Прагляд крыніцы для Эсўатыні

{{Краіна
|Назва              = Эсўатыні
|НазваЎРоднымСклоне = Эсўатыні
|НазваНаДзяржаўнайМове = Umbuso weSwatini<br />Kingdom of Eswatini
|Сьцяг              = Flag of Eswatini.svg
|Герб               = Coat of arms of Eswatini.svg
|НацыянальныДэвіз   = «Siyinqaba» («Мы — крэпасьць»)
|Месцазнаходжаньне  = LocationSwaziland.svg
|АфіцыйнаяМова      = [[Ангельская мова|ангельская]], [[Мова сўаты|сўаты]]
|Сталіца            = [[Мбабанэ]] (адміністрацыйная), [[Лабамба]] (каралеўская рэзыдэнцыя)
|НайбуйнейшыГорад   = [[Мбабанэ]]
|ТыпУраду           = [[абсалютная манархія]]
|ПасадыКіраўнікоў   = [[кароль]]
|ІмёныКіраўнікоў    = [[Мсўаці III]]
|Плошча             = 17 364
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 157-е
|АдсотакВады        = 0,9
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2016
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 154-е
|Насельніцтва       = 1 343 098
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 68,2
|ГодАцэнкіСУП       = 2008
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 146
|СУП                = $5,878 млрд
|СУПНаДушуНасельніцтва = $5749
|Валюта             = [[Лілангені]]
|КодВалюты          = SZL
|ЧасавыПас          = 
|ЧасРозьніцаUTC     = +2
|ЧасавыПасУлетку    = 
|ЧасРозьніцаUTCУлетку = 
|НезалежнасьцьПадзеі= — ад [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]]
|НезалежнасьцьДаты  = <br />6 верасьня 1968
|ДзяржаўныГімн      = Nkulunkulu Mnikati wetibusiso temaSwati
|АўтамабільныЗнак   = SD
|ДамэнВерхнягаЎзроўню = sz
|ТэлефонныКод       = 268
|Дадаткі            = [[Файл:Eswatini map be.png|цэнтар|250пкс|Мапа Эсўатыні]]
}}
'''Эсўатыні''' (да 2018 году — ''Сўазілэ́нд''; ''Umbuso we Swatini'', ''Kingdom of Eswatini'') — невялікая краіна ў [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]]. Ня мае выхаду да [[мора]], мяжуе з [[ПАР|Паўднёва-Афрыканскай Рэспублікай]] і [[Мазамбік]]ам. Назва краіны мае паходжаньне ад племені [[сўазі]] з групы [[банту]], якое засяляе гэтыя тэрыторыі.

== Гісторыя ==
У І тысячагодзьдзі на тэрыторыю сучаснага Эсўатыні прыбылі [[бушмэны]]. У VII стагодзьдзі яны былі выцесьненыя народам [[банту]]. У XVI стагодзьдзі тут была створаная племянная дзяржава народу сўазі. Гэтая краіна ваявала за незалежнасьць з [[буры|бурамі]], а потым з [[Вялікабрытанія|брытанцамі]].

У 1894 годзе тэрыторыя Эсўатыні ўвайшла ў склад брытанскага пратэктарату Брытанскай Паўднёваафрыканскай Рэспублікі. У 1903 годзе Вялікабрытаніяй былі анэксаваныя бурскія рэспублікі разам з Эсўатыні.

У 1929 годзе ўзьнікла першая сўазілэндзкая палітычная арганізацыя, мэтай дзейнасьці якой было атрыманьне незалежнасьці Эсўатыні. Мэта была дасягнутая ў 1968 годзе.

У 1973 годзе кароль прыпыніў дзейнасьць канстытуцыі, забараніў дзейнасьць палітычных партыяў і распусьціў парлямэнт. У 1978 годзе была прынятая канстытуцыя, якая ўсталёўвала ў краіне абсалютную манархію.

Пасьля сьмерці караля [[Сабхуз ІІ|Сабхуза ІІ]] у 1982 годзе, уладу атрымала каралева [[Дзелівэ]]. Але каралеўская сям’я не згадзілася з гэтым, разьвязаўшы грамадзянскую вайну.

Сытуацыя стабілізавалася ў 1986 годзе, калі каралём стаў [[Мсўаці ІІІ]]. З 1989 году распачаўся працэс дэмакратызацыі краіны. У 1992 годзе кароль згадзіўся ўнесьці папраўкі ў канстытуцыю, была зьмененая сыстэма выбараў. У 1993 годзе адбыліся першыя з 1973 году шматпартыйныя выбары. У 2001 годзе былі спробы вярнуць былую канстытуцыю, аднак яны былі няўдалымі. Два гады пазьней зноў прайшлі выбары, у якіх перамогу атрымаў [[Народны Рух Імбакодва]], які ў 2005 годзе забараніў дзейнасьць іншых партыяў.

== Палітыка ==
Эсўатыні — гэта [[канстытуцыйная манархія]]. Сучасная канстытуцыя была прынятая ў 1978 годзе, папраўкі былі ўнесеныя ў 1992 годзе. Згодна з канстытуцыяй, кіраўніком дзяржавы зьяўляецца [[кароль]], [[выканаўчая ўлада]] належыць [[урад]]у, на чале з [[прэм’ер-міністар|прэм’ер-міністрам]]. Прэм’ер-міністра назначае кароль. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць дзьвюхпалатнаму [[парлямэнт]]у. Ніжняя палата складаецца з 65 дэпутатаў (10 назначаецца каралём, 55 выбіраецца на ўсеагульных выбарах), верхняя палата складаецца з 30 дэпутатаў (20 назначае кароль, 10 выбірае ніжняя палата). Дэпутаты парлямэнту выбіраюцца на пяцігадовы тэрмін.

Дзейны кароль [[Мсўаці ІІІ]] кіруе краінай з 25 красавіка 1986 году. З 1976 году дзейнічае забарона на дзеяньне палітычных партыяў. Дазвол на дзейнасьць атрымала толькі партыя [[Народны Рух Імбакодва]]. На нелегальным становішчы існуе партыя Аб’яднаны дэмакратычны рух.

== Адміністрацыйны падзел ==
Эсўатыні дзеліцца на 4 акругі: 
* [[Хохо]]
* [[Лубомба]]
* [[Манзіні]]
* [[Шысэлвені]]

== Геаграфія ==
Геаграфія краіны вельмі разнастайная, ад гор уздоўж мяжы з [[Мазамбік]]ам, да [[саванна]]ы на ўсходзе і трапічных [[лес|лясоў]] на паўночным захадзе. Самай вялікай ракой краіны зьяўляецца рака [[Лусутфу]]. Клімат [[субэкватарыяльны клімат|субэкватарыяльны]], вільготны. Пэрыяд дажджоў цягнецца з [[сакавік]]а да [[красавік]]а.

== Эканоміка ==
Будова эканомікі выглядае наступным чынам: [[прамысловасьць]] — 43%, [[паслугі]] — 41%, [[сельская гаспадарка]] — 16%. [[Беспрацоўе]] дасягае ўзроўню 40% працаздольнага насельніцтва. У краіне існуюць распрацаваныя радовішчы дыямэнтаў.

Сўазілэнд экспартуе ў асноўным [[цукар]], [[мяса]], [[дрэва]], [[дыямэнт]]ы, [[каменны вугаль]].

== Дэмаграфія ==
Насельніцтва Эсўатыні складаецца з [[сўазі]], і невялікай колькасьці [[зулусы|зулусаў]], эўрапейцаў і мазамбікцаў. Афіцыйнымі мовамі зьяўляюцца сўазі і ангельская. Асноўная рэлігія — гэта [[хрысьціянства]], якое вызнаецца ў спалучэньні зь мясцовымі верамі. Існуць невялікія абшчыны [[іслам|мусульманаў]].

У Эсўатыні самая маленькая [[працягласьць жыцьця]] ў сьвеце — 34,1 году.

== Адукацыя і культура ==
У краіне дзейнічае адзін з [[Каледжы аб’яднанага сьвету|каледжаў міжнароднай супольнасьці]] — Паўднёваафрыканскі.

{{Краіны Афрыкі}}