Прагляд крыніцы для Парасілавая ўстаноўка

[[Файл:Dampfturbine Laeufer01.jpg|thumb|Ротар паравай турбіны, што выкарыстоўваецца на [[электрычная станцыя|электрастанцыі]].]]
'''Парасілавая ўстаноўка''' (''ПСУ'') — [[цеплавы рухавік]], у якім рабочае цела мае фазывая пераўтварэньні. Прасьцей кажучы, парасілавая ўстаноўка выкарыстоўвае прынцып [[цеплавое пашырэньне|пашырэньня]], дзе вада награваецца да таго стану, каб выпарыць яе ў пару, і сіла, якая генэруецца гэтым працэсам штурхае [[поршань]] назад і наперад унутры цыліндру, ажыцьцяўляючы мэханічную працу. Як правіла, такая сіла з дапамогай [[хадун]]а і [[махавік]]а пераўтвараецца ў крутоўную сілу.

Парасілавыя ўстаноўкі зьяўляюцца зьнешнімі [[рухавік унутранага згараньня|рухавікамі ўнутранага згараньня]]<ref>''«American Heritage Dictionary of the English Language»'' (Fourth ed.). Houghton Mifflin Company. 2000.</ref>, дзе працоўная вадкасьць аддзяляецца ад прадуктаў згараньня. Для сынтэзу энэргіі могуць быць выкарыстаныя крыніцы цяпла ня зьвязаныя з гарэньнем, як то сонечная, атамная і геатэрмальная энэргія. Ідэальны тэрмадынамічны цыкль, які выкарыстоўваецца для аналізу гэтага працэсу называецца [[цыкль Рэнкіна|цыклем Рэнкіна]]. У адпаведнасьці з цыклем вада награваецца і ператвараецца ў пару ў катлу, які працуе пры высокім ціску. Пры пашырэньні з дапамогай поршняў або турбіны праходзіць мэханічная праца. Затым пара выпускаецца ў атмасфэру, ці кандэнсуецца і запампоўваецца назад у кацёл, дзе працэс пачынаецца зноўку.

Дадзенае вышэй азначэньне не агаворвае, якое менавіта фазавае пераўтварэньне ажыцьцяўляецца ў парасілавой устаноўцы, але ў сучасных устаноўках ажыцьцяўляецца фазавы пераход пара — вадкасьць. У якасьці рабочага цела могуць выкарыстоўвацца розныя рэчывы, якія ў дыяпазоне тэмпэратур і ціскаў, пры якіх працуе дадзенная машына, могуць існаваць як у вадкасным, так і ў параабразным выглядзе. Але з-за шэрагу прычын (найперш бясьпечнасьць і таннасьць) найчасьцей выкарыстоўваецца [[вада]].

Выкарыстаньне гатаванай вады для стварэньня мэханічнага руху налічвае больш за 2000 гадоў, але раньнія прылады ня мелі асаблівай практычнасьці. Гішпанскі вынаходнік [[Хэроніма дэ Аянс і Бамонт]] атрымаў патэнт на зародкавую парасілавую вадзяную помпу ў 1606 годзе<ref>Davids, Karel & Davids, Carolus A. (2012). [https://books.google.com/books?id=rqXpwBO1AX8C&pg=PA207&lpg=PA207&dq=jer%C3%B3nimo+de+ayanz+y+beaumont+steam+engine&source=bl&ots=QA8_DxqLf-&sig=Cpy_OsOQ_oeDDDDuut8GFlpjCD8&hl=en&sa=X&ei=UZWxU67kNIyOyAS28YGYCQ&sqi=2&ved=0CGwQ6AEwDg#v=onepage&q=jer%C3%B3nimo%20de%20ayanz%20y%20beaumont%20steam%20engine&f=false ''«Religion, Technology, and the Great and Little Divergences: China and Europe Compared, C. 700-1800»'']. Brill. — С. 207. — {{ISBN|9789004233881}}.</ref>. У 1698 годзе [[Томас Сэвэры]] запатэнтаваў парасілавую помпу, якая выкарыстоўвала пару ў непасрэдным кантакце з вадой, якая запампоўвалася ў камэру з парай. Парасілавая помпа Сэвэры выкарыстоўвала кандэнсацыйную пару для стварэньня частковага вакуўму і залівала ваду ў камэру, а затым прымяняла пару пад ціскам для далейшай перапампоўкі вады.

[[Парасілавая ўстаноўка Ньюкамэна|Парасілавая ўстаноўка]] [[Томас Ньюкамэн|Томаса Ньюкамэна]] была першай сапраўднай камэрцыйнай парасілавой устаноўкай, якая выкарыстоўвала поршань. Гэты агрэгат быў выкарыстаны ў 1712 годзе для выдаленьня вады з шахты пасьля паводкі. У 1733 годзе такіх установак ужо было 104, а ў канчатковым выніку было ўсталявана больш за 2000 атмасфэрных рухавікоў<ref>Preston, Eric James (2012). ''«Thomas Newcomen of Dartmouth and the Engine That Changed the World»''. Dartmouth History Research Group. {{ISBN|9781899011278}}.</ref>.

У 1781 годзе шатляндзкі інжынэр [[Джэймз Ўат]] запатэнтаваў парасілавую астаноўку, якая вырабляла бесьперапынны крутоўны рух{{Зноска|Hills|1989|Hills|63}}. Рухавік Ўата на дзесяць [[Конская сіла|конскіх сілаў]] дазволіў стварыць шырокі спэктар вытворчага абсталяваньня. Устаноўкі маглі быць выкарыстаны ў любым месцы, дзе ёсьць вада і [[вугаль]] або [[драўніна|драўнянае паліва]]. Да 1883 году такія ўстаноўкі ўжо былі здольныя забясьпечыць магутнасьць у 10 тысяч конскіх сілаў{{Зноска|Hills|1989|Hills|223}}. Стацыянарная парасілавая ўстаноўка стала ключавым кампанэнтам [[індустрыяльная рэвалюцыя|індустрыяльнай рэвалюцыі]], дазваляючы будаваць фабрыкі нават там, дзе не было прыроднай воднай энэргіі. Атмасфэрныя рухавікі Ньюкамэна і Ўата былі вялікімі паводле памераў у параўнаньні зь велічынёй магутнасьці, якую яны выраблялі, але парасілавыя рухавікі высокага ціску былі досыць лёгкімі, каб усталёўваць іх на транспартныя сродкі, такім чынам былі выраблены першыя цягавыя рухавікі і чыгуначныя [[лякаматыў|лякаматывы]].

Парасілавая ўстаноўка складаецца з аднаго або групы паравых катлоў, з аднаго або некалькі паравых рухавікоў (паравая машына, паравая турбіна), а таксама мае розныя дапаможныя прыстасаваньні. Паршнявая паравая машына зьявілася раней за [[паратурбінная ўстаноўка|паратурбінныя ўстаноўкі]] і доўгі час шырока выкарыстоўвалася ў розных сфэрах чалавечай дзейнасьці. Але на пачатку 20 стагодзьдзя яна была выцесьнена паршнявымі рухавікамі ўнутранага згараньня і электрарухавікамі. Сёньня ў асноўным выкарыстоўваюцца паратурбінныя ўстаноўкі для вытворчасьці электраэнэргіі.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* {{Кніга
|аўтар         = Хрусталёв Б. М., Несенчук А. П., Раманюк В. Н.
|частка        = 
|загаловак     = Техническая термодинамика. Часть 2
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = Мн
|выдавецтва    = УП «Технопринт»
|год           = 2004
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 
|ref           = 
}}
* {{Кніга
|аўтар         = Hills, Richard L.
|частка        = 
|загаловак     = Power from Steam: A history of the stationary steam engine
|арыгінал      = 
|спасылка      = 
|выданьне      = 
|месца         = Cambridge
|выдавецтва    = Cambridge University Press
|год           = 1989
|том           = 
|старонкі      = 
|старонак      = 
|isbn          = 0-521-34356-9
|ref           = Hills
}}

== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://bse.sci-lib.com Вялікая савецкая энцыклапедыя]{{ref-ru}}

{{Цеплавыя рухавікі}}

[[Катэгорыя:Энэргетыка]]
[[Катэгорыя:Тэрмадынаміка]]
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]]