Сусьветная спадчына ЮНЭСКО: розьніца паміж вэрсіямі
Створана старонка са зьместам 'міні|200пкс|справа|Сьцяг [[ЮНЭСКА]] [[Файл:Hux-Oxon-72.jpg|міні|200пкс|с...' |
Luckas-bot (гутаркі | унёсак) д r2.7.1) (робат дадаў: be, vls, yo, zh, zh-min-nan |
||
Радок 103: | Радок 103: | ||
[[ast:Patrimoniu de la Humanidá]] |
[[ast:Patrimoniu de la Humanidá]] |
||
[[az:Dünya irsi]] |
[[az:Dünya irsi]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[bn:বিশ্ব ঐতিহ্যবাহী স্থান]] |
[[bn:বিশ্ব ঐতিহ্যবাহী স্থান]] |
||
[[zh-min-nan:UNESCO Sè-kài Ûi-sán]] |
|||
⚫ | |||
[[be:Сусветная спадчына]] |
|||
⚫ | |||
[[bs:Svjetska baština]] |
[[bs:Svjetska baština]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ca:Patrimoni de la Humanitat]] |
[[ca:Patrimoni de la Humanitat]] |
||
⚫ | |||
[[cv:Пĕтĕм тĕнче кăнарлăхĕ]] |
[[cv:Пĕтĕм тĕнче кăнарлăхĕ]] |
||
⚫ | |||
[[cy:Safle Treftadaeth y Byd]] |
[[cy:Safle Treftadaeth y Byd]] |
||
[[da:UNESCOs Verdensarvsliste]] |
[[da:UNESCOs Verdensarvsliste]] |
||
[[de:UNESCO-Welterbe]] |
[[de:UNESCO-Welterbe]] |
||
⚫ | |||
[[el:Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς]] |
[[el:Μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς]] |
||
[[en:World Heritage Site]] |
[[en:World Heritage Site]] |
||
⚫ | |||
[[eo:Monda heredaĵo de Unesko]] |
[[eo:Monda heredaĵo de Unesko]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ext:Patrimoñu la Umaniá]] |
[[ext:Patrimoñu la Umaniá]] |
||
⚫ | |||
[[fa:میراث جهانی یونسکو]] |
[[fa:میراث جهانی یونسکو]] |
||
⚫ | |||
[[fo:World Heritage Sites]] |
[[fo:World Heritage Sites]] |
||
[[fr:Patrimoine mondial]] |
[[fr:Patrimoine mondial]] |
||
Радок 128: | Радок 129: | ||
[[gd:Làrach Dhualchas na Cruinne]] |
[[gd:Làrach Dhualchas na Cruinne]] |
||
[[gl:Patrimonio da Humanidade]] |
[[gl:Patrimonio da Humanidade]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[hi:विश्व धरोहर]] |
[[hi:विश्व धरोहर]] |
||
[[hr:Svjetska baština]] |
[[hr:Svjetska baština]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[id:Situs Warisan Dunia UNESCO]] |
[[id:Situs Warisan Dunia UNESCO]] |
||
[[is:Heimsminjaskrá UNESCO]] |
[[is:Heimsminjaskrá UNESCO]] |
||
[[it:Patrimonio dell'umanità]] |
[[it:Patrimonio dell'umanità]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[jv:Situs warisan donya]] |
[[jv:Situs warisan donya]] |
||
⚫ | |||
[[ka:მსოფლიო მემკვიდრეობა]] |
[[ka:მსოფლიო მემკვიდრეობა]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ku:Kelepora Cîhanê]] |
[[ku:Kelepora Cîhanê]] |
||
[[la:UNESCO Mundi Hereditas]] |
[[la:UNESCO Mundi Hereditas]] |
||
⚫ | |||
[[lb:Weltierfschaft]] |
[[lb:Weltierfschaft]] |
||
[[lt:Pasaulio paveldo sąrašas]] |
[[lt:Pasaulio paveldo sąrašas]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[mk:Список на светско културно и природно наследство на УНЕСКО]] |
[[mk:Список на светско културно и природно наследство на УНЕСКО]] |
||
[[ml:ലോകപൈതൃകസ്ഥാനം]] |
[[ml:ലോകപൈതൃകസ്ഥാനം]] |
||
⚫ | |||
[[mr:जागतिक वारसा स्थान]] |
[[mr:जागतिक वारसा स्थान]] |
||
[[ms:Tapak Warisan Dunia]] |
[[ms:Tapak Warisan Dunia]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[nl:Werelderfgoedlijst]] |
[[nl:Werelderfgoedlijst]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[no:Verdensarven]] |
[[no:Verdensarven]] |
||
⚫ | |||
[[oc:Patrimòni Mondial de l'Umanitat]] |
[[oc:Patrimòni Mondial de l'Umanitat]] |
||
⚫ | |||
[[pl:Lista światowego dziedzictwa UNESCO]] |
[[pl:Lista światowego dziedzictwa UNESCO]] |
||
[[pt:Património Mundial]] |
[[pt:Património Mundial]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[ro:Locuri din Patrimoniul Mondial UNESCO]] |
[[ro:Locuri din Patrimoniul Mondial UNESCO]] |
||
⚫ | |||
[[ru:Всемирное наследие]] |
[[ru:Всемирное наследие]] |
||
[[sc:Patrimonios de s'Umanidade]] |
[[sc:Patrimonios de s'Umanidade]] |
||
[[scn:Patrimoniu di l'Umanitati]] |
[[scn:Patrimoniu di l'Umanitati]] |
||
⚫ | |||
[[simple:World Heritage Site]] |
[[simple:World Heritage Site]] |
||
[[sk:Svetové dedičstvo UNESCO]] |
[[sk:Svetové dedičstvo UNESCO]] |
||
[[sl:Unescova svetovna dediščina]] |
[[sl:Unescova svetovna dediščina]] |
||
[[sr:Светска баштина]] |
[[sr:Светска баштина]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[sv:Världsarv]] |
[[sv:Världsarv]] |
||
⚫ | |||
[[ta:உலக பாரம்பரியக் களம்]] |
[[ta:உலக பாரம்பரியக் களம்]] |
||
[[te:ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం]] |
[[te:ప్రపంచ వారసత్వ ప్రదేశం]] |
||
Радок 180: | Радок 182: | ||
[[vec:Patrimonio de l'umanità]] |
[[vec:Patrimonio de l'umanità]] |
||
[[vi:Di sản thế giới]] |
[[vi:Di sản thế giới]] |
||
[[vls:UNESCO weirelderfgoed]] |
|||
[[yo:Ibi Ọ̀ṣọ́ Àgbáyé]] |
|||
[[zh:世界遗产]] |
Вэрсія ад 17:29, 25 студзеня 2011
Сусьветная спадчына ЮНЭСКА (па-ангельску: World Heritage, па-француску: Patrimoine Mondial, па-гішпанску: Patrimonio Mundial) — выбітныя культурныя і прыродныя каштоўнасьці, якія складаюць здабытак усяго чалавецтва.
У 1972 ЮНЭСКА прыняла Канвэнцыю аб ахове сусьветнай культурнай і прыроднай спадчыны (уступіла ў моц у 1975). Ратыфікавалі канвэнцыю ў пачатку 1992 года 123 краіны-ўдзельніцы.
Статут аб'екта Сусветнай спадчыны дае наступныя перавагі:
- Дадатковыя гарантыі захаванасьці і цэласнасьці ўнікальных прыродных комплексаў.
- Павышае прэстыж тэрыторый і ўстаноў, якія імі кіруюць.
- Спрыяе папулярызацыі ўключаных у Сьпіс аб'ектаў і развіцьцю альтэрнатыўных відаў прыродакарыстаньня (у першую чаргу, экалягічнага турызму).
- Забясьпечвае прыярытэтнасць у прыцягненьні фінансавых сродкаў для падтрымкі аб'ектаў сусьветнай культурнай і прыроднай спадчыны, у першую чаргу, з Фонду сусьветнай спадчыны.
- Спрыяе арганізацыі маніторынгу і кантролю за станам захаванасьці прыродных аб'ектаў.
Па стане на 2008 год у сьпісе Сусьветнай спадчыны 878 аб'ектаў у 145 краінах (679 — культурныя помнікі, 174 — прыродныя і 24 — аб'екты зьмешанага тыпу).
Дзяржавы, на тэрыторыі якіх размешчаныя аб'екты Сусветнай спадчыны, бяруць на сябе абавязкі па іх захаваньню.
Крытэрыі
Галоўная мэта сьпісу Сусьветнай спадчыны — зрабіць вядомымі і абараніць аб'екты, якія зьяўляюцца па-свойму ўнікальнымі. Для гэтага і з-за імкненьня да аб'ектыўнасці былі складзеныя ацэнкавыя крытэрыі. Першапачаткова (з 1978 г.) існавалі толькі крытэрыі для аб'ектаў культурнай спадчыны — гэты сьпіс налічваў шэсць пунктаў. Затым для ўзнаўленьня раўнавагі паміж рознымі кантынэнтамі зьявіліся прыродныя аб'екты і для іх сьпіс з чатырох пунктаў. І, нарэшце, у 2005 г., усе гэтыя крытэрыі былі зьведзеныя разам, і зараз кожны аб'ект Сусьветнай спадчыны мае ў сваім апісаньні хоць бы адзін зь іх[1].
Культурныя крытэрыі
- I. Аб'ект уяўляе сабой шэдэўр чалавечага мастацтва.
- II. Аб'ект сьведчыць аб значным узаемаўплыве чалавечых каштоўнасьцяў у дадзены пэрыяд часу або ў вызначанай культурнай прасторы, у архітэктуры або ў тэхналёгіях, у манумэнтальным мастацтве, пры распланоўцы гарадоў ці стварэньні ляндшафтаў.
- III. Аб'ект зьяўляецца ўнікальным або прынамсі выключным для культурнай традыцыі або цывілізацыі, якая існуе дагэтуль або ўжо зьнікла.
- IV. Аб'ект зьяўляецца выбітным прыкладам канструкцыі, архітэктурнага або тэхналягічнага ансамбля або ляндшафту, якія ілюструюць значны пэрыяд чалавечай гісторыі.
- V. Аб'ект зьяўляецца выбітным прыкладам чалавечага традыцыйнага будынка, з традыцыйным выкарыстаньнем зямлі або мора, зьяўляючыся ўзорам культуры (або культур) або чалавечага ўзаемадзеяньня з навакольным асяродзьдзем, асабліва калі яно становіцца ўразьлівым з-за моцнага ўплыву незваротных зьмен.
- VI. Аб'ект наўпрост або рэчыўна зьвязаны з падзеямі або існымі традыцыямі, з ідэямі, вераваньнямі, з мастацкімі або літаратурнымі творамі і мае выключную сусьветную важнасьць. (Па меркаваньню камітэта ЮНЭСКА гэты крытэр пажадана выкарыстоўваць разам зь якім-небудзь яшчэ крытэрам або крытэрамі).
Прыродныя крытэрыі
- VII. Аб'ект уяўляе зь сябе прыродны фэномэн або прастора выключнай прыроднай прыгажосьці і эстэтычнай важнасьці.
- VIII. Аб'ект зьяўляецца выбітным прыкладам галоўных этапаў гісторыі зямлі, у тым ліку помнікам мінулага, сымбалем геалягічных працэсаў, якія адбываюцца ў разьвіцьці рэльефу або сымбалем геамарфічных або фізіяграфічных асаблівасьцяў.
- IX. Аб'ект зьяўляецца выбітным узорам экалягічных або біялягічных працэсаў, якія праходзяць у эвалюцыі і развіцьці зямных, прэснаводных, берагавых і марскіх экасыстэм і расьлінных і жывёльных супольнасцяў.
- X. Аб'ект уключае ў сябе найбольш важнае або значнае натуральнае асяродзьдзе пражываньня для захаваньня ў ёй біялягічнай разнастайнасьці, у тым ліку зьнікаючых відаў выключнай сусьветнай каштоўнасьці з пункту гледжаньня навукі і аховы.
Сьпісы Сусьветнай спадчыны па краінах і рэгіёнам
Аўстралія і Акіянія
Амэрыка
Азія
Афрыка
Эўропа
- Аўстрыя
- Армэнія
- Азэрбайджан
- Бэльгія
- Беларусь
- Баўгарыя
- Вялікабрытанія
- Нямеччына
- Грэцыя
- Гішпанія
- Італія
- Польшча
- Партугалія
- Украіна
- Францыя
- Чэхія
- Швэцыя
- Эстонія
- Краіны Эўропы
Заўвагі
Вонкавыя спасылкі
Сусьветная спадчына ЮНЭСКО — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Сайт Сусьветнай спадчыны ЮНЭСКА (анг.)
- Фонд «Ахова прыроднай спадчыны» (рас.) (анг.)
- Сьпіс аб'ектаў са спасылкамі па кожным пункце (анг.)