Прагляд крыніцы для Гон

'''Гон''' — старадаўняя адзінка вымярэньня [[Даўжыня|даўжыні]] й [[Плошча|плошчы]], вядомая з XII ст. Велічыня яе вагалася каля 80-100 мэтраў. Першае ўжываньне слова гоны ў пісьмовых помніках выявіў Ізмаіл Сразьнеўскі ва ўстаўной смаленскай грамаце [[Смаленскае княства|Смаленскага князя]] [[Расьціслаў Мсьціславіч|Расьціслава Мсьціславіча]] Смаленскай [[эпіскап]]іі ў 1150 годзе<ref>{{Кніга|аўтар =[[Ізмаіл Сразнеўскі|Срезневскій И. И.]] |частка = |загаловак = Матеріалы для словаря древнерусскаго языка по письменнымъ памятникамъ|арыгінал = |спасылка = https://archive.org/details/vivasss_mail_1_201810/page/n287/mode/2up |адказны = |выданьне = |месца =[[Санкт-Пецярбург|СПб.]]|выдавецтва =Типографія Императорской Академіи наукъ |год = 1893|том = 1. А—К|старонкі = 550, 45|старонак = 1420 ст.+49|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>.

{{Цытата|…А у Дорогобужи три гоны короткій, а почестья гривни, а пять лисиць| |<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Дополненія къ актамъ историческимъ, собранныя и изданныя Археографическою коммиссіею|арыгінал = |спасылка = https://viewer.rsl.ru/ru/rsl01004230679?page=11&rotate=0&theme=white|адказны =Я. Бередниковъ, М. Коркуновъ |выданьне = |месца =[[Санкт-Пецярбург|СПб.]]|выдавецтва = Типографія ІІ Отдѣленія Собственной Е. И. В. Канцеляріи |год = 1846|том = 1|старонкі = 5—10 (№ 4) |старонак =  |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>}}

У [[Літоўскія меры адлегласьці|літоўскіх мерах адлегласьці]] раўняўся 360 [[Фут|стопам]] або 60 [[Сажань|сажаням]].

== Этымалёгія ==
Утварылася слова «гон» ад дзеяслова «гнати» і першапачаткова мела значэньне адлегласьць ад аднаго павароту рабочай жывёлы (коней ці валоў) да другога ў час араньня. Утварэньне такога слова ад дзеяслова «гнати» стала магчымым таму, што ён меў значэньне «араць баразну», якое захоўваецца й у сучаснай беларускай мове. У сувязі з тым што ў час араньня звычайна праганяецца баразна пэўнай даўжыні (даўжыня гэта абумоўліваецца часьцей за ўсё даўжынёй участка), слова «гоны» набыло значэньне адзінкі даўжыні спачатку поля, а потым любой адлегласьці. Як сьведчаць помнікі, даўжыня гонаў у XVI ст. была каля 80 м.
{{Цытата|…въ приседленю волока одъ рѣки Мухавца одъ юга ко сѣверу тягнется на гоновъ четыредесяти пяти, а сіи гоны въ собе маютъ аршиновъ тридцать, а сесь аршинъ великихъ перстовъ или цалей сто… (1502 г.)| |<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Археографическій сборникъ документовъ, относящихся къ исторіи Северо-Западной Руси издаваемый при Управленіи Виленскаго учебнаго округа|арыгінал = |спасылка = https://archive.org/details/Sb_01/sb_06_1869/page/n325/mode/2up|адказны = |выданьне = |месца =[[Вільня|Вильна]]|выдавецтва = Печатня О. Блюмовича |год =1869  |том = 6|старонкі = 312 (№ 128) |старонак = XI, 411|сэрыя = |isbn = |наклад =  }}</ref>}}
{{Цытата|…ижь сынове отцу на кождый годъ маютъ давати выимку по д (4) копы жита а на яриво земли четверы гоны, а на ленъ д (4) лехи…(1539 г.)| |<ref>{{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Акты издаваемые Виленскою археографическою комиссіею|арыгінал = |спасылка = http://elibrary.mab.lt/handle/1/92|адказны = |выданьне = |месца =[[Вільня|Вильна]]|выдавецтва = Типографія А. Г. Сыркина |год = 1890|том = XVII. Акты гродненскаго земскаго суда|старонкі = 13 (№ 36) |старонак = LXXIII, 560|сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>}}

== Сучаснасьць ==
У сучаснай беларускай мове слова гоні (у дыялектах — таксама й гона) не страціла значэньня меры. Калі ў дыялектнай мове вызначаецца больш-менш канкрэтнае мэтрычнае значэньне, то ў літаратурнай — гэта мера няпэўнай даўжыні. Таксама слова гоні ў сучаснай беларускай мове ўжываецца са значэньнем «палетак, поле». [[Міхась Клышка]] ў «Матэрыялах для слоўніка сынонімаў» паставіў у адзін сынанімічны рад словы поле, [[ніва (сельская гаспадарка)|ніва]], гоні, палетак, [[лан]]<ref>{{Кніга|аўтар = [[Міхась Клышка]].|частка = |загаловак = Слоўнік сінонімаў і блізказначных слоў |арыгінал = |спасылка = https://knihi-online.com/slounik-sinonimau-i-blizkaznacnych-slou.html |адказны = |выданьне = |месца = {{Менск (Мінск)}}|выдавецтва = [[Вышэйшая школа (выдавецтва)|Вышэйшая школа]] |год = 1976|том = |старонкі = 327 |старонак = 592 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}</ref>. 3 такім значэньнем слова гоні ўжываецца пераважна ў паэтычнай мове.

== Крыніцы ==
{{Крыніцы|2}}

== Літаратура ==
* Гоні // {{Літаратура/Этнаграфія Беларусі: Энцыкляпэдыя (1989)|к}} С.155.
* {{Артыкул| аўтар = | загаловак  = Гонъ. | арыгінал = | спасылка  = | мова = | адказны = Галоўны рэдактар [[Аркадзь Жураўскі|А. І. Жураўскі]], рэдактар выпуска [[Аляксандар Булыка|А. М. Булыка]]| аўтар выданьня = | выданьне =[[Гістарычны слоўнік беларускай мовы]] | тып = слоўнік | месца ={{Менск (Мінск)}}| выдавецтва =[[Навука і тэхніка (выдавецтва)|Навука і тэхніка]] | год = 1986| выпуск = 7. Гляденье—Девічество | том = | нумар  = | старонкі  = 61, 62| isbn  = | issn  = }}
* {{Кніга|аўтар =[[Іван Насовіч]].|частка = |загаловак = Словарь бѣлорусскаго нарѣчія |арыгінал = |спасылка = https://knihi.com/Ivan_Nasovic/Slovar_blorusskaho_narcija.html#125|адказны = |выданьне = |месца =[[Санкт-Пецярбург|Санктпетербургъ]] |выдавецтва = Типографія Петербургской Академіи Наукъ|год = 1870 |том = |старонкі = 118 |старонак = 756 |сэрыя = |isbn = |наклад = }}
* {{Кніга|аўтар = |частка = |загаловак = Сельская гаспадарка: тэматычны слоўнік|арыгінал = |спасылка = https://files.knihi.com/Knihi/phylology.by/Sielskaja_haspadarka.Tematycny_slounik_2010.pdf |адказны = склад. [[Вера Астрэйка|В. Д. Астрэйка]] |выданьне = |месца =[[Менск|Мінск]] |выдавецтва = [[Навука і тэхніка (выдавецтва)|Беларуская навука]] |год = 2010 |том = |старонкі = 41, 177, 182 |старонак = 526 |сэрыя = |isbn = 978-985-08-1230-8 |наклад = 300}}
* {{Кніга|аўтар =[[Кім Скурат|К. У. Скурат]].|частка = |загаловак = Даўнія беларускія меры (лексічны аналіз)|арыгінал = |спасылка = https://knihi-online.com/daunija-bielaruskija-miery-skurat.html|адказны =рэдактары: [[Марыя Жыдовіч|М. А. Жыдовіч]], [[Аркадзь Жураўскі|А. І. Жураўскі]] |выданьне = |месца ={{Менск (Мінск)}}|выдавецтва =[[Навука і тэхніка (выдавецтва)|Навука і тэхніка]] |год = 1974|том = |старонкі = 31—33 |старонак = 192|сэрыя = |isbn = |наклад = 1000}}


[[Катэгорыя:Адзінкі вымярэньня даўжыні]]