Прагляд крыніцы для Вэрсальская мірная дамова 1919 году

{{Дамова
| назва                = Вэрсальскі мір
| поўная назва         = Вэрсальская мірная дамова 1919 року
| выява                = Council of Four Versailles.jpg
| шырыня выявы         = 300px
| подпіс выявы         = [[Вялікая чацьвёрка (Першая сусьветная вайна)|Вялікая чацьвёрка]] (зьлева направа): [[Дэйвід Лойд Джордж]], [[Віторыё Эмануэле Арлянда]], [[Жорж Бэнжамэн Клемансо|Жорж Клемансо]], [[Томас Ўудра Ўілсан|Ўудра Ўілсан]]
| тып                  = [[Мірная дамова]]
| дата падрыхтоўкі     = 
| дата падпісаньня     = 28 чэрвеня 1919
| месца падпісаньня    = [[Вэрсаль (горад)|Вэрсаль]], [[Івэлін]]скі павет, вобласьць [[Іль-дэ-Франс]], Францыя
| замацаваная пячаткай =
| набыла моц           = 10 студзеня 1920
| умовы                = Перадача Нямеччынай [[Брытанская імпэрыя|Брытанскай імпэрыі]] большасьці ўладаньняў у [[Афрыка|Афрыцы]]; Францыі — [[Камэрун]]а, [[Лятарынгія|Лятарынгіі]] ды [[Эльзас]]а; Японіі — большасьці [[Востраў|астравоў]] у [[Ціхі акіян|Ціхім акіяне]]
| тэрмін дзеяньня      = неабмежаваны
| страціла моц         = {{Дата пачатку|1|9|1939|1}}
| падпісаная           = [[Гэрман Мюлер]]<hr/>[[Дэйвід Лойд-Джордж]], [[Жорж Бэнжамэн Клемансо|Жорж Клемансо]], [[Сіднэй Саніньё]], [[Саёнзі]]
| бакі                 = {{Сьцяг Нямеччыны (1918-1933)}} [[Нямеччына]]<hr/>{{Сьцяг Вялікабрытаніі}} [[Вялікабрытанія]]<br />{{Сьцяг Францыі}} [[Францыя]]<br />{{Сьцяг Італіі (1861-1946)}} [[Італія]]<br />{{Сьцяг Японіі}} [[Японія]]
| месца захаваньня     = [[Парыж]], Францыя
| статус               = скасаваная
| мова                 = 
| мовы                 = [[Ангельская мова|ангельская]], [[Француская мова|француская]]
| сайт                 =
| wikisource           = Treaty of Versailles
}}
[[Файл:The signing of the peace treaty of Versailles.webm|thumb|thumbtime=5|''The Signing of the Peace Treaty of Versailles'']]
'''Вэрсальская мірная дамова 1919 року''' — пагадненьне, якое афіцыйна завяршыла [[Першая сусьветная вайна|Першую сусьветную вайну 1914—1918 рокаў]]. Падпісаная 28 чэрвеня 1919 року ў Вэрсальскім палацы (Францыя) [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|Злучанымі Штатамі Амэрыкі]], [[Вялікабрытанія]]й, [[Францыя]]й, [[Італія]]й і [[Японія]]й, а таксама [[Бэльгія]]й, [[Балівія]]й, [[Бразылія]]й, [[Куба]]й, [[Эквадор]]ам, [[Грэцыя]]й, [[Гватэмала]]й, [[Гаіці]], [[Хіджаз]]ам, [[Гандурас]]ам, [[Лібэрыя]]й, [[Нікарагуа]], [[Панама]]й, [[Пэру]], [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшчай]], [[Партугалія]]й, [[Румынія]]й, [[Каралеўства Югаславія|Каралеўствам сэрбаў, харватаў і славенцаў]], [[Тайлянд|Сыямам]], [[Чэхаславаччына]]й і [[Уругвай|Ўругваем]] з аднаго боку, і [[Нямеччына]]й — зь іншага.

Паводле Пратаколу да Дамовы ўмовы міру набывалі моц пры іх ўхваленьні Нямеччынай ды прынамсі трыма зь пяці ''галоўных саюзьніцкіх дзяржаваў'', у якасьці якіх у [[Прэамбула|прэамбуле]] па парадку згадваліся [[Злучаныя Штаты Амэрыкі]], [[Брытанская імпэрыя]], [[Францыя]], [[Італія]] ды [[Японія]]. Дадзеныя агаворкі дазволілі ажыцьцявіць Вэрсальскую дамову насуперак адмове ЗША яе ўхваліць.

== Умовы ==
З улікам агаворак аб набыцьці моцы Дамовай, зямельныя ўмовы міру вызначаліся:
# Пунктам 3 яе 27-га Артыкула, што тычыўся вяртаньня Нямеччынай Францыі земляў, заваяваных ў [[Франка-пруская вайна|вайне]] 1870—1871 рокаў;
# Артыкулам 119, паводле якога Нямеччына адмаўлялася ад усіх ''заморскіх уладаньняў'' на карысьць ''галоўных саюзьніцкіх дзяржаваў''.
Такім чынам, зямельна мір абумоўліваўся перадачаю Нямеччынай:
# Брытанскай імпэрыі — [[Архіпэлаг Бісмарка|архіпэлага Бісмарка]], поўначы [[Камэрун]]а, выспы [[Науру]], [[Папуа-Новая Гвінэя|усходу]] выспы [[Новая Гвінэя]], заходніх [[востраў|астравоў]] [[Самоа]], [[Намібія|Паўднёва-Заходняй Афрыкі]], большай часткі [[Танзанія|Паўднёва-Ўсходняй Афрыкі]] ды [[Гана|ўсходу]] [[Тога]]лэнду;
# Францыі — большай часткі Камэруна, [[Лятарынгія|Лятарынгіі]], захаду [[Тога]]лэнду ды [[Эльзас]]а;
# Японіі — [[Каралінскія астравы|Каралінскіх]], [[Маршалавы астравы|Маршалавых]] і [[Марыянскія астравы|Марыянскіх выспаў]] ды астравоў [[Палаў]].

== Наступствы для Беларусі ==
Паводле 116-га Артыкула Дамовы Нямеччына пазбаўлялася ўсіх захопленых земляў, што ўваходзілі ў склад былой [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] па стане на 1 жніўня 1914 року, ды касавала [[Берасьцейская мірная дамова|Берасьцейскую мірную дамову]] 1918 року з [[Камуністычная партыя Савецкага Саюзу|бальшавіцкім]] [[урад]]ам [[Расея|Расеі]]. Такім чынам, праз вызваленьне ад умоваў Берасьцейскага міру расейскія бальшавікі ўпаўнаважваліся на захоп усёй [[Беларусь|Беларусі]]. Аднак [[польска-савецкая вайна]] прывяла да адпаведнага перадзелу [[Краіна|краіны]] паводле [[Рыская мірная дамова|Рыскае мірнае дамовы]] 1921 року.

== Рэпарацыі й абмежаваньні на ўзброеныя сілы ==
Паводле дамовы ўзброеныя сілы Нямеччыны павінны былі быць абмежаваныя 100 000-ай сухапутнай арміяй; абавязковая [[вайсковая служба]] адмянялася, асноўная частка вайскова-марскога флёту, які захаваўся, падлягала перадачы пераможцам, былі таксама накладзеныя жорсткія абмежаваньні на будаўніцтва новых баявых караблёў.

Нямеччыне забаранялася мець многія сучасныя віды ўзбраеньня — баявую авіяцыю, бронетэхніку (за выключэньнем невялікай колькасьці састарэлых машын — браняваных аўтамабіляў для патрэб паліцыі). Нямеччына абавязвалася кампэнсаваць у форме рэпарацыяў страты, панесеныя ўрадамі і асобнымі грамадзянамі краінаў [[Антанта|Антанты]] ў выніку ваенных дзеяньняў (вызначэньне памераў рэпарацыяў ускладалася на асаблівую рэпарацыйную камісію).

3 кастрычніка 2010 году Нямеччына апошнім траншам у 70 мільёнаў эўра завяршыла выплату рэпарацыяў, накладзеных на яе Вэрсальскай мірнай дамовай (269 мільярдаў залатых марак — эквівалент прыкладна 100 тысячаў тон золата). Выплата спынілася пасьля прыходу да ўлады [[Гітлер]]а і была зноў адноўленая пасьля Лёнданскай дамовы 1953 году.

== Тэрыторыі, адарваныя ад Нямеччыны паводле Вэрсальскай дамовы ==
{| class="standard" style="text-align:right"
!align="left"|Дзяржавы-набытчыкі||Плошча, км²||Насельніцтва, тыс. чал.
|-
|align="left"| [[Польшча]] || 43 600 || 2950
|-
|align="left"| [[Францыя]] || 14 520 || 1820
|-
|align="left"| [[Данія]] || 3900 || 160
|-
|align="left"| [[Літва]] || 2400 || 140
|-
|align="left"| [[Вольны горад Данцыг]] || 1900 || 325
|-
|align="left"| [[Бэльгія]] || 990 || 65
|-
|align="left"| [[Чэхаславаччына]] || 320 || 40
|-
! Усяго || 67 630 || 5500
|}

[[Катэгорыя:Мірныя пагадненьні]]
[[Катэгорыя:Першая сусьветная вайна]]
[[Катэгорыя:Падзеі 1919 году]]
[[Катэгорыя:28 чэрвеня]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Нямеччыны]]
[[Катэгорыя:Міжнародныя пагадненьні Польшчы]]