Сарацыны: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 19:08, 20 лютага 2005

Сарацы́ны — негатыўная назва мусульманаў у сярэднявечных заходнееўрапейскіх крыніцах.

Аміян Марцэлін, рымскі гісторык грэчаскага паходжання (IV стагоддзе), згадваў сарацынаў як адно з арабскіх плямёнаў на паўночным захадзе Аравійскай пустыні. Паступова тэрмін “сарацыны” пачалі ўжываць у заходняй літаратуры для абазначэння спачатку ўсіх арабаў, потым мусульманаў увогуле, а часам у шырокім сэнсе ўсіх некаталікоў. Тэрмін быў вядомы і на Русі (“Моамеда, жреца срачиньского” згадваў каля 1107 году чарнігаўскі ігумен Данііл), ён набыў шырокае распаўсюджанне ў сувязі з крыжовымі паходамі. З канца XII стагоддзя яго этымалогію звязвалі з іменем курдскага палкаводца, султана Егіпта Саладзіна (Салах-эд-Дзіна), які ў 1187 – 1192 гадах узначальваў супраціўленне мусульманскіх дзяржаў Блізкага Усходу крыжакам.

У экзальтаванай свядомасці заходнееўрапейскага духавенства і рыцарства, якія лічылі каталіцкую Заходнюю Еўропу акружанай адзіным фронтам нехрысціянскіх дзяржаў — ад мусульманскай Іспаніі і Блізкага Усходу да Літвы і Русі, “сарацынскай” дзяржавай уяўлялася і ВКЛ. Такія аблуды ўмела падтрымліваліся крыжацкай прапагандай для абгрунтавання “маральнага права” на агрэсію супраць ВКЛ, асабліва ў канцы XIV стагоддзя, калі пасля разгрому Тахтамыша Цімурам (Тамерланам) тут знайшла прытулак значная частка татараў. Храніст і паэт, ідэолаг французскага рыцарства Жан Фруасар, апісваючы падрыхтоўку да крыжовага паходу супраць турэцкага султана Баязіда, які скончыўся трагічным паражэннем хрысціянскай арміі пад Нікапалем у 1396 годзе, пісаў, што “Баязід і Каліф паслалі да некалькіх сарацынскіх каралёў — у Персію, Мідзію, Татарыю і нават у Літву на мяжы з Прусіяй”. Англійскі храніст канца XIV стагоддзя, манах абатства Сент-Олбанс Томас Уолсінгэм таксама лічыў “караля Літвы” Вітаўта “сарацынскім уладыкам” накшталт султанаў “Вавілоніі”, Турцыі і татарскіх ханаў: “Гэты кароль Літвы павярнуўся ў веру хрысціянскую з нагоды шчаслівай перамогі, дараванай яму небам, разам з 60 тыс. людзей сваёй секты, якія ў знак веры накладаюць на зброю белы плашч і прышываюць на тых шатах крыж чырвонага колеру”. У свядомасці Уолсінгэма вычварна спляліся самыя розныя падзеі: хрышчэнне Літвы ў 1387 годзе, разгром Баязіда Тамерланам у 1402 годзе і бітва на Ворскле 1399 году. Пасля Вялікай вайны 1409-1411 гадоў частата сустракаемасці тэрміну “сарацыны” ў дачыненні да Літвы рэзка скарачаецца, але яшчэ ў 1420-х гадах, калі Вітаўта абвінавачвалі ў патаемным супрацоўніцтве з асманамі, баварскі храніст Ульрых фон Рыхенталь называў Вітаўта “herczog zu Sarasio”.

Шаблён:Крыніца ЭГБ

Знешнія спасылкі

Арыгінальны артыкул

Літаратура

Piekosinski F. Gosci polscy na soborze Konstancyiskim // Rozprawy Akademii umiejetnosci. Wydzial historyczno-filozoficzny. Ser. II, T. 12 (37). Krakow, 1899.
Zins H. Polska w oczach anglikow. Warszawa, 1974.
Белы А. Пад крыжом Св. Георгiя // Падарожнiк. № 2, 1996.

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
+'''Сарацы́ны''' — негатыўная назва [[мусульмане|мусульманаў]] у сярэднявечных [[Заходняя Еўропа|заходнееўрапейскіх]] крыніцах.
-{{Вікіфікаваць}}
-'''Сарацыны''', негатыўная назва мусульманаў у сярэднявечных заходнееўрапейскiх крынiцах. Амiян Марцэлiн, рымскi гiсторык грэчаскага паходжання (IV ст.), згадваў с. як адно з арабскiх плямёнаў на ПнЗ Аравiйскай пустынi. Паступова тэрмiн “с.” пачалi ўжываць у заходняй лiтаратуры для абазначэння спачатку ўсiх арабаў, потым мусульманаў увогуле, а часам у шырокiм сэнсе ўсіх некаталікоў. Тэрмiн быў вядомы i на Русi (“Моамеда, жреца срачиньского” згадваў каля 1107 чарнiгаўскi iгумен Данiiл), ён набыў шырокае распаўсюджанне ў сувязi з крыжовымi паходамi. З канца XII ст. яго этымалогiю звязвалi з iмём курдскага палкаводца, султана Егiпта Саладзіна (Салах-эд-Дзіна), якi ў 1187—1192 узначальваў супрацiўленне мусульманскiх дзяржаў Блiзкага Усходу крыжакам.
+[[Аміян Марцэлін]], рымскі гісторык грэчаскага паходжання ([[IV стагоддзе]]), згадваў сарацынаў як адно з [[арабскія плямёны|арабскіх плямёнаў]] на паўночным захадзе [[Аравійская пустыня|Аравійскай пустыні]]. Паступова тэрмін “сарацыны” пачалі ўжываць у заходняй літаратуры для абазначэння спачатку ўсіх [[арабы|арабаў]], потым мусульманаў увогуле, а часам у шырокім сэнсе ўсіх некаталікоў. Тэрмін быў вядомы і на [[Русь|Русі]] (“Моамеда, жреца срачиньского” згадваў каля [[1107]] году [[Чарнігаў|чарнігаўскі]] ігумен Данііл), ён набыў шырокае распаўсюджанне ў сувязі з [[крыжовыя паходы|крыжовымі паходамі]]. З канца [[XII стагоддзе|XII стагоддзя]] яго этымалогію звязвалі з іменем [[курды|курдскага]] палкаводца, султана [[Егіпет|Егіпта]] [[Саладзін|Саладзіна]] (Салах-эд-Дзіна), які ў [[1187]] – [[1192]] гадах узначальваў супраціўленне мусульманскіх дзяржаў [[Блізкі Усход|Блізкага Усходу]] [[крыжакі|крыжакам]].
-У экзальтаванай свядомасцi заходнееўрапейскага духавенства i рыцарства, якiя лiчылi каталiцкую Зах. Еўропу акружанай адзiным фронтам нехрысцiянскiх дзяржаў — ад мусульманскай Iспанii i Блiзкага Усходу да Лiтвы i Русi, “сарацынскай” дзяржавай уяўлялася i ВКЛ. Такiя аблуды ўмела падтрымлiвалiся крыжацкай прапагандай для абгрунтавання “маральнага права” на агрэсiю супраць ВКЛ, асаблiва ў канцы XIV ст., калi пасля разгрому Тахтамыша Цiмурам (Тамерланам) тут знайшла прытулак значная частка татараў. Хранiст i паэт, iдэёлаг французскага рыцарства Жан Фруасар, апiсваючы падрыхтоўку да крыжовага паходу супраць турэцкага султана Баязiда, якi скончыўся трагiчным паражэннем хрысцiянскай армii пад Нiкапалем у 1396, пiсаў, што “Баязiд i Калiф паслалi да некалькiх сарацынскiх каралёў — у Персiю, Мiдзiю, Татарыю i нават у Лiтву на мяжы з Прусiяй”. Англiйскi хранiст канца XIV ст., манах абатства Сент-Олбанс Томас Уолсінгэм таксама лічыў “караля Літвы” Вiтаўта “сарацынскім уладыкам” накшталт султанаў “Вавілоніі“, Турцыі і татарскiх ханаў: “Гэты кароль Літвы павярнуўся ў веру хрысціянскую з нагоды шчаслівай перамогі, дараванай яму небам, разам з 60 тыс. людзей сваёй секты, якія ў знак веры накладаюць на зброю белы плашч і прышываюць на тых шатах крыж чырвонага колеру”. У свядомасці Уолсінгэма вычварна спляліся самыя розныя падзеі: хрышчэнне Літвы ў 1387, разгром Баязіда Тамерланам у 1402 і бітва на Ворскле ў 1399. Пасля Вялiкай вайны 1409—1411 частата сустракаемасцi тэрмiну “с.” у дачыненнi да Лiтвы рэзка скарачаецца, але яшчэ ў 1420-х, калi Вiтаўта абвiнавачвалi ў патаемным супрацоўнiцтве з асманамi, баварскi хранiст Ульрых фон Рыхенталь называў Вiтаўта “herczog zu Sarasio”.
+У экзальтаванай свядомасці заходнееўрапейскага [[духавенства]] і [[рыцарства]], якія лічылі каталіцкую Заходнюю Еўропу акружанай адзіным фронтам нехрысціянскіх дзяржаў — ад мусульманскай [[Іспанія|Іспаніі]] і Блізкага Усходу да Літвы і Русі, “сарацынскай” дзяржавай уяўлялася і [[ВКЛ]]. Такія аблуды ўмела падтрымліваліся крыжацкай прапагандай для абгрунтавання “маральнага права” на агрэсію супраць ВКЛ, асабліва ў канцы [[XIV стагоддзе|XIV стагоддзя]], калі пасля разгрому [[Тахтамыш|Тахтамыша]] [[Цімур|Цімурам]] (Тамерланам) тут знайшла прытулак значная частка [[татары|татараў]]. Храніст і паэт, ідэолаг французскага рыцарства [[Жан Фруасар]], апісваючы падрыхтоўку да крыжовага паходу супраць турэцкага султана [[Баязід|Баязіда]], які скончыўся трагічным паражэннем хрысціянскай арміі пад [[Нікапаль|Нікапалем]] у [[1396]] годзе, пісаў, што “Баязід і Каліф паслалі да некалькіх сарацынскіх каралёў — у [[Персія|Персію]], [[Мідзія|Мідзію]], Татарыю і нават у Літву на мяжы з [[Прусія|Прусіяй]]”. Англійскі храніст канца XIV стагоддзя, манах [[абатства Сент-Олбанс]] [[Томас Уолсінгэм]] таксама лічыў “караля Літвы” [[Вітаўт|Вітаўта]] “сарацынскім уладыкам” накшталт султанаў “[[Вавілонія|Вавілоніі]]”, [[Турцыя|Турцыі]] і татарскіх ханаў: “Гэты кароль Літвы павярнуўся ў веру хрысціянскую з нагоды шчаслівай перамогі, дараванай яму небам, разам з 60 тыс. людзей сваёй секты, якія ў знак веры накладаюць на зброю белы плашч і прышываюць на тых шатах крыж чырвонага колеру”. У свядомасці Уолсінгэма вычварна спляліся самыя розныя падзеі: хрышчэнне Літвы ў [[1387]] годзе, разгром Баязіда Тамерланам у [[1402]] годзе і [[бітва на Ворскле 1399 году]]. Пасля [[Вялікая вайна 1409-1411 гадоў|Вялікай вайны 1409-1411 гадоў]] частата сустракаемасці тэрміну “сарацыны” ў дачыненні да Літвы рэзка скарачаецца, але яшчэ ў [[1420-я|1420-х]] гадах, калі Вітаўта абвінавачвалі ў патаемным супрацоўніцтве з асманамі, баварскі храніст [[Ульрых фон Рыхенталь]] называў Вітаўта “herczog zu Sarasio”.
-Лiт.: Piekosinski F. Gosci polscy na soborze Konstancyiskim // Rozprawy Akademii umiejetnosci. Wydzial historyczno-filozoficzny. Ser. II, T. 12 (37). Krakow, 1899; Zins H. Polska w oczach anglikow. Warszawa, 1974; Белы А. Пад крыжом Св. Георгiя // Падарожнiк. № 2, 1996.
-Алесь Белы
+{{Крыніца ЭГБ|[[Алесь Белы]]}}
-- ЭГБ
+== Знешнія спасылкі ==
+* [http://www.kamunikat.net.iig.pl/autary/biely/www/encyklapedyja/s.htm#3 Арыгінальны артыкул]
+=== Літаратура ===
+* Piekosinski F. Gosci polscy na soborze Konstancyiskim // Rozprawy Akademii umiejetnosci. Wydzial historyczno-filozoficzny. Ser. II, T. 12 (37). Krakow, 1899.
+* Zins H. Polska w oczach anglikow. Warszawa, 1974.
+* Белы А. Пад крыжом Св. Георгiя // Падарожнiк. № 2, 1996.
+[[de:Sarazenen]]
+[[en:Saracen]]
+[[pt:Sarraceno]]
+[[fi:Saraseeni]]