Ідыш

Ідыш ( ייִדיש, йідыш; Yiddish, Jiddisch) — гэта мова зь сям'і германскіх моваў, на якой у пачатку XX стагодзьдзя гаварыла каля 11 млн габрэяў па ўсім сьвеце. Назоў ідыш азначае «габрэйскі» (гістарычна таксама — тайч, ідыш-тайч, ад тайч (з ідышу ייִדיש־דײַטש) ідыш-тайч - габрэйскі нямецкі, альбо па іншай вэрсіі - «тлумачэньне» ў сувязі з традыцыяй вуснага тлумачэньня габрэйскіх тэкстаў пры іх вывучэньні).

Ідыш паўстаў у Цэнтральнай і Ўсходняй Эўропе паміж IX і XII стагодзьдзямі на аснове сярэдненямецкіх дыялектаў (70-75%) з шырокімі запазычаньнямі з старажытнагабрэйскай і арамейскай (каля 15%), а таксама з раманскіх і славянскіх моў (у дыялектах дасягае 20%). Сплаў моваў спарадзіў арыгінальную граматыку, якая дазваляе камбінацыю слоў нямецкага кораня з сынтаксічнымі элемэнтамі семіцкіх і славянскіх моваў. Дагэтуль ідышам карыстаюцца збольшага ашкеназкія габрэі.

Літаратура на ідышы

Да найбольш вядомых пісьменьнікаў на мове ідыш належаць: Шалом Алэйхем, Іцхак Лейба Перац, Шалом Аш, Ісаак Башэвіс Сынгер, Мардэхай Гебіртыг і Абрагам Суцкевер.

Гісторыя

У 1920-я гады ідыш была адной з афіцыйных моваў Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі. Некаторы час лёзунг «Пралетары ўсіх краін, злучайцеся!» быў напісаны на гербе БССР на ідыш, нараўне зь беларускай, польскай і расейскай мовамі.