Адам Дасюкевіч: розьніца паміж вэрсіямі
Stary Jolup (гутаркі | унёсак) дапаўненьне |
артаграфія, стыль, ВП: Пагадненьне па выкарыстаньні і аздабленьні |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Адам Дасюкевіч''' ([[5 чэрвеня]] [[1911]], в. [[Капцэвічы]] [[Ашмянскі павет]] (цяпер [[Смаргонскі раён]]) — [[1 лістапада]] [[1943]], [[Паставы]]) |
'''Адам Дасюкевіч''' ([[5 чэрвеня]] [[1911]], в. [[Капцэвічы]] [[Ашмянскі павет]] (цяпер [[Смаргонскі раён]]) — [[1 лістапада]] [[1943]], [[Паставы]]) — беларускі грамадзка-палітычны дзеяч, журналіст, пэдагог. |
||
== Жыцьцяпіс == |
== Жыцьцяпіс == |
||
=== Дзяцінства=== |
=== Дзяцінства=== |
||
Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], пакуль бацька быў у войску загінула маці Адама (сястра кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]) і дзьве сястры. Яго з братам прытулілі чужыя людзі. Бацька Ян пасьля вяртанья з вайны |
Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], пакуль бацька быў у войску, загінула маці Адама (сястра кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]) і дзьве сястры. Яго з братам прытулілі чужыя людзі. Бацька Ян пасьля вяртанья з вайны адшукаў сваіх сыноў. |
||
У [[1933]] скончыў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназыю]]. Ужо тады пачаў друкаваца ў беларускім друку. Часапіс |
У [[1933]] скончыў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназыю]]. Ужо тады пачаў друкаваца ў беларускім друку. Часапіс «[[Шлях моладзі]]» пісаў у верасьні 1933: «''...15-га верасьня с. г. атрымалі матуру гадунцы Беларускай Філіі Дзяржаўнай гімназіі ім. Славацкага ў Вільні А. Марцінчык і А. Дасюкевіч''»<ref>Шлях моладзі (Вільня), № 9 (56), верасень 1933. С. 15.</ref>. |
||
=== Юнацтва === |
=== Юнацтва === |
||
Радок 12: | Радок 12: | ||
Зь верасьня [[1936]] да [[1938]] рэдактар газэты «[[Беларуская крыніца]]» (з 39-га нумару) — воргана [[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысціянскай дэмакратыі]]. |
Зь верасьня [[1936]] да [[1938]] рэдактар газэты «[[Беларуская крыніца]]» (з 39-га нумару) — воргана [[Беларуская хрысьціянская дэмакратыя|Беларускай хрысціянскай дэмакратыі]]. |
||
Напрыканцы [[1937]] Памёр бацька Адама. Часопіс |
Напрыканцы [[1937]] Памёр бацька Адама. Часопіс «[[Шлях моладзі]]» пісаў: «''7 сьнежня 1937 г. у в. Копцевічы, Ашмянскага пав., памёр сьв. п. Ян Дасюкевіч, бацька старшыні Беларускага Студэнцкага Саюзу ў Вільні студэнта Адама Дасюкевіча''»<ref>Шлях моладзі, № 17 (116), 16 сьнежня 1937. С. 16</ref>. |
||
За вострыя артыкулы ў газэце |
За вострыя артыкулы ў газэце Дасюкевіч неаднаразова трапляў пад суд. [[19 красавіка]] [[1938]] асуджаны на 6 месяцаў турмы з адтэрміноўкай на 2 гады. Сябра Беларускага нацыянальнага камітэту ў Вільні. |
||
[[15 сьнежня]] [[1939]] атрымаў |
[[15 сьнежня]] [[1939]] атрымаў дыплём інжынэра аграноміі. У [[1940]] віцэ-старшыня беларускай групы пры Літоўскім Чырвоным крыжы. |
||
[[11 красавіка]] [[1940]] |
[[11 красавіка]] [[1940]] году ў віленскім Бэрнардынскім касьцёле браліся шлюбам зь [[Лідзія Сікора|Лідзіяй Сікорай]]. Празь цяжкасьці з працаю ў студзені [[1941]] сям'я выехала ў [[БССР]], у [[Малыя Алашкі]], да бацькі Лідзіі Івана Паўлавіча Сікоры. Там Адам дапамагаў цесьцю даглядаць ягоны вялікі й знакаміты сад. |
||
Пасьля пачатку [[ВАВ]] арыштаваны немцамі на [[Шаркаўшчына|Шаркаўшчыне]] паводле польскага даносу, але з дапамогай сваякоў, якія падкупілі за золата немцаў, Адама вызвалілі. Працаваў настаўнікам у [[Варапаева|Варапаеве]]. З [[1942]] — старшыня Пастаўскага павету, бурмістр [[Паставы|Паставаў]]. Сябра невядомай падпольнай беларускай арганізацыі<ref>[http://autary.iig.pl/jorsz/vydanni_kambatant4.htm#3 Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча |
Пасьля пачатку [[ВАВ]] арыштаваны немцамі на [[Шаркаўшчына|Шаркаўшчыне]] паводле польскага даносу, але з дапамогай сваякоў, якія падкупілі за золата немцаў, Адама вызвалілі. Працаваў настаўнікам у [[Варапаева|Варапаеве]]. З [[1942]] — старшыня Пастаўскага павету, бурмістр [[Паставы|Паставаў]]. Сябра невядомай падпольнай беларускай арганізацыі<ref>[[Сяргей Ёрш]]. [http://autary.iig.pl/jorsz/vydanni_kambatant4.htm#3 Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча] //[[Голас Камбатанта]] № 4, верасень-кастрычнік [[2000]] г.</ref>. |
||
Выратваў [[Барыса Кіт|Барыса Кіта]] ад сьмерці. Пасьля адмовы Кіта даць студэнтаў Пастаўскай сэмінарыі на зьбіраньне трупаў на вуліцах гораду, немец дастаў |
Выратваў [[Барыса Кіт|Барыса Кіта]] ад сьмерці. Пасьля адмовы Кіта даць студэнтаў Пастаўскай сэмінарыі на зьбіраньне трупаў на вуліцах гораду, немец дастаў пісталет і стрэліў у Барыса. Дасюкевіч выбіў пад час стрэлу пісталет <ref>[[Алег Гардзіенка]]. [http://www.nn.by/2000/08/15.htm Бурмістар] // [[Наша Ніва]] №08, 2000</ref>. |
||
=== Сьмерць === |
=== Сьмерць === |
||
Дасюкевіч быў забіты немцамі [[1 лістапада]] [[1943]]. |
Дасюкевіч быў забіты немцамі [[1 лістапада]] [[1943]]. |
||
Паводле адной з вэрсіяў, немец застрэліў яго на вуліцы зь пісталету пад час збору падаткаў, калі Дасюкевіч тлумачыў, што людзі аддалі ўсё, немагчыма ад іх яшчэ вымагаць, бо нічога ня маюць<ref>А. Катковіч, В. Катковіч-Клентак. Успаміны. — Беласток, 1999, б. 39, 107</ref>. Паводле іншай вэрсіі, Дасюкевіча эсэсавец расстраляў з аўтамата «''за трыццаць куль выпусьцілі''»<ref>Тацяна Сьнітко. [http://www.nn.by/2000/19/16.htm Доўгая вайна Віктара Сікоры] // [[Наша Ніва]] №19, 2000</ref> . |
|||
[[Язэп Малецкі]] ў сваіх успамінах піша: |
[[Язэп Малецкі]] ў сваіх успамінах піша: «''Дасюкевіч — ціхі, працавіты патрыёт... займаў становішча старшыні Пастаўскага павету. Застрэлены зондэрфюрэрам за тое, што ў вызначаны дзень ня прыбылі ўсе сялянскія падводы з пастаўкай збожжа на высылку ў Нямеччыну''»<ref>Язэп Малецкі. Пад знакам Пагоні (успаміны). — Таронта, 1976, б. 58.</ref>. |
||
На пахаваньне Дасюкевіча выйшлі сотні людзей. Яго ўрачыста пахавалі, і на ягонай магіле было шмат вянкоў зь бел-чырвона-белымі стужкамі. Немцы пабаяліся разагнаць шматлюдную пахавальную працэсію. |
На пахаваньне Дасюкевіча выйшлі сотні людзей. Яго ўрачыста пахавалі, і на ягонай магіле было шмат вянкоў зь бел-чырвона-белымі стужкамі. Немцы пабаяліся разагнаць шматлюдную пахавальную працэсію. |
||
У [[1944]] годзе памерла трохгадовая дачка Дасюкевічаў. |
У [[1944]] годзе памерла трохгадовая дачка Дасюкевічаў. |
||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
* [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19417 Слоўнік Маракова] |
|||
== Зноскі == |
|||
{{зноскі}} |
{{зноскі}} |
||
== Літаратура == |
|||
⚫ | |||
⚫ | |||
* [http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19417 ДАСЮКЕВІЧ Адам] // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794-1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т.1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9 |
|||
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дасюкевіч, Адам}} |
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Дасюкевіч, Адам}} |
Вэрсія ад 12:33, 23 верасьня 2009
Адам Дасюкевіч (5 чэрвеня 1911, в. Капцэвічы Ашмянскі павет (цяпер Смаргонскі раён) — 1 лістапада 1943, Паставы) — беларускі грамадзка-палітычны дзеяч, журналіст, пэдагог.
Жыцьцяпіс
Дзяцінства
Падчас Першай сусьветнай вайны, пакуль бацька быў у войску, загінула маці Адама (сястра кс. Адама Станкевіча) і дзьве сястры. Яго з братам прытулілі чужыя людзі. Бацька Ян пасьля вяртанья з вайны адшукаў сваіх сыноў.
У 1933 скончыў Віленскую беларускую гімназыю. Ужо тады пачаў друкаваца ў беларускім друку. Часапіс «Шлях моладзі» пісаў у верасьні 1933: «...15-га верасьня с. г. атрымалі матуру гадунцы Беларускай Філіі Дзяржаўнай гімназіі ім. Славацкага ў Вільні А. Марцінчык і А. Дасюкевіч»[1].
Юнацтва
Затым вучыўся ў Віленскім унівэрсытэце, быў сябрам Беларускага студэнцкага саюза (БСС). У сакавіку 1936 — намеснік старшыні БСС, сябра рэдкалегіі час. «Студэнцкая думка». У 1937—1939 — старшыня БСС.
Зь верасьня 1936 да 1938 рэдактар газэты «Беларуская крыніца» (з 39-га нумару) — воргана Беларускай хрысціянскай дэмакратыі.
Напрыканцы 1937 Памёр бацька Адама. Часопіс «Шлях моладзі» пісаў: «7 сьнежня 1937 г. у в. Копцевічы, Ашмянскага пав., памёр сьв. п. Ян Дасюкевіч, бацька старшыні Беларускага Студэнцкага Саюзу ў Вільні студэнта Адама Дасюкевіча»[2].
За вострыя артыкулы ў газэце Дасюкевіч неаднаразова трапляў пад суд. 19 красавіка 1938 асуджаны на 6 месяцаў турмы з адтэрміноўкай на 2 гады. Сябра Беларускага нацыянальнага камітэту ў Вільні.
15 сьнежня 1939 атрымаў дыплём інжынэра аграноміі. У 1940 віцэ-старшыня беларускай групы пры Літоўскім Чырвоным крыжы.
11 красавіка 1940 году ў віленскім Бэрнардынскім касьцёле браліся шлюбам зь Лідзіяй Сікорай. Празь цяжкасьці з працаю ў студзені 1941 сям'я выехала ў БССР, у Малыя Алашкі, да бацькі Лідзіі Івана Паўлавіча Сікоры. Там Адам дапамагаў цесьцю даглядаць ягоны вялікі й знакаміты сад.
Пасьля пачатку ВАВ арыштаваны немцамі на Шаркаўшчыне паводле польскага даносу, але з дапамогай сваякоў, якія падкупілі за золата немцаў, Адама вызвалілі. Працаваў настаўнікам у Варапаеве. З 1942 — старшыня Пастаўскага павету, бурмістр Паставаў. Сябра невядомай падпольнай беларускай арганізацыі[3].
Выратваў Барыса Кіта ад сьмерці. Пасьля адмовы Кіта даць студэнтаў Пастаўскай сэмінарыі на зьбіраньне трупаў на вуліцах гораду, немец дастаў пісталет і стрэліў у Барыса. Дасюкевіч выбіў пад час стрэлу пісталет [4].
Сьмерць
Дасюкевіч быў забіты немцамі 1 лістапада 1943.
Паводле адной з вэрсіяў, немец застрэліў яго на вуліцы зь пісталету пад час збору падаткаў, калі Дасюкевіч тлумачыў, што людзі аддалі ўсё, немагчыма ад іх яшчэ вымагаць, бо нічога ня маюць[5]. Паводле іншай вэрсіі, Дасюкевіча эсэсавец расстраляў з аўтамата «за трыццаць куль выпусьцілі»[6] .
Язэп Малецкі ў сваіх успамінах піша: «Дасюкевіч — ціхі, працавіты патрыёт... займаў становішча старшыні Пастаўскага павету. Застрэлены зондэрфюрэрам за тое, што ў вызначаны дзень ня прыбылі ўсе сялянскія падводы з пастаўкай збожжа на высылку ў Нямеччыну»[7].
На пахаваньне Дасюкевіча выйшлі сотні людзей. Яго ўрачыста пахавалі, і на ягонай магіле было шмат вянкоў зь бел-чырвона-белымі стужкамі. Немцы пабаяліся разагнаць шматлюдную пахавальную працэсію.
У 1944 годзе памерла трохгадовая дачка Дасюкевічаў.
Крыніцы
- ^ Шлях моладзі (Вільня), № 9 (56), верасень 1933. С. 15.
- ^ Шлях моладзі, № 17 (116), 16 сьнежня 1937. С. 16
- ^ Сяргей Ёрш. Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча //Голас Камбатанта № 4, верасень-кастрычнік 2000 г.
- ^ Алег Гардзіенка. Бурмістар // Наша Ніва №08, 2000
- ^ А. Катковіч, В. Катковіч-Клентак. Успаміны. — Беласток, 1999, б. 39, 107
- ^ Тацяна Сьнітко. Доўгая вайна Віктара Сікоры // Наша Ніва №19, 2000
- ^ Язэп Малецкі. Пад знакам Пагоні (успаміны). — Таронта, 1976, б. 58.
Літаратура
- Сяргей Ёрш. Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча // Голас Камбатанта № 4, верасень-кастрычнік 2000 г.
- Памяці Адама Дасюкевіча // Беларуская Нацыянальная памяць
- ДАСЮКЕВІЧ Адам // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794-1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т.1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9