Ян Давід Голянд: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Санкт-Андрэасбэрґ
артаграфія, афармленьне
Радок 1: Радок 1:
'''Ян (Ёган) Давід Голанд''' ({{lang-de|Johann David Holland}}; [[17 сакавіка]] [[1746]] — [[26 сьнежня]] [[1827]]) — нямецкі кампазітар і дырыгент, прыдворны капэльмайстар [[Караль_Станіслаў_Радзівіл_«Пане_Каханку»|Караля Станіслава Радзівіла]], выкладчык музыкі ў Віленскім унівэрсітэце.
'''Ян (Ёган) Давід Голанд''' ({{lang-de|Johann David Holland}}; [[17 сакавіка]] [[1746]] — [[26 сьнежня]] [[1827]]) — нямецкі кампазытар і дырыгент, прыдворны капэльмайстар [[Караль_Станіслаў_Радзівіл_«Пане_Каханку»|Караля Станіслава Радзівіла]], выкладнік музыкі ў Віленскім унівэрсытэце.


== Біяграфічны нарыс ==
== Біяграфічны нарыс ==
Нарадзіўся Я. Голанд у [[Нямеччына|Германіі]], у [[Санкт-Андрэасбэрґ|Санкт-Андрэасбэрґу]]. Магчыма вучыўся ў [[Карл_Філіп_Эмануіл_Бах|Карла Філіпа Эмануіла Баха]]. Найбольш раньнія зьвесткі пра яго адносяцца да 1760-х, калі Я. Голанд лічыўся ўжо дастаткова аўтарытэтным кампазітарам. У 1771 уладкаваўся ў [[Гамбург|Гамбургу]], які ў той час быў адным з найбуйнейшых эўрапейскіх цэнтраў канцэртна-тэатральнага жыцьця. Голанд займаў пасаду дырэктара музыкі ў [[Царква_сьвятой_Кацярыны_(Гамбурґ)|царкве св. Кацярыны]]. Творы Я. Голанда — сымфоніі, кантаты й араторыі, вакальныя й інструментальныя пьесы — пастаянна выконваліся ў канцэртах, друкаваліся ў розных зборніках. Невядомыя акалічнасьці (па некаторых зьвестках, сьмерць жонкі) прымусілі яго "зьняцца зь месца". З другой жонкай, спявачкай Разінай, ён апынаецца ў Варшаве, дзе яго й напаткала запрашэньне Караля Радзівіла. Вядома, што знаёмыя Голанда (у прыватнасьці, [[Ян Дусік]]) былі вельмі задаволеныя сваёй працай у князёў Рэчы Паспалітай і, магчыма, раілі Голанду ня надта сумаваць па радзіме.
Нарадзіўся Я. Голанд у [[Нямеччына|Германіі]], у [[Санкт-Андрэасбэрґ|Санкт-Андрэасбэрґу]]. Магчыма вучыўся ў [[Карл_Філіп_Эмануіл_Бах|Карла Філіпа Эмануіла Баха]]. Найбольш раньнія зьвесткі пра яго адносяцца да 1760-х, калі Я. Голанд лічыўся ўжо дастаткова аўтарытэтным кампазытарам. У [[1771]] уладкаваўся ў [[Гамбург|Гамбургу]], які ў той час быў адным з найбуйнейшых эўрапейскіх цэнтраў канцэртна-тэатральнага жыцьця. Голанд займаў пасаду дырэктара музыкі ў [[Царква_сьвятой_Кацярыны_(Гамбурґ)|царкве св. Кацярыны]]. Творы Я. Голанда — сымфоніі, кантаты й араторыі, вакальныя й інструмэнтальныя пьесы — пастаянна выконваліся ў канцэртах, друкаваліся ў розных зборніках. Невядомыя акалічнасьці (паводле некаторых зьвестак, сьмерць жонкі) прымусілі яго «зьняцца зь месца». З другой жонкай, сьпявачкай Разінай, ён апынаецца ў Варшаве, дзе яго й напаткала запрашэньне Караля Радзівіла. Вядома, што знаёмыя Голанда (у прыватнасьці, [[Ян Дусік]]) былі вельмі задаволеныя сваёй працай у князёў Рэчы Паспалітай і, магчыма, раілі Голанду ня надта сумаваць па радзіме.


На пачатку 1780-х, у той час, як гаспадар [[Нясьвіж]]а [[Караль_Станіслаў_Радзівіл_«Пане_Каханку»|Караль Станіслаў Радзівіл]] запрашае Я. Голанда на пасаду дырыжора нясьвіскай капэлы, у опэрна-балетным тэатры Нясьвіжа ставяцца шматлікія клясычныя творы замежных і мясцовых аўтараў. Менавіта тут Я. Голанд упершыню звярнуўся да опэрна-балетных жанраў. 17 верасьня 1784 у Нясьвіжы адбылася прэм'ера опэры Я. Голанда ''"Агатка, або Прыезд пана"'' і была прымеркавана да візіта караля [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]]. Кароль з задавальненьнем праглядзеў спэктакль, пазнаў сябе ў вобразе "добрага пана", які прыязджае й вырашае ўсе інтрыгі на карысьць закаханых. Пасля прэм'еры Панятоўскі меў ласку прачытаць прысутным беларускамоўны верш уласнага сачыненьня. Гэта была адна зь першых опэр, створаных і пастаўленых на Беларусі ў XVIII ст, якая набыла асаблівую вядомасьць і больш за сорак год ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай. Лiбрэта да опэры "Агатка" стварыў князь [[Мацей Радзiвiл]], якi сам быў музыкантам-аматарам. Опэра адрозьніваецца кампазіцыйна-драматургічнай дасканаласьцю, найбольшую эмацыянальную нагрузку ў ёй нясе музыка. Арыентаваная на клясычны стыль, яна разам з тым насычана мясцовым нясьвіскім фальклорам.
На пачатку 1780-х, у той час, як гаспадар [[Нясьвіж]]а [[Караль_Станіслаў_Радзівіл_«Пане_Каханку»|Караль Станіслаў Радзівіл]] запрашае Я. Голанда на пасаду дырыгента нясьвіскай капэлы, у опэрна-балетным тэатры Нясьвіжа ставяцца шматлікія клясычныя творы замежных і мясцовых аўтараў. Менавіта тут Я. Голанд упершыню звярнуўся да опэрна-балетных жанраў. [[17 верасьня]] [[1784]] у Нясьвіжы адбылася прэм'ера опэры Я. Голанда «''Агатка, або Прыезд пана''» і была прымеркаваная да візыту караля [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]]. Кароль з задавальненьнем праглядзеў спэктакаль, пазнаў сябе ў вобразе «добрага пана», які прыязджае й вырашае ўсе інтрыгі на карысьць закаханых. Пасля прэм'еры Панятоўскі меў ласку прачытаць прысутным беларускамоўны верш уласнага сачыненьня. Гэта была адна зь першых опэр, створаных і пастаўленых на Беларусі ў XVIII ст, якая набыла асаблівую вядомасьць і больш за сорак год ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай. Лiбрэта да опэры «Агатка» стварыў князь [[Мацей Радзiвiл]], якi сам быў музыкантам-аматарам. Опэра адрозьніваецца кампазыцыйна-драматургічнай дасканаласьцю, найбольшую эмацыянальную нагрузку ў ёй нясе музыка. Арыентаваная на клясычны стыль, яна разам з тым насычаная мясцовым нясьвіскім фальклёрам.


Другая опэра Голанда ''"Чужое багацьце нікому не служыць"'' была пастаўлена ў 1785 годзе. Гэта быў таксама забаўляльны спэктакль з павучальным лірыка-камэдыйным сюжэтам. Зь яе зьнік "добры пан" і з'явіўся спрытны юнак, які ўласным розумам будуе сваё шчасьце й свой лёс.
Другая опэра Голанда «''Чужое багацьце нікому ня служыць'»' была пастаўленая ў 1785 годзе. Гэта быў таксама забаўляльны спэктакаль з павучальным лірыка-камэдыйным сюжэтам. Зь яе зьнік «добры пан» і зmявіўся спрытны юнак, які ўласным розумам будуе сваё шчасьце й свой лёс.


У Нясьвіжы Голанд таксама сачыніў балеты ''"Арфэй і Эўрыдыка"'' (альбо ''"Арфэй у пекле"'') і "Сялянскі разарый", кантату "Сьмелы, мужны Караль Другі", прысьвечаную Каралю Радзівілу, шэраг вакальных твораў і клавірных п'ес.
У Нясьвіжы Голанд таксама сачыніў балеты «''Арфэй і Эўрыдыка''» (альбо «''Арфэй у пекле''») і «''Сялянскі разары''», кантату «''Сьмелы, мужны Караль Другі''», прысьвечаную Каралю Радзівілу, шэраг вакальных твораў і клавірных п'есаў.


Амаль дваццаць год працаваў Я. Голанд у Нясьвіжы. Пасля [[Падзелы_Рэчы_Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]] і заняпаду магнацкіх дынастый Голанд страціў заробак, але не пакінуў краіну. Ён пераехаў у [[Вільня|Вільню]], дзе на працягу 23 гадоў выкладаў у [[Віленскі унівэрсітэт|Віленскім унівэрсітэце]] фартэпіяна й тэорыю музыкі, кіраваў унівэрсітэцкім хорам і аркестрам, працягваў пісаць музыку. Тут ён напісаў і сваё самае значнае тэарэтычнае дасьледаваньне - падручнік ''"Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі"'', у свой час шырока вядомы й папулярны сярод музыкантаў.
Амаль дваццаць год працаваў Я. Голанд у Нясьвіжы. Пасля [[Падзелы_Рэчы_Паспалітай|падзелаў Рэчы Паспалітай]] і заняпаду магнацкіх дынастыяў Голанд страціў заробак, але не пакінуў краіну. Ён пераехаў у [[Вільня|Вільню]], дзе на працягу 23 гадоў выкладаў у [[Віленскі унівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]] фартэпіяна й тэорыю музыкі, кіраваў унівэрсытэцкім хорам і аркестрам, працягваў пісаць музыку. Тут ён напісаў і сваё самае значнае тэарэтычнае дасьледаваньне падручнік «''Акадэмічны трактат пра сапраўднае мастацтва музыкі''», у свой час шырока вядомы й папулярны сярод музыкантаў.


== Творчая спадчына ==
== Творчая спадчына ==
[[Image:Cyjoebagacce.jpg|thumb|Прэм'ера опэры "Чужое багацьце нікому не служыць" у [[Тэатар_опэры_і_балету_(Менск)|Нацыянальным тэатру опэры і балета]]]]
[[Файл:Cyjoebagacce.jpg|thumb|Прэм'ера опэры «''Чужое багацьце нікому ня служыць''» у [[Тэатар_опэры_і_балету_(Менск)|Нацыянальным тэатру опэры і балета]]]]

Творчасьць Яна Давіда Голанда ў канцы XVIII — пачатку XIX ст. аказала значны ўплыў на разьвіцьцё беларускай музычнай школы эпохі клясыцызму.
Творчасьць Яна Давіда Голанда ў канцы XVIII — пачатку XIX ст. аказала значны ўплыў на разьвіцьцё беларускай музычнай школы эпохі клясыцызму.


Да 2006 г. было завершанае аднаўленьне камiчнай опэры кампазiтара ''"Чужое багацьце нiкому не служыць"''. Сюжэт твора, упершыню пастаўленага ў 1785 г. у Нясьвiскiм тэатры магнацкага роду Радзiвiлаў, уяўляе сабой клясычны ўзор камiчнай опэры свайго часу. Кася — дачка багатага ўдаўца Чужапанка — пакахала парабка Янака. Аднак прагны бацька не жадае аддаваць дачку з зайздросным пасагам свайму халопу. Але дзякуючы фантазii Янака, Чужапанак дае згоду на шлюб. Да нашых дзён дайшлi толькi партыi першай скрыпкi i кантрабаса, а таксама вакалу з тэкстам. Пераклад арый i дуэтаў з польскай на беларускую мову зрабiў [[Васiль Сёмуха]], а драматург Сяргей Кавалёў аднавiў згубленыя дыялогi. Мастацкi кiраўнiк ансамбля салiстаў "Класiк-авангард" Уладзiмiр Байдаў стварыў аркестровыя аранжыроўкi, паводле складу нясьвiскага аркестра апошняй трэцi XVIII ст. Камэрная партытура опэры, дзейныя асобы ў якой усяго тры пэрсанажы, робяць твор прывабным для сучаснага тэатральнага жыцьця. 7 ліпеня 2009 г. у [[Тэатар_опэры_і_балету_(Менск)|Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры опэры і балета]] адбылася прэм'ера опэрнага спектакля "Чужое багацце нікому не служыць".
Да 2006 г. было завершанае аднаўленьне камiчнай опэры кампазытара «''Чужое багацьце нiкому ня служыць''». Сюжэт твора, упершыню пастаўленага ў 1785 г. у Нясьвiскiм тэатры магнацкага роду Радзiвiлаў, уяўляе сабой клясычны ўзор камiчнай опэры свайго часу. Кася — дачка багатага ўдаўца Чужапанка — пакахала парабка Янака. Аднак прагны бацька не жадае аддаваць дачку з зайздросным пасагам свайму халопу. Але дзякуючы фантазii Янака, Чужапанак дае згоду на шлюб. Да нашых дзён дайшлi толькi партыi першай скрыпкi i кантрабаса, а таксама вакалу з тэкстам. Пераклад арыяў i дуэтаў з польскай на беларускую мову зрабiў [[Васiль Сёмуха]], а драматург Сяргей Кавалёў аднавiў згубленыя дыялёгi. Мастацкi кiраўнiк ансамбля салiстаў «Клясык-авангард» Уладзiмер Байдаў стварыў аркестровыя аранжыроўкi, паводле складу нясьвiскага аркестра апошняй трэцi XVIII ст. Камэрная партытура опэры, дзейныя асобы ў якой усяго тры пэрсанажы, робяць твор прывабным для сучаснага тэатральнага жыцьця. 7 ліпеня 2009 г. у [[Тэатар_опэры_і_балету_(Менск)|Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры опэры і балета]] адбылася прэм'ера опэрнага спектакля «''Чужое багацьце нікому ня служыць''».


Раней на беларускай мове гучала ўжо опэра Я.Голанда ''"Агатка"'', адноўленая ў 1995 "Беларускай капэлай".
Раней на беларускай мове гучала ўжо опэра Я.Голанда «''Агатка''», адноўленая ў [[1995]] «Беларускай капэлай».


== Літаратура ==
== Літаратура ==
* Голанд Ян Давід // Беларуская энцыклапедыя : у 18 тамах. Т. 5 : Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоу (гал. рэд.) i iнш. — Мн., 1997. — 576 с. : мал., фота, партр, каляр.iл. — ISBN 985-11-0090-0. — С. 322.

* Голанд Ян Давід // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя / Беларуская Энцыклапедыя; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 55.
* Голанд Ян Давід // Бел. энцыкл. : у 18 т. Мінск, 1997. Т. 5. С. 322.
* Голанд Ян Давід // Энцыкл. гісторыі Беларусі : у 6 т. Мінск, 1996. Т. 3. С. 55.
* Голанд Ян Давід // Беларусь : Энцыклапедычны даведнік / БелЭН / пад рэд. Сачанка Б.I. — Мн. : БелЭн, 1995. — 799 с. — С. 231.
* Голанд Ян Давід // Тэатральная Беларусь: Энцыклапедыя: у 2 Т. Т. 2: Л—Я / пад агульнай рэд. А. В. Сабалеўскi; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў, Т. Я. Гаробчанка, Л. В. Календа. — Мн. : БелЭн, 2003. — 576 с. — ISBN 985-11-0259-8. — С. 270.
* Голанд Ян Давід // Беларусь : энцыкл. давед. Мінск, 1995. С. 231.
* Дадзіёмава, В.У. Музычная культура Беларусі XVIII стагоддзя : гіст.-тэарэт. даслед. / В.У. Дадзіёмава. - Мінск : [Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі], 2002. — 383 с. — С. 171—186.
* Голанд Ян Давід // Тэатральная Беларусь : энцыклапедыя : у 2 т. / пад агул. рэд. А.В. Сабалеўскага. Мінск, 2002. Т. 1. С. 270.
* Дадзіёмава, В.У. Музычная культура Беларусі XVIII стагоддзя : гіст.-тэарэт. даслед. / В.У. Дадзіёмава. - Мінск : [Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі], 2002. - 383 с. Пра Я. Голанда гл. с. 171-186.
* Дадзіёмава, В.У. Ян Голанд / В.У. Дадзіёмава // Нарысы гісторыі музычнай культуры Беларусі: Навучальны дапаможнік. — Мн.: Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі, 2001. 256 с. ISBN 5-7815-0299-8. С. 149—168.
* Дадзіёмава, В. Ян Голанд / В.У. Дадзіёмава // Нарысы гісторыі музычнай культуры Беларусі. - Мінск, 2001. С. 149-168.
* Дадзіёмава, В. Еўрапейская славутасць, якая належыць і нам / Вольга Дадзіёмава // Беларусь. 1996. 3. С. 20—21.
* Кавальчук, Н. Опера Я.Д. Голанда «Чужое багацце нікому не на карысць» у яе сувязях з заходнееўрапейскім музычным мастацтвам / Н. Кавальчук // Музычная культура Беларусі : гіст. шлях, кантакты : матэрыялы X Навук. чытанняў памяці Л.С. Мухарынскай (1906-1987) (Мінск, 5-6 крас. 2001 г.) Мінск, 2002. С. 67—71.
* Дадзіёмава, В. Еўрапейская славутасць, якая належыць і нам / Вольга Дадзіёмава // Беларусь. 1996. № 3. С. 20-21.
* Куляшова, Г.Р. «Агатка, или Приезд пана» Я.Д. Голланда в контексте европейского и белорусского оперного творчества / Куляшова Галіна Рыгораўна // Пяты фестываль камернай музыкі Музы Нясвіжа : матэрыялы навук. канф. на тэму : «Помнікі мастацкай культуры Беларусі : гісторыя і сучаснасць», 13 мая 2000 г. Нясвіж, 2000. С. 21—27.
* Кавальчук, Н. Опера Я.Д. Голанда "Чужое багацце нікому не на карысць" у яе сувязях з заходнееўрапейскім музычным мастацтвам / Н. Кавальчук // Музычная культура Беларусі : гіст. шлях, кантакты : матэрыялы X Навук. чытанняў памяці Л.С. Мухарынскай (1906-1987) (Мінск, 5-6 крас. 2001 г.) - Мінск, 2002. С. 67-71.
* Нікуліна, А. «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі» Я.Д. Голанда / А. Нікуліна // Музычная культура Беларусі : дыялог часоў : матэрыялы VI Навук. чытанняў памяці Л.С. Мухарынскай (1906—1987) (г. Мінск, 4 крас. 1997 г.). Мінск, 1997. С. 121—126.
* Куляшова, Г.Р. "Агатка, или Приезд пана" Я.Д. Голланда в контексте европейского и белорусского оперного творчества / Куляшова Галіна Рыгораўна // Пяты фестываль камернай музыкі "Музы Нясвіжа" : матэрыялы навук. канф. на тэму : "Помнікі мастацкай культуры Беларусі : гісторыя і сучаснасць", 13 мая 2000 г. Нясвіж, 2000. С. 21-27.
* Скарабагатаў, В. Беларуская Агатка ды аўстрыйскі Фігара : (оперна-гіст. параўнанні) / Віктар Скарабагатаў // Зайгралі спадчынныя куранты : цыкл нарысаў з гісторыі прафесійнай муз. культуры Беларусі. — Мінск, 1998. — С. 31—36.
* Нікуліна, А. "Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі" Я.Д. Голанда / А. Нікуліна // Музычная культура Беларусі : дыялог часоў : матэрыялы VI Навук. чытанняў памяці Л.С. Мухарынскай (1906-1987) (г. Мінск, 4 крас. 1997 г.). - Мінск, 1997. С. 121-126.
* Скарабагатаў, В. Беларуская Агатка ды аўстрыйскі Фігара : (оперна-гіст. параўнанні) / Віктар Скарабагатаў // Зайгралі спадчынныя куранты : цыкл нарысаў з гісторыі прафесійнай муз. культуры Беларусі. - Мінск, 1998. С. 31-36.
* Скарабагатаў, В. Ян Давід Голанд і ягоная опера «Агатка, або Прыезд пана» / Віктар Скарабагатаў // Роднае слова. 1996. 4. С. 165—166. (Анталогія беларускага раманса).
* Скарабагатаў, В. Ян Давід Голанд і ягоная опера "Агатка, або Прыезд пана" / Віктар Скарабагатаў // Роднае слова. 1996. № 4. С. 165-166. (Анталогія беларускага раманса).


{{DEFAULTSORT:Голанд Ян Давід}}
{{DEFAULTSORT:Голанд Ян Давід}}

Вэрсія ад 13:50, 23 верасьня 2009

Ян (Ёган) Давід Голанд (па-нямецку: Johann David Holland; 17 сакавіка 174626 сьнежня 1827) — нямецкі кампазытар і дырыгент, прыдворны капэльмайстар Караля Станіслава Радзівіла, выкладнік музыкі ў Віленскім унівэрсытэце.

Біяграфічны нарыс

Нарадзіўся Я. Голанд у Германіі, у Санкт-Андрэасбэрґу. Магчыма вучыўся ў Карла Філіпа Эмануіла Баха. Найбольш раньнія зьвесткі пра яго адносяцца да 1760-х, калі Я. Голанд лічыўся ўжо дастаткова аўтарытэтным кампазытарам. У 1771 уладкаваўся ў Гамбургу, які ў той час быў адным з найбуйнейшых эўрапейскіх цэнтраў канцэртна-тэатральнага жыцьця. Голанд займаў пасаду дырэктара музыкі ў царкве св. Кацярыны. Творы Я. Голанда — сымфоніі, кантаты й араторыі, вакальныя й інструмэнтальныя пьесы — пастаянна выконваліся ў канцэртах, друкаваліся ў розных зборніках. Невядомыя акалічнасьці (паводле некаторых зьвестак, сьмерць жонкі) прымусілі яго «зьняцца зь месца». З другой жонкай, сьпявачкай Разінай, ён апынаецца ў Варшаве, дзе яго й напаткала запрашэньне Караля Радзівіла. Вядома, што знаёмыя Голанда (у прыватнасьці, Ян Дусік) былі вельмі задаволеныя сваёй працай у князёў Рэчы Паспалітай і, магчыма, раілі Голанду ня надта сумаваць па радзіме.

На пачатку 1780-х, у той час, як гаспадар Нясьвіжа Караль Станіслаў Радзівіл запрашае Я. Голанда на пасаду дырыгента нясьвіскай капэлы, у опэрна-балетным тэатры Нясьвіжа ставяцца шматлікія клясычныя творы замежных і мясцовых аўтараў. Менавіта тут Я. Голанд упершыню звярнуўся да опэрна-балетных жанраў. 17 верасьня 1784 у Нясьвіжы адбылася прэм'ера опэры Я. Голанда «Агатка, або Прыезд пана» і была прымеркаваная да візыту караля Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага. Кароль з задавальненьнем праглядзеў спэктакаль, пазнаў сябе ў вобразе «добрага пана», які прыязджае й вырашае ўсе інтрыгі на карысьць закаханых. Пасля прэм'еры Панятоўскі меў ласку прачытаць прысутным беларускамоўны верш уласнага сачыненьня. Гэта была адна зь першых опэр, створаных і пастаўленых на Беларусі ў XVIII ст, якая набыла асаблівую вядомасьць і больш за сорак год ішла на сцэнах тэатраў Рэчы Паспалітай. Лiбрэта да опэры «Агатка» стварыў князь Мацей Радзiвiл, якi сам быў музыкантам-аматарам. Опэра адрозьніваецца кампазыцыйна-драматургічнай дасканаласьцю, найбольшую эмацыянальную нагрузку ў ёй нясе музыка. Арыентаваная на клясычны стыль, яна разам з тым насычаная мясцовым нясьвіскім фальклёрам.

Другая опэра Голанда «Чужое багацьце нікому ня служыць'»' была пастаўленая ў 1785 годзе. Гэта быў таксама забаўляльны спэктакаль з павучальным лірыка-камэдыйным сюжэтам. Зь яе зьнік «добры пан» і зmявіўся спрытны юнак, які ўласным розумам будуе сваё шчасьце й свой лёс.

У Нясьвіжы Голанд таксама сачыніў балеты «Арфэй і Эўрыдыка» (альбо «Арфэй у пекле») і «Сялянскі разары», кантату «Сьмелы, мужны Караль Другі», прысьвечаную Каралю Радзівілу, шэраг вакальных твораў і клавірных п'есаў.

Амаль дваццаць год працаваў Я. Голанд у Нясьвіжы. Пасля падзелаў Рэчы Паспалітай і заняпаду магнацкіх дынастыяў Голанд страціў заробак, але не пакінуў краіну. Ён пераехаў у Вільню, дзе на працягу 23 гадоў выкладаў у Віленскім унівэрсытэце фартэпіяна й тэорыю музыкі, кіраваў унівэрсытэцкім хорам і аркестрам, працягваў пісаць музыку. Тут ён напісаў і сваё самае значнае тэарэтычнае дасьледаваньне — падручнік «Акадэмічны трактат пра сапраўднае мастацтва музыкі», у свой час шырока вядомы й папулярны сярод музыкантаў.

Творчая спадчына

Файл:Cyjoebagacce.jpg
Прэм'ера опэры «Чужое багацьце нікому ня служыць» у Нацыянальным тэатру опэры і балета

Творчасьць Яна Давіда Голанда ў канцы XVIII — пачатку XIX ст. аказала значны ўплыў на разьвіцьцё беларускай музычнай школы эпохі клясыцызму.

Да 2006 г. было завершанае аднаўленьне камiчнай опэры кампазытара «Чужое багацьце нiкому ня служыць». Сюжэт твора, упершыню пастаўленага ў 1785 г. у Нясьвiскiм тэатры магнацкага роду Радзiвiлаў, уяўляе сабой клясычны ўзор камiчнай опэры свайго часу. Кася — дачка багатага ўдаўца Чужапанка — пакахала парабка Янака. Аднак прагны бацька не жадае аддаваць дачку з зайздросным пасагам свайму халопу. Але дзякуючы фантазii Янака, Чужапанак дае згоду на шлюб. Да нашых дзён дайшлi толькi партыi першай скрыпкi i кантрабаса, а таксама вакалу з тэкстам. Пераклад арыяў i дуэтаў з польскай на беларускую мову зрабiў Васiль Сёмуха, а драматург Сяргей Кавалёў аднавiў згубленыя дыялёгi. Мастацкi кiраўнiк ансамбля салiстаў «Клясык-авангард» Уладзiмер Байдаў стварыў аркестровыя аранжыроўкi, паводле складу нясьвiскага аркестра апошняй трэцi XVIII ст. Камэрная партытура опэры, дзейныя асобы ў якой усяго тры пэрсанажы, робяць твор прывабным для сучаснага тэатральнага жыцьця. 7 ліпеня 2009 г. у Нацыянальным акадэмічным Вялікім тэатры опэры і балета адбылася прэм'ера опэрнага спектакля «Чужое багацьце нікому ня служыць».

Раней на беларускай мове гучала ўжо опэра Я.Голанда «Агатка», адноўленая ў 1995 «Беларускай капэлай».

Літаратура

  • Голанд Ян Давід // Беларуская энцыклапедыя : у 18 тамах. Т. 5 : Гальцы — Дагон / Рэдкал.: Г. П. Пашкоу (гал. рэд.) i iнш. — Мн., 1997. — 576 с. : мал., фота, партр, каляр.iл. — ISBN 985-11-0090-0. — С. 322.
  • Голанд Ян Давід // Энцыклапедыя гісторыі Беларусі: У 6 т. Т. 3. Гімназіі — Кадэнцыя / Беларуская Энцыклапедыя; рэдкал.: Г. П. Пашкоў (галоўны рэд.) і інш.; маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн. : БелЭн, 1996. — 527 с. — ISBN 985-11-0041-2. — С. 55.
  • Голанд Ян Давід // Беларусь : Энцыклапедычны даведнік / БелЭН / пад рэд. Сачанка Б.I. — Мн. : БелЭн, 1995. — 799 с. — С. 231.
  • Голанд Ян Давід // Тэатральная Беларусь: Энцыклапедыя: у 2 Т. Т. 2: Л—Я / пад агульнай рэд. А. В. Сабалеўскi; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў, Т. Я. Гаробчанка, Л. В. Календа. — Мн. : БелЭн, 2003. — 576 с. — ISBN 985-11-0259-8. — С. 270.
  • Дадзіёмава, В.У. Музычная культура Беларусі XVIII стагоддзя : гіст.-тэарэт. даслед. / В.У. Дадзіёмава. - Мінск : [Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі], 2002. — 383 с. — С. 171—186.
  • Дадзіёмава, В.У. Ян Голанд / В.У. Дадзіёмава // Нарысы гісторыі музычнай культуры Беларусі: Навучальны дапаможнік. — Мн.: Беларуская дзяржаўная акадэмія музыкі, 2001. — 256 с. — ISBN 5-7815-0299-8. — С. 149—168.
  • Дадзіёмава, В. Еўрапейская славутасць, якая належыць і нам / Вольга Дадзіёмава // Беларусь. 1996. № 3. — С. 20—21.
  • Кавальчук, Н. Опера Я.Д. Голанда «Чужое багацце нікому не на карысць» у яе сувязях з заходнееўрапейскім музычным мастацтвам / Н. Кавальчук // Музычная культура Беларусі : гіст. шлях, кантакты : матэрыялы X Навук. чытанняў памяці Л.С. Мухарынскай (1906-1987) (Мінск, 5-6 крас. 2001 г.) — Мінск, 2002. — С. 67—71.
  • Куляшова, Г.Р. «Агатка, или Приезд пана» Я.Д. Голланда в контексте европейского и белорусского оперного творчества / Куляшова Галіна Рыгораўна // Пяты фестываль камернай музыкі Музы Нясвіжа : матэрыялы навук. канф. на тэму : «Помнікі мастацкай культуры Беларусі : гісторыя і сучаснасць», 13 мая 2000 г. Нясвіж, 2000. — С. 21—27.
  • Нікуліна, А. «Акадэмічны трактат аб сапраўдным мастацтве музыкі» Я.Д. Голанда / А. Нікуліна // Музычная культура Беларусі : дыялог часоў : матэрыялы VI Навук. чытанняў памяці Л.С. Мухарынскай (1906—1987) (г. Мінск, 4 крас. 1997 г.). — Мінск, 1997. — С. 121—126.
  • Скарабагатаў, В. Беларуская Агатка ды аўстрыйскі Фігара : (оперна-гіст. параўнанні) / Віктар Скарабагатаў // Зайгралі спадчынныя куранты : цыкл нарысаў з гісторыі прафесійнай муз. культуры Беларусі. — Мінск, 1998. — С. 31—36.
  • Скарабагатаў, В. Ян Давід Голанд і ягоная опера «Агатка, або Прыезд пана» / Віктар Скарабагатаў // Роднае слова. 1996. № 4. С. 165—166. (Анталогія беларускага раманса).