Кіеў: розьніца паміж вэрсіямі
д робат дадаў: ab:Кыив |
дНяма апісаньня зьменаў |
||
Радок 248: | Радок 248: | ||
[[hu:Kijev]] |
[[hu:Kijev]] |
||
[[mk:Киев]] |
[[mk:Киев]] |
||
[[mt:Kiev]] |
|||
[[ml:കീവ്]] |
[[ml:കീവ്]] |
||
[[mr:क्यीव]] |
[[mr:क्यीव]] |
Вэрсія ад 00:34, 5 чэрвеня 2010
Кіеў | |||||
Київ | |||||
Сафійскі сабор | |||||
| |||||
Першыя згадкі: | 482 | ||||
Магдэбурскае права: | 1494 | ||||
Вобласьць: | Кіеўская | ||||
Раён: | Кіеўскі | ||||
Плошча: | 839 км² | ||||
Насельніцтва (2009) • колькасьць: • шчыльнасьць: |
2 769 317 3 178 чал./км² | ||||
Часавы пас: • летні час: |
UTC+2 UTC+3 | ||||
Тэлефонны код: | +380 44 | ||||
Паштовы індэкс: | 01xxx-04xxx | ||||
Аўтамабільны код: | 11, АА | ||||
Геаграфічныя каардынаты: | 50°27′ пн. ш. 30°30′ у. д. / 50.45° пн. ш. 30.5° у. д.Каардынаты: 50°27′ пн. ш. 30°30′ у. д. / 50.45° пн. ш. 30.5° у. д. | ||||
Кіеў на мапе Ўкраіны Кіеў | |||||
Галерэя здымкаў у Wikimedia Commons | |||||
Кіеўская меская рада (укр.) |
Кі́еў (па-ўкраінску: Київ; Київ.ogg ) — сталіца і найбуйнейшае места Ўкраіны, цэнтар Кіеўскай вобласьці. Насельніцтва Кіева перавышае 5 млн жыхароў (насельніцтва сталічнай аглямерацыі), што робіць гэтае места адным з найвялікшых у Эўропе.
Кіеў зьяўляецца культурным, палітычным, навуковым, прамысловым ды транспартным цэнтрам Украіны, аднак не заўжды выконваў сталічныя функцыі: са сьнежня 1917 па студзень 1918 ды са сьнежня 1919 па чэрвень 1934 рокаў сталіцай УССР быў Харкаў.
Паходжаньне назвы
Назва места паходзіць ад імя Кія — старэйшага з трох братоў, які паводле легенды, стаў заснавальнікам Кіева. Адна з тых легендаў дайшла да нас у летапісе ХІІ стагодзьдзя «Аповесьць мінулых часоў»: «Быша три братья — единому имя Кий, а другому Щек, а третьему Хорив и сестра их Лыбедь. Седяше Кий на горе, идеже ныне оувоз Боричев, а Щек седяше на горе, идеже ныне зовется Щековица, а Хорив на третьей горе, от него же прозвася Хоревица, и створиша град, во имя брата своего старейшего и нарекоша имя ему Киев. И бяше около града лес и бор велик, и бяху ловяща зверь, бяху мужи мудры и смыслени, и нарицахуся Поляне, от них же суть Поляне в Киеве и до сего дня».
Гісторыя
Заснаваньне места
Кіеў быў заснаваны, згодна са сьцьвярджэньнямі археолягаў, напрыканцы V стагодзьдзя — першай паловы VI стагодзьдзя. Аднак гэтыя дадзеныя ўсё часьцей аспрэчваюцца.
Заснаваньне Кіева, як і шматлікіх іншых местаў, абвеянае паэтычнымі легендамі. Археялагічныя дасьледваньні высьветлілі, што першае гарадзкое пасяленьне на тэрыторыі Падолу зьявілася не раней за 880-я рокі.[1]
Згодна з традыцыйным гледзішчам, з 882 року Кіеў быў сталіцай Кіеўскае Русі. Бізайнтыйскі імпэратар Канстанцін Багранародны, які пісаў у сярэдзіне X стагодзьдзя, адзначаў, што Кіеў меў іншую назву — Самватас. Імаверна, яна была або старажытнай назвай места, або ягоным пазначэньнем у неславянскім асяродку. Гэтае слова, магчыма, паходзіць з хазарскай мовы і азначае «верхнія ўмацаваньні». Вынікі некаторых археалягічных раскопак даюць падставу меркаваць, што ўжо ў VI—VII стагодзьдзях пасяленьні на правым беразе Дняпра можна разглядаць гарадзкімі. [2] Гэтая канцэпцыя, якая падмацоўвалася сьвяткаваньнямі ў 1982 року 1500-годдзя Кіева, разглядалася як агульна прынятая. Але, ў супрацьлегласьць да «юбілейной канцэпцыі» частка гісторыкаў ды археолягаў мяркуе, што заснаваньне Кіева як места адбылося VIII—Х стагодзьдзях. Толькі ў канцы гэтага пэрыяду навакольныя пасяленьні зьліліся ў адзінае пасяленьне гарадзкога характару.[3]
VIII—XIII стагодзьдзі
Напрацягу VIII—XII стагодзьдзяў Кіеў быў сталіцай старажытнаславянскай дзяржавы Русь (гістарычны тэрмін Кіеўская Русь), якая з IX стагодзьдзя распасьціралася ад Балтыйскага да Чорнага мораў.
Выгоднае геаграфічнае становішча Кіева на водным гандлёвым шляху «з варагаў у грэкі» па Дняпры спрыяла ягонаму хуткаму разьвіцьцю. У ІХ ст. і першай палове Х стагодзьдзя Кіеў ужо лічыўся найбуйнейшым гандлёвым і культурным местам тагачаснай Усходняй Эўропы, празь яго праходзіў транзітны гандаль паміж Захадам ды Ўсходам. Ужо ў IX стагодзьдзі тут пражывала больш за 50 000 жыхароў, было каля 400 цэркваў, 8 кірмашоў, адна з найвялікшых бібліятэк хрысьціянскага сьвету. Дзякуючы дынастычным шлюбам Кіеў меў сувязь з рознымі краінамі Эўропы.
- 988 рок — князь Уладзімір увёў хрысьціянства на Русі, пасьля чаго Кіеў стаў адным з найбуйнейшых цэнтраў хрысьціянства.
- 8 сакавіка (12 сакавіка) 1169 року Кіеў быў зруйнаваны войскам растова-суздальскага князя Андрэем Багалюбскім.
- 2 студзеня 1203 року Кіеў быў разрабаваны князямі Рурыкам Расьціслававічам ды Алегавічамі разам з полаўцамі.
- 6 сьнежня 1240 року Кіеў захапілі ды зруйнавалі войскі Батыя.
Пасьля татарскае навалы места было адбудаванае.
XIV—XVII стагодзьдзі
- 1363 рок — Кіеў быў далучаны да Вялікага княства Літоўскага;
- 1416 рок — крымскія татары абрабавалі ды зруйнавалі Кіеў;
- 1471 рок — Кіеў зрабіўся сталіцай Кіеўскага ваяводзтва ВКЛ[4];
- 1494—1497 рокі — Кіеў атрымаў мескае права (Магдэбургскае права);
- 1569 рок — паводле Люблінскае вуніі Кіеў далучаны да Польскае кароны;
- 1596 рок — утварэньне Кіеўскай грэка-каталіцкай мітраполіі;
- 1615 рок — заснаваньне друкарні пры Кіева-Пячэрскай лаўры;
- 1615 рок — адкрыцьцё Кіева-Магілянскай акадэміі;
- 1634—1644 рокі — адбудаваны Кіеўскі Сафійскі сабор, а ў 1635—1636 рокі — Выдубіцкі манастыр;
- 1647 рок — адкрыцьцё Кіеўскага езуіцкага калегіюма;
- 1667 рок — згодна з Адрусаўскім замірэньнем, Рэч Паспалітая згадзілася на часовую перадачу Масковіі Кіева і яго прадмесьцяў у радыюсе 1 мілі да 15 красавіка 1669 року[5], аднак маскоўскі цар не палічыў патрэбным трымацца гэтай дамовы. Кіеў зрабіўся рэзыдэнцыяй маскоўскага ваяводы, месцам дысьлякацыі расейскага гарнізону (для якога на пачатку XVIII стагодзьдзя пабудаваная Пячэрская фартэцыю), адначасова застаючыся цэнтрам казацкага Кіеўскага палку ды казацкае Кіеўскае сотні.
Геаграфія
Разьмяшчэньне
Места разьмешчанае на поўначы Ўкраіны, паабапал Дняпра (даўжыня ўздоўж берага — больш за 20 км), ніжэй вусьця ракі Дзясна на мяжы Палесься ды лесастэпу. Большая частка места ляжыць на высокім правым беразе Дняпра, які вельмі парэзаны густой сеткай яраў і лагчынаў, меншая частка («Нове місто») — на нізкім левым беразе ракі.
Клімат
Клімат лагодна-кантынэнтальны. Сярэднямесяцовыя тэмпературы студзеня складаюць −5,5 °C, ліпеня +19,2 °C. Абсалютны мінімум — −32.2 °C (люты 1929), абсалютны максымум — +39,9 °C (жнівень 1898). Сярэднегадавая колькасьць ападкаў — 649 мм, максымум ападкаў прыпадае на ліпень (88 мм), мінімум — на кастрычнік (35 мм). Узімку ў Кіеве ўтвараецца сьнежны покрыў, сярэдняя вышыня покрыву ў лютым — 20 см, максымальная — 440 см.[6]
Адміністрацыйны падзел
Горад падзяляецца на 10 раёнаў
- На левым беразе Дняпра:
- На правым беразе Дняпра:
Гістарычныя назвы частак гораду
На левым беразе Дняпра
- Выґураўшчына-Траешчына
- Вясёлкавы
- Кібальчыча
- Васкрасенка
- Кулікова
- Камсамольскі
- Мікольская слабада
- Лясны
- Дарніца
- Левабярэжны
- Русанаўка
- Беразьнякі
- ДВРЗ
- Асакаркі
- Пазьнякі
- Харкаўскі
- Чырвоны хутар
На правым беразе Дняпра
Насельніцтва
Нацыянальны склад
Галерэя
-
Міхайлаўскі Залатаверхі сабор
-
Вялікая званіца Кіева-Пячэрскай лаўры
-
Сафійскі сабор
-
Андрэеўская царква
-
Марыінскі палац
-
]]
-
Дом з хімэрамі
-
Помнік у гонар 325-годзьдзя Пераяслаўскае Рады ды дружбы паміж украінскім і расейскім народамі
Глядзіце таксама
Крыніцы
- ^ П. Т. Тронько: "Академик Борис Рыбаков, когда мы решали вопрос, сколько Киеву лет (были Патон, я, Рыбаков и Толочко), сказал: «Я убеждён, что Киеву более чем 2000 лет, но у меня нет таких данных, на 1500 — есть»"
- ^ Толочко П. П. Новые археологические исследования Киева (1963—1978) // Новое в археологии Киева. — Киев, 1981.
- ^ Рабинович М. Г. Из истории городских поселений восточных славян. В кн.: История, культура, фольклор и этнография славянских народов. М. 1968. С. 134
- ^ Кіеўскае ваяводства // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 90
- ^ Валерый Грынявецкі. Кіеў // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 90
- ^ [1] Клімат Кіева
Вонкавыя спасылкі
Кіеў — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- Кіеўская меская рада (укр.)