Буйнічы: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Інтэрактыўны прагляд гісторыі
← Папярэдняя зьменаНаступная зьмена →
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
ВізуальнаВікіразметка
аўтар - Уладзімер Русаковіч, артаграфія, афармленьне
Радок 30: Радок 30:
}}
}}


'''Буйнічы''', паўднёвае [[прадмесьце]] [[Магілёў|Магілёва]] за 2 кіламетры ад чыгуначнай станцыі "Буйнічы" на правым беразе [[Дняпро|Дняпра]]. Знаходзіцца ў складзе [[Цішоўскі сельсавет|Цішоўскага сельсавету]] [[Магілёўскі раён|Магілёўскага раёну]].
'''Буйнічы''' — паўднёвае [[прадмесьце]] [[Магілёў|Магілёва]], на правым беразе [[Дняпро|Дняпра]]. Уваходзіць у склад [[Цішоўскі сельсавет|Цішоўскага сельсавету]] [[Магілёўскі раён|Магілёўскага раёну]]. Знаходзіцца за 2 кілямэтры ад чыгуначнай станцыі «Буйнічы».


==Мінуўшчына==
== Мінуўшчына ==
На паўднёвай ускраіне месьціцца стаянка эпохі [[мэзаліт]]у (8 - 5 тысячагоддзі да н. э.), а ва ўрочышчы Благадаць гарадзішча раньняга [[Жалезны век|жалезнага веку]].
На паўднёвай ускраіне месьціцца стаянка эпохі [[мэзаліт]]у (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), а ва [[урочышча|ўрочышчы]] Благадаць гарадзішча раньняга [[Жалезны век|жалезнага веку]].


[[Вёска]] вядомая з [[15 стагодзьдзе|15 стагодзьдзя]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям [[Фёдар Талочкавіч-Буйніцкі|Фёдару]] і [[Леў Талочкавіч-Буйніцкі|Льву]] Талочкавічам-Буйніцкім<ref name="Памяць">Памяць: Магілёўс. р-н: Гіст.- дак. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Укл. У.Ф.Агурцоў, М.П.Хобатаў. - Мн.: Полымя, 1996. - [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html с. 607-608, 628-630].</ref>. На пачатку [[16 стагодзьдзе|16-га стагодзьдзя]] належалі [[Пячорскі манастыр, Кіеў|Кіева-Пячорскаму манастыру]]. У сьнежні [[1595]] году Буйніцкае поле было месцам пераможнае [[Буйніцкая бітва, 1595|бітвы]] войска ВКЛ на чале з рэчыцкім старостам [[М. Буйвід]]ам над паўстанцамі на чале з [[Севярын Налівайка|Севярынам Налівайкам]]<ref>Буйніцкая бітва 1595 // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя / Рэдкал. : Г.П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. З.Э. Герасімовіч. — 2-е выд. — Мінск : БелЭн, 2007. — 688 с. : іл. ISBN 978-985-11-0393-1 - Старонка 354.</ref>. У [[17 стагодзьдзе|17]]-18 стагодзьдзях былі прыватнаўласніцкім [[мястэчка]]м у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], якое належала Саламярэцкім, Статкевічам, князю і [[Жамойць|жамойцкаму]] старосту А.Г. Палубінскаму, князям [[Сапегі|Сапегам]]<ref name="Памяць">Памяць: Магілёўс. р-н: Гіст.- дак. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Укл. У.Ф.Агурцоў, М.П.Хобатаў. - Мн.: Полымя, 1996. - [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html с. 607-608, 628-630].</ref>. У [[1633]]-1918 гадах на поўдзень ад паселішча існаваў [[Буйніцкі манастыр Святога Духа|манастыр Святога Духа]], які заснавалі [[Багдан Статкевіч]] і яго жонка [[Алена Саламярэцкая]]. За падтрымку вялікага князя [[Ян Казімер|Яна І Казіміра Вазы]] ў абарончай [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайне супраць Маскоўскага царства]] 1654-[[1667]] гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на [[млын]]<ref>Буйніцкі Святадухаўскі манастыр // Вялікае княства Літоўскае : Энцыклапедыя. У 2 т. Т.1 : Абаленскі—Кадэнцыя - Старонка 354.</ref>. У манастыры дзейнічала друкарня<ref>Zoja Jaroszewicz–Pieresławcew. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bha/11-1-2/16.htm Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава)]// [[Беларускі Гістарычны Агляд]]. Том 11 Сшытак 1-2 (20-21) сьнежань [[2004]]</ref>. У час [[Паўночная вайна, 1700-1721|Паўночнай вайны 1700-1721 гадоў]] каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з [[Карл XІІ|Карлам ХІІ]] ([[1708]] г.), манастыр быў абрабаваны захопнікамі. Побач з мястэчкам існаваў [[фальварак]], які здаваўся ў арэнду.
[[Вёска]] вядомая з [[15 стагодзьдзе|15 стагодзьдзя]] ў [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікім Княстве Літоўскім]] як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям [[Фёдар Талочкавіч-Буйніцкі|Фёдару]] і [[Леў Талочкавіч-Буйніцкі|Льву]] Талочкавічам-Буйніцкім<ref name="Памяць">{{Літаратура/Памяць/Магілёўскі раён|к}} — [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html С. 607—608, 628—630].</ref>. На пачатку [[16 стагодзьдзе|16-га стагодзьдзя]] належалі [[Пячорскі манастыр, Кіеў|Кіева-Пячорскаму манастыру]]. У сьнежні [[1595]] году Буйніцкае поле было месцам пераможнае [[Буйніцкая бітва|бітвы]] войска ВКЛ на чале з рэчыцкім старостам [[М. Буйвід]]ам над паўстанцамі на чале зь [[Севярын Налівайка|Севярынам Налівайкам]]<ref>Буйніцкая бітва 1595 // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} — С. 354.</ref>. У [[17 стагодзьдзе|17]]—18 стагодзьдзях былі прыватнаўласніцкім [[мястэчка]]м у [[Аршанскі павет|Аршанскім павеце]], якое належала Саламярэцкім, Статкевічам, князю і [[Жамойць|жамойцкаму]] старосту А. Г. Палубінскаму, князям [[Сапегі|Сапегам]]<ref name="Памяць">{{Літаратура/Памяць/Магілёўскі раён|к}} — [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html С. 607—608, 628—630].</ref>. У [[1633]]—1918 гадах на поўдзень ад паселішча існаваў [[Буйніцкі манастыр Святога Духа|манастыр Святога Духа]], які заснавалі [[Багдан Статкевіч]] і яго жонка [[Алена Саламярэцкая]]. За падтрымку вялікага князя [[Ян Казімер|Яна І Казімера Вазы]] ў абарончай [[Вайна Расеі з Рэччу Паспалітай 1654—1667 гадоў|вайне супраць Маскоўскага царства]] 1654—[[1667]] гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на [[млын]]<ref>Буйніцкі Святадухаўскі манастыр // {{Літаратура/ЭВКЛ|1к}} — С. 354.</ref>. У манастыры дзейнічала друкарня<ref>Zoja Jaroszewicz-Pieresławcew. [http://kamunikat.fontel.net/www/czasopisy/bha/11-1-2/16.htm Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава)] // [[Беларускі Гістарычны Агляд]]. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань [[2004]]</ref>. У час [[Паўночная вайна, 1700-1721|Паўночнай вайны 1700—1721 гадоў]] каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з [[Карл XІІ|Карлам ХІІ]] ([[1708]] г.), манастыр быў абрабаваны захопнікамі. Побач зь мястэчкам існаваў [[фальварак]], які здаваўся ў арэнду.


Пасьля першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] расейская імпэратрыца [[Кацярына ІІ]] перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку [[генэрал-аншэф]]у П.Б. Пасеку. У [[1878]] годзе фальварак набыў памешчык М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай [[маёнтак|маёнтка]] на пачатку 20 стагодзьдзя была Г.К. Радкевіч<ref name="Памяць">Памяць: Магілёўс. р-н: Гіст.- дак. хронікі гарадоў і р-наў Беларусі / Укл. У.Ф.Агурцоў, М.П.Хобатаў. - Мн.: Полымя, 1996. - [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html с. 607-608, 628-630].</ref>.
Пасьля першага падзелу [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] расейская імпэратрыца [[Кацярына ІІ]] перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку [[генэрал-аншэф]]у П. Б. Пасеку. У [[1878]] годзе фальварак набыў абшарнік М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай [[маёнтак|маёнтку]] на пачатку 20 стагодзьдзя была Г. К. Радкевіч<ref name="Памяць">{{Літаратура/Памяць/Магілёўскі раён|к}} — [http://www.mlib.basnet.by/kray/mogilev%20raen/9.11.html С. 607—608, 628—630].</ref>.


Другі раз [[Буйніцкае поле]] сталася месцам [[Абарона Магілёва, 1941|бітвы]] ў [[1941]] годзе.
Другі раз [[Буйніцкае поле]] сталася месцам [[Абарона Магілёва, 1941|бітвы]] ў [[1941]] годзе.


==Адукацыя і культура==
== Адукацыя і культура ==
У Буйнічах месьцяцца Дом культуры і бібліятэка, сярэдняя і музычная школы, агралесатэхнічны каледж ([[1944]]-[[1998]] гады - вучэльня) імя [[Кірыла Арлоўскі|Кірылы Арлоўскага]]. Каледжу належыць 860 га зямлі, з якіх 80 га адведзеныя пад заасад.
У Буйнічах месьцяцца Дом культуры і бібліятэка, сярэдняя і музычная школы, агралесатэхнічны каледж ([[1944]]—[[1998]] гады — вучэльня) імя [[Кірыла Арлоўскі|Кірылы Арлоўскага]]. Каледжу належыць 860 га зямлі, зь якіх 80 га адведзеныя пад заасад.


==Помнікі і месцы адпачынку==
== Помнікі і месцы адпачынку ==
У [[1995]] годзе быў адкрыты ''мэмарыяльны комплекс'' “Буйніцкае поле”, архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка ды Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная [[капліца]] вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера “Слёз”. Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазіцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамент па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры ў [[2002]] годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі.
У [[1995]] годзе быў адкрыты ''мэмарыяльны комплекс'' «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка ды Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная [[капліца]] вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры ў [[2002]] годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі.


Паводле задумы мэра Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]] 2 лістапада [[2004]] года ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізіка, які даказаў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўніверсітэта А. Ляпін, а вытворцам - інжынэр завода “Тэхнапрыбор” А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар з нержавеючай сталі ды алюміневы цыферблат на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м., перыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)]// Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: [[22 мая|22 траўня]] [[2009]]</ref>.
Паводле задумы мэра Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]] 2 лістапада [[2004]] году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які даказаў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: [[22 мая|22 траўня]] [[2009]]</ref>.


У [[2006]] годзе пры каледжы заснаваны ''заасад'', на 75 гектарах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/ru/issue/article.php?id=26087 У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях]// [[Звязда]]. [[31 сьнежня]] [[2008]]</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[ліс]]аў, [[лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006 Навыперадкi з мядзведзiцай]// Звязда. № 161 (25750), [[21 ліпеня]] [[2006]]</ref>.
У [[2006]] годзе пры каледжы заснаваны ''заасад'', на 75 гектарах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/ru/issue/article.php?id=26087 У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях] // [[Звязда]], [[31 сьнежня]] [[2008]]</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[ліс]]аў, [[лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>Ілона Іванова. [http://www.zvyazda.minsk.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006 Навыперадкi з мядзведзiцай] // Звязда № 161 (25750), [[21 ліпеня]] [[2006]]</ref>.


==У Сеціве==
== Крыніцы ==
⚫
*[http://www.paltk.info Сайт Агралесатэхнічнага каледжу імя Кірылы Арлоўскага]{{ref-ru}}
{{зноскі}}
{{зноскі}}

== Вонкавыя спасылкі ==
⚫
* [http://www.paltk.info Сайт Агралесатэхнічнага каледжу імя Кірылы Арлоўскага]{{ref-ru}}


{{Цішоўскі сельсавет}}
{{Цішоўскі сельсавет}}

Вэрсія ад 22:12, 17 красавіка 2010

Буйнічы
Вобласьць: Магілёўская
Раён: Магілёўскі
Сельсавет: Цішоўскі

Буйнічы — паўднёвае прадмесьце Магілёва, на правым беразе Дняпра. Уваходзіць у склад Цішоўскага сельсавету Магілёўскага раёну. Знаходзіцца за 2 кілямэтры ад чыгуначнай станцыі «Буйнічы».

Мінуўшчына

На паўднёвай ускраіне месьціцца стаянка эпохі мэзаліту (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), а ва ўрочышчы Благадаць гарадзішча раньняга жалезнага веку.

Вёска вядомая з 15 стагодзьдзя ў Вялікім Княстве Літоўскім як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям Фёдару і Льву Талочкавічам-Буйніцкім[1]. На пачатку 16-га стагодзьдзя належалі Кіева-Пячорскаму манастыру. У сьнежні 1595 году Буйніцкае поле было месцам пераможнае бітвы войска ВКЛ на чале з рэчыцкім старостам М. Буйвідам над паўстанцамі на чале зь Севярынам Налівайкам[2]. У 17—18 стагодзьдзях былі прыватнаўласніцкім мястэчкам у Аршанскім павеце, якое належала Саламярэцкім, Статкевічам, князю і жамойцкаму старосту А. Г. Палубінскаму, князям Сапегам[1]. У 1633—1918 гадах на поўдзень ад паселішча існаваў манастыр Святога Духа, які заснавалі Багдан Статкевіч і яго жонка Алена Саламярэцкая. За падтрымку вялікага князя Яна І Казімера Вазы ў абарончай вайне супраць Маскоўскага царства 1654—1667 гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на млын[3]. У манастыры дзейнічала друкарня[4]. У час Паўночнай вайны 1700—1721 гадоў каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з Карлам ХІІ (1708 г.), манастыр быў абрабаваны захопнікамі. Побач зь мястэчкам існаваў фальварак, які здаваўся ў арэнду.

Пасьля першага падзелу Рэчы Паспалітай расейская імпэратрыца Кацярына ІІ перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку генэрал-аншэфу П. Б. Пасеку. У 1878 годзе фальварак набыў абшарнік М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай маёнтку на пачатку 20 стагодзьдзя была Г. К. Радкевіч[1].

Другі раз Буйніцкае поле сталася месцам бітвы ў 1941 годзе.

Адукацыя і культура

У Буйнічах месьцяцца Дом культуры і бібліятэка, сярэдняя і музычная школы, агралесатэхнічны каледж (1944—1998 гады — вучэльня) імя Кірылы Арлоўскага. Каледжу належыць 860 га зямлі, зь якіх 80 га адведзеныя пад заасад.

Помнікі і месцы адпачынку

У 1995 годзе быў адкрыты мэмарыяльны комплекс «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка ды Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная капліца вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры ў 2002 годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі.

Паводле задумы мэра Магілёва Віктара Шорыкава 2 лістапада 2004 году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка Фуко (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які даказаў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу[5].

У 2006 годзе пры каледжы заснаваны заасад, на 75 гектарах якога разводзяць дзікоў, зуброў, плямістых і паўночных аленяў[6]. У вальерах трымаюць барсукоў, ваўкоў, касуляў, лісаў, ласёў, мядзьведзяў, пясцоў, тыграў і янотаў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі канкурных коней[7].

Крыніцы

  1. ^ а б в Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Магілёўскага р-на / Уклад. У. Ф. Агурцоў, М. П. Хобатаў. — Мн.: Полымя, 1996.  — С. 607—608, 628—630.
  2. ^ Буйніцкая бітва 1595 // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. — С. 354.
  3. ^ Буйніцкі Святадухаўскі манастыр // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. — С. 354.
  4. ^ Zoja Jaroszewicz-Pieresławcew. Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава) // Беларускі Гістарычны Агляд. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань 2004
  5. ^ Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна) // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: 22 траўня 2009
  6. ^ Ілона Іванова. У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях // Звязда, 31 сьнежня 2008
  7. ^ Ілона Іванова. Навыперадкi з мядзведзiцай // Звязда № 161 (25750), 21 ліпеня 2006

Вонкавыя спасылкі

Атрымана з «https://be-tarask.wikipedia.org/w/index.php?title=Буйнічы&oldid=680090»