Адам Дасюкевіч: розьніца паміж вэрсіямі
Stary Jolup (гутаркі | унёсак) |
Stary Jolup (гутаркі | унёсак) дапаўненьне |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Адам Дасюкевіч''' ([[5 чэрвеня]] [[1911]], в. [[Капцэвічы]] [[Ашмянскі павет]] (цяпер [[Смаргонскі раён]]) — [[1 лістапада]] [[1943]], [[Паставы]]) - беларускі грамадзка-палітычны дзеяч, журналіст, педагог. |
'''Адам Дасюкевіч''' ([[5 чэрвеня]] [[1911]], в. [[Капцэвічы]] [[Ашмянскі павет]] (цяпер [[Смаргонскі раён]]) — [[1 лістапада]] [[1943]], [[Паставы]]) - беларускі грамадзка-палітычны дзеяч, журналіст, педагог. |
||
== Жыцьцяпіс == |
|||
⚫ | |||
=== Дзяцінства=== |
|||
Падчас [[Першая сусьветная вайна|Першай сусьветнай вайны]], пакуль бацька быў у войску загінула маці Адама (сястра кс. [[Адам Станкевіч|Адама Станкевіча]]) і дзьве сястры. Яго з братам прытулілі чужыя людзі. Бацька Ян пасьля вяртанья з вайны адшукаў сваіх сыноў. |
|||
У [[1933]] скончыў [[Віленская беларуская гімназія|Віленскую беларускую гімназыю]]. Ужо тады пачаў друкаваца ў беларускім друку. Часапіс “[[Шлях моладзі]]” пісаў у верасьні 1933: “''...15-га верасьня с. г. атрымалі матуру гадунцы Беларускай Філіі Дзяржаўнай гімназіі ім. Славацкага ў Вільні А. Марцінчык і А. Дасюкевіч''”<ref>Шлях моладзі (Вільня), № 9 (56), верасень 1933, с. 15.</ref>. |
|||
⚫ | |||
=== Юнацтва === |
|||
⚫ | |||
⚫ | Затым вучыўся ў [[Віленскі ўнівэрсытэт|Віленскім унівэрсытэце]], быў сябрам [[Беларускі Студэнцкі Саюз|Беларускага студэнцкага саюза]] (''БСС''). У сакавіку [[1936]] — намеснік старшыні [[Беларускі Студэнцкі Саюз|БСС]], сябра рэдкалегіі час. «[[Студэнцкая Думка (Вільня)|Студэнцкая думка]]». У [[1937]]—[[1939]] — старшыня [[Беларускі Студэнцкі Саюз|БСС]]. |
||
⚫ | |||
Напрыканцы [[1937]] Памёр бацька Адама. Часопіс “[[Шлях моладзі]]” пісаў: “''7 сьнежня 1937 г. у в. Копцевічы, Ашмянскага пав., памёр сьв. п. Ян Дасюкевіч, бацька старшыні Беларускага Студэнцкага Саюзу ў Вільні студэнта Адама Дасюкевіча''”<ref>Шлях моладзі, № 17 (116), 16 сьнежня 1937, с. 16</ref>. |
|||
⚫ | |||
[[15 сьнежня]] [[1939]] атрымаў дыплом інжынера аграноміі. У [[1940]] віцэ-старшыня беларускай групы пры Літоўскім Чырвоным крыжы. |
[[15 сьнежня]] [[1939]] атрымаў дыплом інжынера аграноміі. У [[1940]] віцэ-старшыня беларускай групы пры Літоўскім Чырвоным крыжы. |
||
[[11 красавіка]] [[1940]] года ў віленскім Бэрнардынскім касьцёле браліся шлюбам зь [[Лідзія Сікора|Лідзіяй Сікорай]]. З-за цяжкасьцяў з працаю ў студзені [[1941]] сям'я выехала ў [[БССР]], у [[Малыя Алашкі]], да бацькі Лідзіі Івана Паўлавіча Сікоры. Там Адам дапамагаў цесьцю даглядаць ягоны вялікі й знакаміты сад. |
|||
⚫ | Пасьля пачатку [[ВАВ]] арыштаваны немцамі на [[Шаркаўшчына|Шаркаўшчыне]] паводле польскага даносу, але з дапамогай сваякоў |
||
⚫ | Пасьля пачатку [[ВАВ]] арыштаваны немцамі на [[Шаркаўшчына|Шаркаўшчыне]] паводле польскага даносу, але з дапамогай сваякоў, якія падкупілі за золата немцаў, Адама вызвалілі. Працаваў настаўнікам у [[Варапаева|Варапаеве]]. З [[1942]] — старшыня Пастаўскага павету, бурмістр [[Паставы|Паставаў]]. Сябра невядомай падпольнай беларускай арганізацыі<ref>[http://autary.iig.pl/jorsz/vydanni_kambatant4.htm#3 Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча] [[Сяргей Ёрш]] //[[Голас Камбатанта]] № 4, верасень-кастрычнік [[2000]] г.</ref>. |
||
Выратваў [[Барыса Кіт|Барыса Кіта]] ад сьмерці. Пасьля адмовы Кіта даць студэнтаў Пастаўскай сэмінарыі на зьбіраньне трупаў на вуліцах гораду, немец дастаў пісталеі і стрэліў у Барыса. Дасюкевіч выбіў пад час стрэлу пісталет <ref>[http://www.nn.by/2000/08/15.htm Бурмістар], [[Алег Гардзіенка]]// [[Наша Ніва]] №08-2000</ref>. |
Выратваў [[Барыса Кіт|Барыса Кіта]] ад сьмерці. Пасьля адмовы Кіта даць студэнтаў Пастаўскай сэмінарыі на зьбіраньне трупаў на вуліцах гораду, немец дастаў пісталеі і стрэліў у Барыса. Дасюкевіч выбіў пад час стрэлу пісталет <ref>[http://www.nn.by/2000/08/15.htm Бурмістар], [[Алег Гардзіенка]]// [[Наша Ніва]] №08-2000</ref>. |
||
Радок 16: | Радок 27: | ||
Дасюкевіч быў забіты немцамі [[1 лістапада]] [[1943]]. |
Дасюкевіч быў забіты немцамі [[1 лістапада]] [[1943]]. |
||
Па адной з вэрсій, немец застрэліў яго на вуліцы |
Па адной з вэрсій, немец застрэліў яго на вуліцы зь пісталету пад час збору падаткаў, калі Дасюкевіч тлумачыў, што людзі аддалі ўсё, немагчыма ад іх яшчэ вымагаць, бо нічога ня маюць<ref>А. Катковіч, В. Катковіч-Клентак. Успаміны. Беласток, 1999, б. 39, 107</ref>. Па іншай вэрсsі, Дасюкевіча эсэсавец расстраляў з аўтамата "''за трыццаць куль выпусьцілі''"<ref>[http://www.nn.by/2000/19/16.htm Доўгая вайна Віктара Сікоры], Тацяна Сьнітко // [[Наша Ніва]] №19, 2000</ref> . |
||
[[Язэп Малецкі]] ў сваіх успамінах піша: “''Дасюкевіч — ціхі, працавіты патрыёт... займаў становішча старшыні Пастаўскага павету. Застрэлены зондэрфюрэрам за тое, што ў вызначаны дзень ня прыбылі ўсе сялянскія падводы з пастаўкай збожжа на высылку ў Нямеччыну''”<ref>Язэп Малецкі. Пад знакам Пагоні (успаміны). Таронта, 1976, б. 58.</ref>. |
[[Язэп Малецкі]] ў сваіх успамінах піша: “''Дасюкевіч — ціхі, працавіты патрыёт... займаў становішча старшыні Пастаўскага павету. Застрэлены зондэрфюрэрам за тое, што ў вызначаны дзень ня прыбылі ўсе сялянскія падводы з пастаўкай збожжа на высылку ў Нямеччыну''”<ref>Язэп Малецкі. Пад знакам Пагоні (успаміны). Таронта, 1976, б. 58.</ref>. |
||
Радок 22: | Радок 33: | ||
На пахаваньне Дасюкевіча выйшлі сотні людзей. Яго ўрачыста пахавалі, і на ягонай магіле было шмат вянкоў зь бел-чырвона-белымі стужкамі. Немцы пабаяліся разагнаць шматлюдную пахавальную працэсію. |
На пахаваньне Дасюкевіча выйшлі сотні людзей. Яго ўрачыста пахавалі, і на ягонай магіле было шмат вянкоў зь бел-чырвона-белымі стужкамі. Немцы пабаяліся разагнаць шматлюдную пахавальную працэсію. |
||
У [[1944]] годзе памерла трохгадовая дачка Дасюкевічаў. |
|||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
* [http://autary.iig.pl/jorsz/vydanni_kambatant4.htm#3 Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча] [[Сяргей Ёрш]]//[[Голас Камбатанта]] № 4, верасень-кастрычнік [[2000]] г. |
* [http://autary.iig.pl/jorsz/vydanni_kambatant4.htm#3 Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча] [[Сяргей Ёрш]]//[[Голас Камбатанта]] № 4, верасень-кастрычнік [[2000]] г. |
Вэрсія ад 17:13, 22 верасьня 2009
Адам Дасюкевіч (5 чэрвеня 1911, в. Капцэвічы Ашмянскі павет (цяпер Смаргонскі раён) — 1 лістапада 1943, Паставы) - беларускі грамадзка-палітычны дзеяч, журналіст, педагог.
Жыцьцяпіс
Дзяцінства
Падчас Першай сусьветнай вайны, пакуль бацька быў у войску загінула маці Адама (сястра кс. Адама Станкевіча) і дзьве сястры. Яго з братам прытулілі чужыя людзі. Бацька Ян пасьля вяртанья з вайны адшукаў сваіх сыноў.
У 1933 скончыў Віленскую беларускую гімназыю. Ужо тады пачаў друкаваца ў беларускім друку. Часапіс “Шлях моладзі” пісаў у верасьні 1933: “...15-га верасьня с. г. атрымалі матуру гадунцы Беларускай Філіі Дзяржаўнай гімназіі ім. Славацкага ў Вільні А. Марцінчык і А. Дасюкевіч”[1].
Юнацтва
Затым вучыўся ў Віленскім унівэрсытэце, быў сябрам Беларускага студэнцкага саюза (БСС). У сакавіку 1936 — намеснік старшыні БСС, сябра рэдкалегіі час. «Студэнцкая думка». У 1937—1939 — старшыня БСС.
Зь верасьня 1936 да 1938 рэдактар газэты «Беларуская крыніца» (з 39-га нумару) — воргана Беларускай хрысціянскай дэмакратыі.
Напрыканцы 1937 Памёр бацька Адама. Часопіс “Шлях моладзі” пісаў: “7 сьнежня 1937 г. у в. Копцевічы, Ашмянскага пав., памёр сьв. п. Ян Дасюкевіч, бацька старшыні Беларускага Студэнцкага Саюзу ў Вільні студэнта Адама Дасюкевіча”[2].
За вострыя артыкулы ў газэце Дасюукевіч неаднаразова трапляў пад суд. 19 красавіка 1938 асуджаны на 6 месяцаў турмы з адтэрміноўкай на 2 гады. Сябра Беларускага нацыянальнага камітэта ў Вільні.
15 сьнежня 1939 атрымаў дыплом інжынера аграноміі. У 1940 віцэ-старшыня беларускай групы пры Літоўскім Чырвоным крыжы.
11 красавіка 1940 года ў віленскім Бэрнардынскім касьцёле браліся шлюбам зь Лідзіяй Сікорай. З-за цяжкасьцяў з працаю ў студзені 1941 сям'я выехала ў БССР, у Малыя Алашкі, да бацькі Лідзіі Івана Паўлавіча Сікоры. Там Адам дапамагаў цесьцю даглядаць ягоны вялікі й знакаміты сад.
Пасьля пачатку ВАВ арыштаваны немцамі на Шаркаўшчыне паводле польскага даносу, але з дапамогай сваякоў, якія падкупілі за золата немцаў, Адама вызвалілі. Працаваў настаўнікам у Варапаеве. З 1942 — старшыня Пастаўскага павету, бурмістр Паставаў. Сябра невядомай падпольнай беларускай арганізацыі[3].
Выратваў Барыса Кіта ад сьмерці. Пасьля адмовы Кіта даць студэнтаў Пастаўскай сэмінарыі на зьбіраньне трупаў на вуліцах гораду, немец дастаў пісталеі і стрэліў у Барыса. Дасюкевіч выбіў пад час стрэлу пісталет [4].
Сьмерць
Дасюкевіч быў забіты немцамі 1 лістапада 1943.
Па адной з вэрсій, немец застрэліў яго на вуліцы зь пісталету пад час збору падаткаў, калі Дасюкевіч тлумачыў, што людзі аддалі ўсё, немагчыма ад іх яшчэ вымагаць, бо нічога ня маюць[5]. Па іншай вэрсsі, Дасюкевіча эсэсавец расстраляў з аўтамата "за трыццаць куль выпусьцілі"[6] .
Язэп Малецкі ў сваіх успамінах піша: “Дасюкевіч — ціхі, працавіты патрыёт... займаў становішча старшыні Пастаўскага павету. Застрэлены зондэрфюрэрам за тое, што ў вызначаны дзень ня прыбылі ўсе сялянскія падводы з пастаўкай збожжа на высылку ў Нямеччыну”[7].
На пахаваньне Дасюкевіча выйшлі сотні людзей. Яго ўрачыста пахавалі, і на ягонай магіле было шмат вянкоў зь бел-чырвона-белымі стужкамі. Немцы пабаяліся разагнаць шматлюдную пахавальную працэсію.
У 1944 годзе памерла трохгадовая дачка Дасюкевічаў.
Крыніцы
- Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча Сяргей Ёрш//Голас Камбатанта № 4, верасень-кастрычнік 2000 г.
- Памяці Адама Дасюкевіча Беларуская Нацыянальная памяць
- Слоўнік Маракова
Зноскі
- ^ Шлях моладзі (Вільня), № 9 (56), верасень 1933, с. 15.
- ^ Шлях моладзі, № 17 (116), 16 сьнежня 1937, с. 16
- ^ Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча Сяргей Ёрш //Голас Камбатанта № 4, верасень-кастрычнік 2000 г.
- ^ Бурмістар, Алег Гардзіенка// Наша Ніва №08-2000
- ^ А. Катковіч, В. Катковіч-Клентак. Успаміны. Беласток, 1999, б. 39, 107
- ^ Доўгая вайна Віктара Сікоры, Тацяна Сьнітко // Наша Ніва №19, 2000
- ^ Язэп Малецкі. Пад знакам Пагоні (успаміны). Таронта, 1976, б. 58.