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Адміністрацыя|спасылка=http://history.by/be/struktura-instituta/administraziya/|выдавец=Інстытут гісторыі|дата публікацыі=2020|дата доступу=1 жніўня 2020}}</ref>
|асноўныя асобы = 
|кіроўны орган = Кіраўніцтва
|матчыная кампанія =[[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі]]
|зьвязаныя кампаніі =
|бюджэт =
|колькасьць супрацоўнікаў =92
|колькасьць валянтэраў = 22 [[асьпірант]]ы<ref name="а"/> і 20 дактарантаў<ref name="б"/> (2018 год)
|сайт =[http://history.by/be/ history.by/be]
|заўвагі =
|колішняя назва = Інстытут гістарычных навук (да 1931 году)
}}
'''Інстыту́т гісто́рыі''' — дасьледчая ўстанова [[Нацыянальная акадэмія навук Беларусі|Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі]], заснаваная ў кастрычніку 1929 году ў якасьці Інстытуту гістарычных навук.

У інстытуце праводзіцца дасьледаваньне сацыяльна-эканамічнага, грамадзка-палітычнага, дзяржаўнага, нацыянальнага ды культурнага разьвіцьця Беларусі, у тым ліку дасьледаваньні па спэцыяльных гістарычных дысцыплінах. Супрацоўнікамі інстытуту праводзяцца архэалягічныя дасьледаваньні помнікаў гісторыі Беларусі, распрацоўка праблем гісторыі і тэндэнцый разьвіцьця матэрыяльнай культуры Беларусі<ref>{{кніга|загаловак=Национальная Академия наук Беларуси|адказны=Под общей редакцией академика П. А. Витязя|год=2009|наклад=2000|выдавецтва=РУП "Издамельский дом "Белорусская наука"|месца=Минск|старонкі=33}}</ref>. На 2020 год у [[Асьпірантура|асьпірантуру]] прымалі па 5 спэцыяльнасьцях: 1) [[Гісторыя Беларусі|айчынная гісторыя]]; 2) [[антрапалёгія]]; 3) [[археалёгія]]; 4) [[гістарыяграфія]], [[крыніцазнаўства]] і мэтады гістарычнага дасьледаваньня; 5) [[этнаграфія]] і [[этналёгія]]<ref name="а">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Асьпірантура|спасылка=http://history.by/be/graduate_school/|выдавец=Інстытут гісторыі|дата публікацыі=2020|дата доступу=1 жніўня 2020}}</ref>. У дактарантуру па першых 4-х зь іх<ref name="б">{{Навіна|аўтар=|загаловак=Дактарантура|спасылка=http://history.by/be/doctoral_candidacy/|выдавец=Інстытут гісторыі|дата публікацыі=2020|дата доступу=1 жніўня 2020}}</ref>. Выпускаліся 3 штогоднікі: «Актуальныя пытаньні антрапалёгіі» (з 2006 году), «Гістарычна-археалягічны зборнік» (з 1927 г.) і «Матэрыялы па археалёгіі Беларусі» (з 1957 г.)<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Матэрыялы па археалёгіі Беларусі (МАБ)|спасылка=http://history.by/be/mab/|выдавец=Інстытут гісторыі|дата публікацыі=2020|дата доступу=1 жніўня 2020}}</ref>. Штогод ладзілі Міжнародную школу гісторыка-археалягічных дасьледаваньняў з інстытутамі краінаў Азіі (Казахстан і [[Туркмэністан]]) і 13 дасьледчымі ўстановамі з 7 краінаў Эўропы — Латвіі, [[Летува|Летувы]], Польшчы (3: [[Падляскі музэй]]), Расеі (4) і Ўкраіны (2), а таксама Італіі ([[Мадэнскі ўнівэрсытэт]]) і Францыі ([[Цэнтар напалеонаўскіх дасьледаваньняў]])<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Міжнародная школа гісторыка-археалягічных дасьледаваньняў|спасылка=http://history.by/be/struktura-instituta/international_school_of_historical_and_archaeological_research/|выдавец=Інстытут гісторыі|дата публікацыі=2020|дата доступу=1 жніўня 2020}}</ref>.

== Будова ==
На 2024 год Інстытут гісторыі ўлучаў [[Цэнтральны гістарычны архіў]] і 6 цэнтраў:
# Цэнтар [[Археалёгія|археалёгіі]]  Беларусі — 3 аддзелы: 1) аддзел археалёгіі [[Першабытнае грамадзтва|першабытнага грамадзтва]], 2) аддзел археалёгіі [[Сярэднявечча|Сярэдніх вякоў]] і Новага часу, 3) аддзел захаваньня і выкарыстаньня археалягічнай спадчыны з фондам і калекцыямі археалягічных артэфактаў;
# цэнтар гісторыі Беларусі IX—XVIII стчт. і спэцыяльных гістарычных навук — 2 аддзелы: 1) аддзел гісторыі Беларусі IX—XVIII стст. і археаграфіі,  2) аддзел археаграфіі;
# цэнтар гісторыі Беларусі канца XVIII—XXI стст. — 2 аддзелы: 1) аддзел гісторыі Беларксі канца XVIII—пачатку XXI ст., 2) аддзел навейшай гісторыі Беларусі;
# цэнтар ваеннай гісторыі;
# цэнтар усеагульнай гісторыі, міжнародных зносін і геапалітыкі;
# цэнтар гісторыі навукі і архіўнай справы, у які ўваходзіць Цэнтральны навуковы архіў НАН Беларусі<ref>{{Артыкул|загаловак=Інстытут гісторыі: прастора навуковых адкрыццяў і супрацоўніцтва|выданьне=Беларускі гістарычны часопіс|год=2024|нумар=9|старонкі=5}}</ref>.

== Мінуўшчына ==
[[Файл:!Таблічка Інстытуту гісторыі (Менск, 2019 г.).jpg|значак|250пкс|Таблічка Інстытуту гісторыі (2019 г.)]]
15 кастрычніка 1929 г. Прэзыдыюм Беларускай акадэміі навук зацьвердзіў Пастанову аб стварэньні Інстытуту гістарычных навук, які стаў 1-й навукова-дасьледчай установай акадэміі. Першым кіраўніком Інстытуту быў акадэмік [[Усевалад Ігнатоўскі]], які займаў пасаду старшыні Беларускай акадэміі навук. Першапачаткова Інстытут налічваў 9 супрацоўнікаў. З 1931 году стаў называцца Інстытутам гісторыі. Першапачаткова дасьледавалі: [[Паўстаньне 1863—1864 гадоў|Паўстаньне Каліноўскага 1863—1864 гадоў]] (У.Ігнатоўскі), [[Кастрычніцкі пераварот|Кастрычніцкі пераварот 1917 году]] і станаўленьне Саветаў ([[Павал Горын-Каляда]]), вызваленчыя і грамадзкія рухі ([[Васіль Шчарбакоў]]), [[фэадалізм]] і [[капіталізм]] у Беларусі ([[Дзяніс Дудкоў]], [[Канстантын Кернажыцкі]] і [[Антон Ясінскі]]). За 1929—1941 гг. выдалі 32 манаграфіі<ref name="з"/>.

З 1935 г. пачалося напісаньне абагульняльнага дасьледаваньня гісторыі Беларусі, якому замінула [[Рэпрэсіі ў БССР|беспадстаўнае асуджэньне]] каля 20 супрацоўнікаў Інстытуту: 6 акадэмікаў П.Горын-Каляда, [[Станіслаў Матулайціс]], [[Уладзімер Пічэта]], [[Езэкіль Рыўлін]] (1901—1978), [[Віталь Сярбента]] (1895—1980), В.Шчарбакоў, кандыдаты навук К.Кернажыцкі, [[Аляксандар Ляўданскі]]. Меншасьць перажыла рэпрэсіі. З пачаткам Нямецка-савецкай вайны ў 1941 г. частка супрацоўнікаў выехала ў тыл. У [[Чырвоная армія|Чырвоную армію]] заклікалі кандыдатаў навук Дз. Дудкова і [[Яфім Шлосбэрг|Яфіма Шлосбэрга]] (1906—1970), мастака Міхаіла Федасеева. Добраахвотнікам пайшоў супрацоўнік [[Яфрэм Карнейчык]] (1900—1972). Асьпірант М.Матусевіч кіраваў дывэрсійнай групай у партызанскім атрадзе. Некаторыя загінулі на фронце: А.Калечык і [[Восіп Лочмель]] (1907—1942). Бязь вестак прапаў супрацоўнік [[Эдуард Галубок]] (1905—1942). У 1944 годзе ў Менскім падпольлі загінуў навуковы сакратар Інстытуту М.Махнач. Нямецкія акупанты вывезьлі археалягічныя калекцыі<ref name="з"/>. Зьніклі картатэка ўліку помнікаў, археалягічная фотатэка і рукапісы неапублікаваных працаў.

У чэрвені 1944 г. Інстытут аднавілі паводле Пастановы АН БССР у складзе 10 супрацоўнікаў. У 1946 годзе ўжо працавалі 2 дактары і 6 кандыдатаў навук, 7 старэйшых і 4 малодшых навуковых супрацоўнікаў. У 1954 і 1961 гадах выйшлі 1-ы і 2-і тамы 2-томніка «Гісторыя Беларусі». У 1972—1975 гг. выйшаў 5-томнік «Гісторыя Беларускай ССР» пад кіраўніцтвам старшыні рэдакцыйнай калегіі [[Іларыён Ігнаценка|Іларыёна Ігнаценкі]] (1919—2002) і пры ўдзел галоўных рэдактараў тамоў [[Канстанцін Шабуня|Канстанціна Шабуні]] (1912—1984), [[Іван Марчанка|Івана Марчанкі]] (1923—1997), І. Краўчанкі і [[Аляксандар Філімонаў|Аляксандра Філімонава]] (1918—2007). У 1982 г. у Берасьці адчынілі музэй гораду высілкамі археолягаў Інстытуту. У 1976—1985 гг. выдалі звыш 150 кніг. На кастрычнік 1999 г. у Інстытуце працавалі 13 дактароў і 52 кандыдаты навук. 1/3 складалі археолягі. У 1985—1998 гг. выдалі звыш 250 кніг. За ўвесь час каля 540 [[манаграфія]]ў, зборнікаў і брашураў. У 1990-я: 2-томнік «Нарысы гісторыі Беларусі», 1-я тамы 4-томніка «Археалёгія Беларусі» і 3-томніка «Гісторыя сялянства Беларусі»<ref name="з">{{Артыкул|аўтар=[[Міхаіл Касьцюк]].|загаловак=Гісторыяй апантаныя|спасылка=|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=15 кастрычніка 1999|нумар=196-197 (23797-23798)|старонкі=5|issn=1990-763x}}</ref>.

=== Кіраўнікі ===
* [[Усевалад Ігнатоўскі]] (15 кастрычніка 1929—1931)
* [[Павал Горын-Каляда]] (1931—1936)
* [[Васіль Шчарбакоў]] (1936—1937)
* [[Мікалай Нікольскі]] (1937—1953)
* [[Іван Краўчанка]] (1953—1965)
* [[Ніна Каменская]] (1965—1969)
* [[Іларыён Ігнаценка]] (1969—1975)
* [[Пётар Петрыкаў]] (1975—1988)
* [[Міхаіл Касьцюк]] (1988—1999)
* [[Мікола Сташкевіч]] (1999—2004, выканаўца абавязкаў)
* [[Аляксандар Аляксандравіч Каваленя|Аляксандар Каваленя]] (2004—2010)
* [[Вячаслаў Даніловіч]] (з 2010 г.)

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга|загаловак =Інстытут гісторыі Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі ў асобах (1929-2008 гг.)|арыгінал =Институт истории Национальной академии наук Беларуси в лицах (1929-2008 гг.): биобиблиогр. справ.|спасылка = |адказны =Корзенко Г. В. [и др.]; Нац. акад. наук Беларуси, Ин-т истории |месца =Минск |выдавецтва =Белорус. наука |год =2008 |старонак =423 |сэрыя = |isbn =978-985-09-0855-4 |наклад =400 }}

{{Бібліяінфармацыя}}
{{НАНБ}}

[[Катэгорыя:Інстытут гісторыі НАН Беларусі| ]]
[[Катэгорыя:Першамайскі раён (Менск)]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Зьявіліся ў 1929 годзе]]