Радыяактыўнасьць: розьніца паміж вэрсіямі
д робат дадаў: nl:Radioactiviteit |
LaaknorBot (гутаркі | унёсак) д робат зьмяніў: ro:Radiație |
||
Радок 64: | Радок 64: | ||
[[af:Radioaktiwiteit]] |
[[af:Radioaktiwiteit]] |
||
[[als:Radioaktivität]] |
[[als:Radioaktivität]] |
||
⚫ | |||
[[an:Radioactividat]] |
[[an:Radioactividat]] |
||
⚫ | |||
[[ast:Radiactividá]] |
[[ast:Radiactividá]] |
||
[[az:Radioaktivlik]] |
[[az:Radioaktivlik]] |
||
⚫ | |||
[[bn:তেজস্ক্রিয়তা]] |
[[bn:তেজস্ক্রিয়তা]] |
||
[[bs:Radioaktivnost]] |
[[bs:Radioaktivnost]] |
||
⚫ | |||
[[ca:Radioactivitat]] |
[[ca:Radioactivitat]] |
||
[[cs:Radioaktivita]] |
[[cs:Radioaktivita]] |
||
[[da:Radioaktivitet]] |
[[da:Radioaktivitet]] |
||
[[de:Radioaktivität]] |
[[de:Radioaktivität]] |
||
⚫ | |||
[[el:Ραδιενέργεια]] |
[[el:Ραδιενέργεια]] |
||
[[en:Radioactive decay]] |
[[en:Radioactive decay]] |
||
⚫ | |||
[[eo:Radiaktiveco]] |
[[eo:Radiaktiveco]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[eu:Desintegrazio erradioaktibo]] |
[[eu:Desintegrazio erradioaktibo]] |
||
[[fa:واپاشی هستهای]] |
[[fa:واپاشی هستهای]] |
||
⚫ | |||
[[fr:Radioactivité]] |
[[fr:Radioactivité]] |
||
[[ga:Meath radaighníomhach]] |
[[ga:Meath radaighníomhach]] |
||
[[gl:Radiactividade]] |
[[gl:Radiactividade]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[hr:Radioaktivnost]] |
[[hr:Radioaktivnost]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[id:Peluruhan radioaktif]] |
[[id:Peluruhan radioaktif]] |
||
⚫ | |||
[[is:Geislavirkni]] |
[[is:Geislavirkni]] |
||
[[it:Radioattività]] |
[[it:Radioattività]] |
||
⚫ | |||
[[ja:放射性崩壊]] |
|||
[[kn:ವಿಕಿರಣಶೀಲ ಅಪಕರ್ಷಣ]] |
[[kn:ವಿಕಿರಣಶೀಲ ಅಪಕರ್ಷಣ]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[lv:Radioaktivitāte]] |
[[lv:Radioaktivitāte]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[mk:Радиоактивност]] |
[[mk:Радиоактивност]] |
||
[[ml:ആണവവികിരണം]] |
[[ml:ആണവവികിരണം]] |
||
[[ms:Reputan radioaktif]] |
[[ms:Reputan radioaktif]] |
||
⚫ | |||
[[nl:Radioactiviteit]] |
[[nl:Radioactiviteit]] |
||
[[ |
[[ja:放射性崩壊]] |
||
[[no:Radioaktivitet]] |
[[no:Radioaktivitet]] |
||
[[nn:Radioaktivitet]] |
|||
[[oc:Radioactivitat]] |
[[oc:Radioactivitat]] |
||
⚫ | |||
[[pl:Radioaktywność]] |
[[pl:Radioaktywność]] |
||
[[pt:Desintegração radioativa]] |
[[pt:Desintegração radioativa]] |
||
[[ |
[[ro:Radiație]] |
||
[[rm:Radioactivitad]] |
[[rm:Radioactivitad]] |
||
[[ |
[[qu:Illanchaykuy]] |
||
[[ru:Радиоактивный распад]] |
[[ru:Радиоактивный распад]] |
||
⚫ | |||
[[simple:Radioactive decay]] |
[[simple:Radioactive decay]] |
||
[[sk:Rádioaktívny rozpad]] |
[[sk:Rádioaktívny rozpad]] |
||
[[sl:Radioaktivnost]] |
[[sl:Radioaktivnost]] |
||
[[sr:Радиоактивност]] |
[[sr:Радиоактивност]] |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
[[sv:Radioaktivitet]] |
[[sv:Radioaktivitet]] |
||
[[ta:கதிரியக்கம்]] |
[[ta:கதிரியக்கம்]] |
Вэрсія ад 04:49, 4 чэрвеня 2010
Радыеактыўнасьць (ад лацінскай radio — выпраменьваю, activus — дзейны; паводле клясычнага правапісу магчымае напісаньне радыяактыўнасьць) — радыеактыўны распад, працэс, шляхам якога нестабільныя ядры некаторых атамаў распадаюцца з выпраменьваньнем альфа-, бэта- ці гамма- промняў або спантанна дзеляцца.
Гісторыя
Радыеактыўнасьць упершыню выявіў і пачаў вывучаць францускі навукоўца Анры Бэкерэль у 1896 годзе. Таксама фэномэн радыеактыўнасьці вывучалі Марыя Складоўская-Кюры, П'ер Кюры, Эрнэст Рутэрфорд.
Падчас Другой сусьветнай вайны пачалася распрацоўка ядзернай зброі. У 1945 годзе на Хірасіму і Нагасакі ЗША скінула ядзерныя бомбы.
У 1986 годзе адбылася Чарнобыльская катастрофа.
Час радыеактыўнага распаду
Распад радыеактыўнага рэчыва адбываецца паводле наступнай формулы:
- N0 — пачатковая колькасьць атамаў радыеактыўнага рэчыва;
- N — канчатковая колькасьць атамаў радыеактыўнага рэчыва праз час t;
- λ — канстанта распаду
Час, за які колькасьць радыектыўнага рэчыва меншае ўдвая, называецца пэрыядам паўраспаду:
Радыеактыўнае рэчыва можа мець пэрыяд паўраспаду ад доляў сэкунды да мільярдаў гадоў. Вонкавыя ўмовы на хуткасьць працэсу не ўплываюць.
Радыеактыўныя элемэнты, якія сустракаюцца ў прыродзе: ізатоп урану 238U (пэрыяд паўраспаду 4.47×109), ізатоп урану 235U (пэрыяд паўраспаду 7.04×108), ізатоп торыя 232Th (пэрыяд паўраспаду 1.41×1010).
Пэрыяды паўраспаду некаторых іншых элемэнтаў:
- ізатоп ёду 129I 1.7×107 гадоў;
- ізатоп вугляроду 14C 5.73×103 гадоў;
- ізатоп фосфар 32Ph 14.28 дзён;
- ізатоп магнэзію 27Mg 9.46 хвілінаў;
- ізатоп магнэзію 20Mg 0.6 сэкунды;
Тыпы распаду
Выдзяляюць наступныя тыпы радыеактыўнага распаду: альфа-распад, бэта-распад, спантаннае дзяленьне, электронны захоп, ізамерны пераход. Падчас альфа-распаду ядро выпраменьвае альфа-часьцінку і ператвараецца ў ядро, зарад якога меншы на 2, а масавы лік - на 4. Падчас бэта-распаду выпраменьваецца электрон (альбо пазытрон) і антынэўтрына (альбо нэўтрына). Падчас электроннага захопу ядро захоплівае электрон з арбіты. Выпрамененныя бэта-часьцінкі маюць неперарыўны спэктар энэргіі. Пры альфа- і бэта-распадзе пачатковае і канчатковае ядро часам знаходзяцца ва ўзбуджаным стане. Пераход зь яго ў стан зь меншай энэргіяй суправаджаецца гама-выпраменьваньнем. Калі час знаходжаньня ядра ва ўзбуджаным стане большы за 10-10 сэкунды, стан называюць ізамерным пераходам. Спантаннае дзяленьне — адвольнае расшчапленьне ядра на два аскепкі прыблізна роўнай масы; суправаджаецца выпраменьваньнем 2—3 нэўтронаў. Падчас аднаго акту спантаннага дзяленьня вылучаецца энэргія каля 160 МэВ, а пры іншых радыеактыўных ператварэньнях — ад дзясяткаў кэВ да некалькіх МэВ. Адзінка вымярэньня - распад у сэкунду, кюры.
Формулы распаду
Бэта-выпраменьваньне:
Электронны захоп:
Выпраменьне пазытрону:
Выкарыстаньне
Атамныя рэактары, мэдыцына, хімія, ядзерная зброя.
Літаратура
- Беларуская савецкая энцыякляпэдыя (1973)