Прагляд крыніцы для Працягласьць жыцьця

'''Працягласьць жыцьця''' — працягласьць існаваньня асобіны, абумоўленая паходжаньнем і вонкавымі чыньнікамі. Сярод расьлінаў найбольшая ў: [[Асьцістая хвоя|асьцістай хвоі]] і [[баабаб]]а — 4—5 тыс. гадоў; [[сэквоядэндран]]а, [[ціс]]а і [[кіпарыс]]а — да 3 тыс. гадоў; [[дуб]]а, [[каштан]]а і [[Валоскі арэх|грэцкага арэха]] — звыш 2 тыс. гадоў. Сярод жывёлаў — у [[чарапахі]] (звыш 150 гадоў) і [[Двухстворкавыя|двухстворкавых]] [[Малюскі|малюскаў]] (да 100 гадоў); [[Асятровыя|асятровых]] [[Рыбы|рыбаў]] (да 100 гадоў) і [[шчупак]]оў (звыш 80 гадоў); [[Сланы|сланоў]] (60-70 гадоў); [[пугач]]оў (да 70 гадоў) і [[кондар]]аў (да 40 гадоў) сярод птахаў. У некаторых [[амёба]]ў пры спрыяльных умовах адсутнічае абмежаваньне працягласьці жыцьця. Клёны [[парамэцыя]]ў (інфузорыяў туфэлькі) жывуць да 10 гадоў. У чалавека вызначаецца побытам, [[праца]]й, адпачынкам, [[харчаваньне]]м, станам навакольнага асяродзьдзя і спадчыннымі асаблівасьцямі<ref name="б"/>.

[[Файл:LifeExpectancyBetweenFemaleAndMales.jpg|значак|290пкс|Сінім колерам пазначаныя краіны на поўдні [[Афрыка|Афрыкі]], дзе [[Мужчына|мужчыны]] жывуць даўжэй за жанчынаў (2015 г.)]]

== Віды ==
У [[жывёла]]ў і [[расьліна]]ў — 
* ''сярэдняя'': узрост, якога ў сярэднім дасягаюць асобіны пэўнай выбаркі аднаго віду;
* ''фізыялягічная'': найбольшая магчымая для асобінаў дадзенага віду пры найлепшых умовах, абумоўленая паходжаньнем;
* ''экалягічная'': мяжа ўзросту асобінаў у прыродных умовах, якая залежыць ад зьнешніх чыньнікаў<ref name="б"/>.

У [[чалавек]]а —
* ''статыстычная'': сярэдні паказьнік табліцаў [[Сьмяротнасьць|сьмяротнасьці]];
* ''чаканая'': сярэдні ўзрост, якога могуць дасягнуць людзі з пакаленьня народжаных або дасягнуўшых пэўнага ўзросту, калі цягам далейшага жыцьця гэтага пакаленьня ў кожным узросьце захаваецца інтэнсіўнасьць сьмяротнасьці дадзенага пэрыяду<ref name="б">{{Кніга|аўтар=[[Дз.М. Кудзелька]].|частка=Працягласьць жыцьця|загаловак=[[Беларуская энцыкляпэдыя]] ў 18 тамах|арыгінал=|спасылка=http://files.knihi.com/Slounik/02/enc/Bielaruskaja_encyklapedyja.torrent|адказны=гал.рэд. [[Генадзь Пашкоў]]|выданьне=|месца=Менск|выдавецтва=Беларуская энцыкляпэдыя імя Петруся Броўкі|год=2001|том=13|старонкі=34-35|старонак=576|сэрыя=|isbn=985-11-0216-4|наклад=10 000}}</ref>.

[[Файл:Esperanza de vida.PNG|значак|320пкс|Працягласьць жыцьця людзей у гадах на 2012 г. па краінах:
{| width=100%
|-
| valign=top |
{{legend|#0000CD|>80}}
{{legend|#4169E1|77.5-80}}
{{legend|#00BFFF|75-77.5}}
{{legend|#3CB371|72.5-75}}
{{legend|#32CD32|70-72.5}}
{{legend|#ADFF2F|67.5-70}}
{{legend|#FFFF00|65-67.5}}
| valign=top |
{{legend|#FFD700|60-65}}
{{legend|#FF8C00|55-60}}
{{legend|#FF4500|50-55}}
{{legend|#FF0000|45-50}}
{{legend|#800000|40-45}}
{{legend|#000000|<40}}
|}]]

== Чалавек ==
Працягласьць жыцьця чалавека залежыць на: 51% ад спосабу жыцьця (побыту, працы, адпачынку і харчаваньня), 20% ад спадчыннасьці, 20% ад стану навакольнага асяродзьдзя і на 9% ад узроўню разьвіцьця аховы здароўя. На 1999 г. найбольшую чаканую працягласьць жыцьця мелі жыхары наступных краінаў Паўночнага паўшар’я: Японія — 80 гадоў; Канада, [[Швайцарыя]] і [[Швэцыя]] — па 79 гадоў. Найменшы паказьнік чаканай працягласьці жыцьця мелі жыхары наступных краінаў Афрыкі: [[Малаві]] — 36 гадоў, [[Замбія]] — 37 гадоў, [[Этыёпія]] і [[Уганда|Ўганда]] — па 41 годзе. У меншасьці краінаў чаканая працягласьць жыцьця [[мужчына]]ў перавышала адпаведны паказьнік у [[жанчына]]ў<ref name="б"/>: [[Аўганістан]], [[Батсвана]], [[Бутан]], [[Зымбабвэ]], [[Лесота]], [[Мазамбік]], [[Малі]], [[Намібія]], [[Нігер]], [[Нэпал]], [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|Паўднёвая Афрыка]], [[Сўазілэнд]], [[Трынідад і Табага]].

[[Файл:Comparison gender life expectancy CIA factbook.svg|значак|280пкс|Няроўнасьць працягласьці жыцьця па краінах між мужчынамі і жанчынамі (2011 г.)]]

=== Беларусь ===
У 1958—1959 гг. чаканая працягласьць жыцьця ў Беларусі склала 70 гадоў. У 1964—1969 гг. вырасла да 72 гадоў. У 1999 г. узровень чаканай працягласьці жыцьця ўпаў да 68 гадоў. Адзначалася 10-гадовая няроўнасьць працягласьці жыцьця паводле [[Плоць|плоці]]: у мужчынаў 64 гады, у жанчынаў 74. Паводле перапісу [[насельніцтва Беларусі]] 1999 г., у краіне налічвалася 104 мужчыны-доўгажыхары (11%) ва ўзросьце звыш 100 гадоў і 877 жанчынаў<ref name="б"/>. У 2012 г. няроўнасьць працягласьці жыцьця паводле плоці павялічылася да 12 гадоў: 64 гады ў мужчынаў і 76 — у жанчынаў<ref>{{Артыкул|аўтар=Сьвятлана Бусько.|загаловак=Якія мы|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=96268|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=газэта|год=19 красавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-04-19 76-77 (27191-27192)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/96225/19kras-1.indd.pdf 1], [http://old.zviazda.by/a2ttachments/96225/19kras-4.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}

[[Катэгорыя:Жыцьцё]]
[[Катэгорыя:Насельніцтва]]
[[Катэгорыя:Сталеньне]]
[[Катэгорыя:Старэньне]]
[[Катэгорыя:Эканамічныя паказчыкі]]
[[Катэгорыя:Актуарная навука]]
[[Катэгорыя:Дэмаграфія]]
[[Катэгорыя:Геранталёгія]]