Фэадалізм: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
або фэўдалізм
Радок 1: Радок 1:
'''Феэдалізм''' (ад {{мова-en|feudum|скарочана}}) — эканамічная і грамадзкая мадэль, пры якой асноўныя сацыяльныя клясы людзей — фэадалы (землеўладальнікі) і эканамічна залежнае ад іх сялянства; фэадалы пры гэтым зьвязаныя друг з другам спэцыфічным тыпам прававых абавязаньняў, вядомых як ''[[фэадальныя усходы]]''.
'''Феэдалізм''' або '''фэўдалізм''' (ад {{мова-en|feudum|скарочана}}) — эканамічная і грамадзкая мадэль, пры якой асноўныя сацыяльныя клясы людзей — фэадалы (землеўладальнікі) і эканамічна залежнае ад іх сялянства; фэадалы пры гэтым зьвязаныя друг з другам спэцыфічным тыпам прававых абавязаньняў, вядомых як ''[[фэадальныя ўсходы]]''.


Слова «фэадалізм» выкарыстоўвалася англійскімі юрыстамі [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] як пазначэньне тыпу уласнасьці; як грамадзк-палітычны тэрмін яно ужываецца ў [[Шарль Луі Мантэск'е|Мантэск’е]]. Паданьне аб фэадалізьме як аб этапе сацыяльна-эканамічнай гісторыі чалавецтва, які адпавядаў у Эўропе [[Сярэднявечча|Сярэднявеччу]], разьвіваецца ў францускай гістарыяграфіі пачатку [[XIX ст.]], першым чынам у [[Франсуа-П'ЕР-Гільём Гізо|Гізо]]. У афіцыйным савецкім [[марксізм]]е фэадалізм разглядаўся ў якасьці адной з пяці [[грамадзк-гістарычная фармацыя|грамадзк-гістарычных фармацый]], больш высокай у параўнаньні з [[Рабаўладальніцкі лад|рабаўладаньне]]м. У [[20 стагодзьдзе|XX ст.]] розныя гістарычныя школы высоўвалі розныя канцэпцыі фэадалізму; некаторыя наогул не выкарыстоўвалі гэты тэрмін.
Слова «фэадалізм» выкарыстоўвалася ангельскімі юрыстамі [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] як пазначэньне тыпу уласнасьці; як грамадзк-палітычны тэрмін яно ужываецца ў [[Шарль Луі Мантэск'е|Мантэск’е]]. Паданьне аб фэадалізьме як аб этапе сацыяльна-эканамічнай гісторыі чалавецтва, які адпавядаў у Эўропе [[Сярэднявечча|Сярэднявеччу]], разьвіваецца ў францускай гістарыяграфіі пачатку [[XIX ст.]], першым чынам у [[Франсуа-П'ЕР-Гільём Гізо|Гізо]]. У афіцыйным савецкім [[марксізм]]е фэадалізм разглядаўся ў якасьці адной з пяці [[грамадзк-гістарычная фармацыя|грамадзк-гістарычных фармацый]], больш высокай у параўнаньні з [[Рабаўладальніцкі лад|рабаўладаньне]]м. У [[20 стагодзьдзе|XX ст.]] розныя гістарычныя школы высоўвалі розныя канцэпцыі фэадалізму; некаторыя наогул не выкарыстоўвалі гэты тэрмін.
У сучаснай навуцы часта выкарыстоўваюцца тэрміны традыцыйнае грамадзтв, аграрнае грамадзтв.
У сучаснай навуцы часта выкарыстоўваюцца тэрміны традыцыйнае грамадзтв, аграрнае грамадзтв.
Панавальны тып эканомікі пры фэадальным ладзе — [[натуральная гаспадарка]], уклад — [[традыцыйны уклад|традыцыйны]].
Панавальны тып эканомікі пры фэадальным ладзе — [[натуральная гаспадарка]], уклад — [[традыцыйны уклад|традыцыйны]].

Вэрсія ад 01:44, 3 лістапада 2010

Феэдалізм або фэўдалізм (ад анг. feudum) — эканамічная і грамадзкая мадэль, пры якой асноўныя сацыяльныя клясы людзей — фэадалы (землеўладальнікі) і эканамічна залежнае ад іх сялянства; фэадалы пры гэтым зьвязаныя друг з другам спэцыфічным тыпам прававых абавязаньняў, вядомых як фэадальныя ўсходы.

Слова «фэадалізм» выкарыстоўвалася ангельскімі юрыстамі XVII ст. як пазначэньне тыпу уласнасьці; як грамадзк-палітычны тэрмін яно ужываецца ў Мантэск’е. Паданьне аб фэадалізьме як аб этапе сацыяльна-эканамічнай гісторыі чалавецтва, які адпавядаў у Эўропе Сярэднявеччу, разьвіваецца ў францускай гістарыяграфіі пачатку XIX ст., першым чынам у Гізо. У афіцыйным савецкім марксізме фэадалізм разглядаўся ў якасьці адной з пяці грамадзк-гістарычных фармацый, больш высокай у параўнаньні з рабаўладаньнем. У XX ст. розныя гістарычныя школы высоўвалі розныя канцэпцыі фэадалізму; некаторыя наогул не выкарыстоўвалі гэты тэрмін. У сучаснай навуцы часта выкарыстоўваюцца тэрміны традыцыйнае грамадзтв, аграрнае грамадзтв. Панавальны тып эканомікі пры фэадальным ладзе — натуральная гаспадарка, уклад — традыцыйны.

Пры фэадальных адносінах уладальнікі земляў (фэадалы) выбудаваныя ў фэадальныя усходы: асоба ніжэйшага рангу (васал) атрымлівае за службу зямельны надзел (фэод або ф'еф) і прыгонных у вышэйстаячага (сэньёра). На чале фэадальных усходаў стаяў манарх, але яго улада звычайна значна саслабленая ў параўнаньні з паўнамоцтвамі буйных сэньёраў, якія, у сваю чаргу, не маюць абсалютнай улады над усімі землеўладальнікамі, стаялымі ніжэй іх у фэадальных усходах (прынцып «васал майго васала — не мой васал», які дзеінічаў у шматлікіх дзяржавах кантынэнтальнай Эўропы). Сяляне працуюць на землях, прыналежных фэадалам усіх узроўняў, плацячы ім паншчынай або чыншам.

Фэадалізм у заходняй Эўропе, па шэрагу канцэпцый, стаў усталёўвацца яшчэ ў V ст. нашай эры ў позьняй Рымскай імпэрыі. Адметнымі рысамі фэадалізму ў Заходняй Эўропе былі высокая ступень палітычнай дэцэнтралізацыі, дуалізм сьвецкай і духоўнай улад, спэцыфіка эўрапейскага горада як цэнтра рамяства і гандлю, раньняе разьвіцьцё гарызантальных грамадзкіх структур, публічнага прыватнага права. Затым, у сярэднія стагодзьдзі, ён стаў панаваць у Эўропе аж да буржуазных рэвалюцый. На зьмену фэадальнаму ладу прыйшоў капіталістычны.


У антычным міры найболей падобную з фэадалізмам сыстэм мела Пэрсыдзкая імпэрыя, у якой цяжкаму вершніку даваўся надзел падобны з фэадальным фэодам.

Глядзіце таксама

Вонкавыя спасылкі

Фэадалізмсховішча мультымэдыйных матэрыялаў