Баўгарыя

Баўгарыя Република България
Герб Баўгарыі Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: Съединението прави силата
Дзяржаўны гімн: «Mila Rodino»
Афіцыйная мова	Баўгарская
Сталіца	Сафія
Найбуйнейшы горад	Сафія
Форма кіраваньня Прэзыдэнт Прэм'ер-міністар	Парлямэнцкая дэмакратыя Георгі Парванаў Сяргей Станішаў
Плошча  • агульная  • адсотак вады	102-е месца ў сьвеце 111 001,9 км² 0,3
Насельніцтва  • агульнае (2005)  • шчыльнасьць	92-е месца ў сьвеце 7 761 000 67/км²
СУП  • агульны (2005)  • на душу насельніцтва	65 месца ў сьвеце $66,113 мільярдаў $8 500
Валюта	Баўгарскі леў (BGN)
Часавы пас  • улетку	EET (UTC+2) EEST (UTC+3)
Незалежнасьць  - ад Асманскай імпэрыі	22 верасьня 1908
Аўтамабільны знак	?
Дамэн верхняга ўзроўню	.bg
Тэлефонны код	+359

Рэспу́бліка Баўга́рыя (па-баўгарску: Република България) — краіна ў паўднёва-ўсходняй Эўропе на ўзьбярэжжы Чорнага мора, мяжуе з Грэцыяй і Турцыяй на поўдні, Сэрбіяй і Македоніяй на захадзе, з Румыніяй на поўначы ўздоўж Дунаю.

Гісторыя

Баўгарская дзяржава, так званае Першае Баўгарскае царства, паўстала ў 681 (з 1018 па 1186 — пад уладай Бізантыі).

Другое Баўгарскае царства існавала з 1187 па 1396 год.

У канцы XIV стагодзьдзя Баўгарыя была заваяваная Асманскай імпэрыяй. Вызваленая пасьля паразы Турцыі ў вайне з Расеяй 1877—1878.

З 1879 — княства на чале зь нямецкім прынцам Аляксандрам, якога зьмяніў Фэрдынанд, з 1908 — незалежнае царства.

У 1912—1913 удзельнічала ў Балканскіх войнах, у выніку якіх атрымала тэрыторыі ў Македоніі і Тракіі, што раней належалі да Асманскай імпэрыі, і выхад да Эгейскага мора.

У Першай сусьветнай вайне выступіла на баку Нямеччыны. Пацярпеўшы паразу, пазбавілася значнай часткі сваёй тэрыторыі і выхаду да Эгейскага мора.

Пасьля перавароту 1923 году да ўлады прыйшоў фашысцкі ўрад.

У сакавіку 1941 году ўлучаная ў Бэрлінскі пакт 1940, на яе тэрыторыю былі ўведзеныя нямецкія войскі.

У верасьні 1944 манархічна-аўтарытарны рэжым цара Барыса III быў зрынуты ў выніку ўварваньня Чырвонага войска, Баўгарыя абвесьціла вайну Нямеччыне.

15 верасьня 1946 абвешчаная Народная Рэспубліка Баўгарыя, якая разьвівалася па сацыялістычным шляху.

У 1989 у Баўгарыі пачаліся глыбокія эканамічныя і палітычныя рэформы.

З 15 лістапада 1990 краіна завецца Рэспублікай Баўгарыя.

З 1 студзеня 2007 году Баўгарыя ўваходзіць у Эўразьвяз.

Палітыка

Згодна з канстытуцыяй прынятай 12 ліпеня 1991 году Баўгарыя зьяўляецца рэспублікай, кіраўніком якой зьяўляецца прэзыдэнт, які выбіраецца разам зь віцэ-прэзыдэнтам, у прамых выбарах на пяцігадовы тэрмін. Кіраўніком ураду зьяўляецца прэм’ер-міністар, які назначаецца прэзыдэнтам.

Заканадаўчая ўлада прадстаўлена Народным сходам (Народно събрание), які складаецца з 240 дэпутатаў. Дэпутаты выбіраюцца на чатырохгадовы тэрмін.

Адміністрайыйны падзел

З 1999 году Баўгарыя дзеліцца на 28 абласьцей (па-баўгарску: област), якія, сваімі межамі супадаюць з 28 акругамі, што існавалі да 1987 году. З 1987 да 1999 году краіна была падзеленая на дзесяць вялікіх абласьцей.

Назва кожнай вобласьці супадае з назвай яго сталіцы. Сафія зьяўляецца адначасова і сталіцай вобласьці і асобным горадам.

Вобласьці дзеляцца на драбнейшыя адміністрацыйныя адзінкі — раёны (община).

Сьпіс баўгарскіх абласьцей прадстаўлены ніжэй:

Вобласьць	Баўгарская назва	Колькасьць насельніцтва (2005)	Прырост насельніцтва (тыс. чал.) (2004/2005)	Плошча (км²)	Шчыльнасьць насельніцтва (/км²)
Благоеўградзкая вобласьць	Благоевградска област	335 000	-0,8%	6 478	52
Бургаская вобласьць	Бургаска област	419 000	-0,2%	7 618	55
Хаскаўская вобласьць	Хасковска област	268 000	-0,7%	4 033	67
Дабрыцкая вобласьць	Добричка област	207 000	-0,8%	4 700	44
Габраўская вобласьць	Габровска област	136 000	-1,2%	2 053	67
Ямбальская вобласьць	Ямболска област	148 000	-1,1%	4 209	35
Кюстэндыльская вобласьць	Кюстендилска област	154 000	-1,2%	3 027	51
Кырджалійская вобласьць	Кърджалийска област	160 000	-0,7%	4 032	40
Ловецкая вобласьць	Ловешка област	159 000	-1,3%	4 134	39
Мантанская вобласьць	Монтанска област	167 000	-2,0%	3 595	47
Пазарджыкская вобласьць	Пазарджишка област	300 000	-1,0%	4 393	68
Пернікская вобласьць	Пернишка област	142 000	-1,3%	2 377	60
Плевенская вобласьць	Плевенска област	305 000	-1,5%	4 216	74
Плоўдзіўская вобласьць	Пловдивска област	708 000	-0,2%	5 973	118
Разгацкая вобласьць	Разградска област	141 000	-1,0%	2 648	53
Русенская вобласьць	Русенска област	257 000	-0,7%	2 616	99
Сілістрынская вобласьць	Силистренска област	136 000	-1,3%	2 862	47
Сьлівенская вобласьць	Сливенска област	211 000	-1,0%	3 646	47
Смалянская вобласьць	Смолянска област	133 000	-1,5%	3 532	38
Сафія	София−град	1 232 000	+1,0%	1 349	913
Сафійская вобласьць	Софийска област	262 000	-1,1%	7 277	36
Старазагорская вобласьць	Старозагорска област	362 000	-0,5%	4 959	73
Шуменская вобласьць	Шуменска област	200 000	-0,6%	3 365	59
Тыргавішцкая вобласьць	Търговищка област	137 000	-1,0%	2 735	50
Варнаўская вобласьць	Варненска област	458 000	-0,1%	3 819	120
Вялікатырнаўская вобласьць	Великотърновска област	283 599	-0,5%	4 684	61
Відзінская вобласьць	Видинска област	118 000	-2,0%	3 071	39
Врачанская вобласьць	Врачанска област	209 000	-1,7%	4 098	52

Геаграфія

Баўгарыя знаходзіцца ў Паўднёвай Эўропе на ўзьбярэжжы Чорнага мора, ва ўсходняй частцы Балканскай паўвыспы. З поўначы мяжуе з Румыніяй, на захадзе з Сэрбіяй і Македоніяй, а на поўдні з Грэцыяй і Турцыяй. Сталіцай краіны зьяўляецца Сафія (1,1 млн. чалавек), іншымі буйнымі гарадамі зьяўляюцца Плоўдзіў, Варна, Бургас, Русе, Старая Загора, Плевен і Ўраца.

Агульная мяжа складае 1808 км, даўжыня ўзьбярэжжа 379 км. Працягласьць межаў з суседнімі краінамі складае: Румынія – 608 км, Грэцыя – 494 км, Сэрбія – 318 км, Турцыя – 240 км, Македонія – 148 км. Каля 60 % плошчы Баўгарыі займаюць горы і ўзвышшы, сярэдняя вышыня паверхні краіны складае каля 470 м над узроўнем мора.

Уздоўж паўночнай мяжы краіны цягнецца Прыдунайская нізіна, якая займае ўсю поўнач Баўгарыі. У цэнтральнай частцы краіны знаходзіцца асноўны горны масіў Баўгарыі – Балканскія горы. У паўднёва-заходняй Баўгарыі, на мяжы з Грэцыяй знаходзяцца горы Радопы, Рыла і Пірын, тут жа знаходзіцца самы высокі пункт Балканскай паўвыспы гара Мусала (2925 м). Паўднёва-усходнюю частку Баўгарыі займае Горнатракійская нізіна, а на поўдзень ад яе, на мяжы з Турцыяй, невысокія горы Сакар і Странджа. Самымі высокімі пунктамі Баўгарыі зьяўляюцца Мусала (2825 м), Віхрэн (2915 м) і Ботэў (2376 м).

Клімат Баўгарыі умераны, цёплы, кантынэнтальны, сухі, на ўзьбярэжжы мора – субтрапічны, вільготны. У гарах існуе кліматычная пасавасьць. Сярэдняя тэмпэратура паветра ў студзені складае ад -6°C у гарах, -3°C у цэнтральнай частцы краіны і да 2°C у паўднёвай частцы. У ліпені адпаведна ад 18°C, 23°C i 25°C. Сярэднегадавая колькасьць ападкаў ад 450 мм на поўначы да 1200 мм у гарах.

Эканоміка

Эканамічныя рэформы 1989 года зьнялі цэнтральнае плянаваньне баўгарскай эканомікі, дазволілі існуючым прамысловым прадпрыемствам займацца эканамічнай дзейнасьцю самастойна, шмат зь іх былі прыватызаваны.

Асноўнымі сельскагаспадарчымі культурамі краіны застаюцца пшаніца і кукуруза, а так сама сланечнік, тытунь, бавоўна, памідоры, агуркі і папрыка. Значную частку сельскай гаспадаркі Баўгарыі займае вырошчваньне вінаграду для вытворчасьці віна, а так сама садавінных дрэваў (яблыкаў, сьліваў і г.д.). Баўгарыя зьяўляецца асноўным экспарторам ружавага алею. Жывёлагадоўля заснавана на гадаваньні авечак, кароваў і сьвіньняў. Увогуле жывёлагадоўля, разам з лесанарыхтоўкамі займаюць усё большае значэньне ў сельскай гаспадарцы Баўгарыі. Акрамя гэтага разьвіцьцё атрымала і рыбалоўства. Акрамя актыўнай рыбнай лоўлі у Чорным моры, баўгарскі рыбны флёт павялічвае сваю актыўнасьць ў Атлянтычным акіяне і Міжземным моры.

Горная прамысловасьць краіны канцэнтруецца ў асноўным вакол здабычы медзі і жалезнай руды, але акрамя гэтага існуюць невялікія радовішчы каменнага вугалю, нафты і прыроднага газу. Водныя электрастанцыі забясьпечваюць каля 10% энэргетычных запатрабаваньняў Баўгарыі, 60% электрычнасьці атрымліваецца ад цеплавых электрастанцыяў, астатняя частка электрычнасьці атрымліваецца на ядзерных станцыях.

Значную ролю ў прамысловасьці Баўгарыі грае вытворчасьць сталі, медзі, цынку, волава, а так сама машынаў і абсталяваньня, хімікаліяў і прадукцыі харчовай галіны прамысловасьці. Важнае месца займае і турызм, асабліва на ўзьбярэжжы Чорнага мора.

Краіна мае добра разьвітую дарожную сетку, акрамя гэтага актыўна выкарыстоўваецца марскі і паветраны транспарт. Галоўнымі марскімі портамі зьяўляюцца Варна і Бургас.

Дэмаграфія

У канцы 2007 года, згодна са зьвесткамі Нацыянальнага Статыстычнага Інстытута Баўгарыі колькасьць насельніцтва склала 7 640 240 чалавек, у тым ліку 3 699 690 мужчынаў (48,4%) і 3 940 550 жанчынаў (51,6%). У 2006 годзе гарадзкое насельніцтва склада 5 403,2 тыс чалавек ці 70,7% агульнай колькасьць насельніцтва, сельскае – 2 237 тыс. чалавек (29,3%). З 1990 года колькасьць насельніцтва Баўгарыі скарацілася прыкладна на 1 млн. чалавек як у выніку натуральнага скарачэньня (з 1990 г. сьмяротнасьць перавышае нараджальнасьць), так і у выніку міграцыі за межы краіны. Сярэдні узрост насельніцтва ў 2006 годзе склаў 41,4 года, павялічыўшыся ў параўнаньні з 2000 годам на 1,5 года.

На баўгарскай мове размаўляе 84,5% насельніцтва, на турэцкай – 9,6%, на цыганскай – 4,1%.

Праваслаўнымі хрысьціянамі зьяўляюцца 82,6% насельніцтва, мусульманамі – 12,2%, каталікамі – 0,6%, пратэстантамі – 0,5%.

Вонкавыя спасылкі

Баўгарыя — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Bulgarian Photo Album
• Essential History of Bulgaria in Seven Pages
• Antarctic Place-names Commission of Bulgaria
• Панарамная галерэя Баўгарыі