Босьнія і Герцагавіна

Бо́сьнія і Герцагаві́на (БіГ, па-басьнійску: Bosna i Hercegovina, скарочана BiH) — краіна на паўднёвым усходзе Эўропы, у заходняй частцы Балканскай паўвыспы. Босьнія і Герцагавіна мае агульныя межы з Сэрбіяй, Чарнагорыяй і Харватыяй (932 км). Краіна дэцэнтралізаваная і адміністрацыйна падзеленая на дзьве часткі — Фэдэрацыя Босьнія і Герцагавіна і Рэспубліка Сэрбская. Босьнія ды Герцагавіна — гэта толькі гістарычна-геаграфічныя рэгіёны, якія сёньня ня маюць палітычнага статусу. Да 1992 года Босьнія і Герцагавіна была адной з шасьці фэдэральных адзінак Югаславіі. Рэспубліка набыла незалежнасьць пасьля войнаў у Югаславіі ў 1990-х гадах у выніку Дэйтонскіх пагадненьняў 1995 года. Фактычна дзяржава сёньня зьяўляецца пратэктаратам міжнароднай супольнасьці.

Гісторыя

Асноўны артыкул: Гісторыя Босьніі і Герцагавіны

Тэрыторыі сучаснай Босьніі і Герцагавіны былі заселеныя ілірыйскімі плямёнамі, а з пачатку новай эры ўваходзілі ў склад Рымскай Імпэрыі. Пасьля падзеньня Рыму частка тэрыторый адышла да Бізантыі. У VII стагодзьдзі на гэтых тэрыторыях зьяўляецца славянскае насельніцтва. У IX стагодзьдзі землі Босьніі належалі Харвацкаму каралеўству і Сэрбскаму каралеўству. У XI стагодзьдзі тэрыторыя сучаснай Босьніі перайшла да Вугоршчыны. У XII стагодзьдзі, нягледзячы на тэрытарыяльныя прэтэнзіі суседніх дзяржаў, было створана самастойнае Басьнійскае княства, якое заставалася незалежным да 1463 года, калі трапіла пад уладу Асманскай Імпэрыі. Зьнік і княскі род Катраманічаў, які валадарыў у Босьніі тры стагодзьдзі.

Падчас турэцкай улады шмат басьнійцаў зракаюцца хрысьціянства і прымаюць іслам.

Туркі валодалі Босьніяй да 1878 года, калі, пасьля процітурэцкага паўстаньня, паводле пастановы Бэрлінскага кангрэсу, быў усталяваны пратэктарат Аўстра-Вугоршчыны. Пратэктарат скончыўся анэксіяй Босьніі і Герцагавіны ў 1908 годзе.

28 чэрвеня 1914 года ў Сараеве быў ажыццёўлены замах на нашчадка аўстравугорскага стальца Франца Фэрдынанда. З гэтай падзеі пачалася Першая сусьветная вайна. Пасьля заканчэньня вайны Босьнія і Герцагавіна ўваходзіць у склад Каралеўства сэрбаў, харватаў і славенцаў (з 1929 года называлася Каралеўства Югаславія). Падчас Другой сусьветнай вайны была ў складзе Незалежнай Дзяржавы Харватыі, а потым перайшла да Сацыялістычнай Югаславіі (СФРЮ).

Сувэрэнітэт Босьніі і Герцагавіны быў абвешчаны ў лістападзе 1991 года. А ў лютым 1992 года быў праведзены рэфэрэндум па пытаньні выхаду зь Югаславіі, падчас якога мусульмане і харваты выказаліся за незалежнасьць краіны, якая была абвешчаная 3 сакавіка 1992 года. Басьнійскія сэрбы не ўзялі ўдзелу ў рэфэрэндуме і 7 красавіка 1992 года заявілі пра стварэньне ўласнай рэспублікі. Палітычны канфлікт перарос ва ўзброеныя сутыкненьні і этнічныя чысткі, ахвярамі якіх сталася шмат жыхароў Босьніі і Герцагавіны. ААН накіравала ў Босьнію міратворчыя сілы. Праз 42 месяцы пад ціскам ЗША ў Дэйтане было заключана пагадненьне, паводле якога Босьнія і Герцагавіна падзяляецца на дзьве часткі: басьнійска-харвацкую Фэдэрацыю Босьніі і Герцагавіны (51% тэрыторыі) і Рэспубліку Сэрбскую (49%). 14 сьнежня 1995 года ў Парыжы падпісаная мірная дамова.

Геаграфія

Асноўны артыкул: Геаграфія Босьніі і Герцагавіны

Эканоміка

Асноўны артыкул: Эканоміка Босьніі і Герцагавіны

Дэмаграфія

Насельніцтва Босьніі і Герцагавіны складаюць галоўным чынам тры этнічныя групы: басьнійцы (48%), сэрбы (37,1%) і харваты (14,3%). Паводле веравызнаньня насельніцтва таксама падзяляецца на тры буйныя групы: мусульмане складаюць каля 40%, праваслаўныя хрысьціяне - 31%, хрысьціяне-каталікі - 15%. 14% насельніцтва вызнаюць іншыя рэлігіі.

Зьнешнія спасылкі

Босьнія і Герцагавіна — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў