Дэўтэр: розьніца паміж вэрсіямі
д Reverted edit of Monk, changed back to last version by HedgeBot |
д robot Adding: da, ko Modifying: pl |
||
Радок 24: | Радок 24: | ||
[[ca:Deuteri]] |
[[ca:Deuteri]] |
||
[[da:Deuterium]] |
|||
[[de:Deuterium]] |
[[de:Deuterium]] |
||
[[en:Deuterium]] |
[[en:Deuterium]] |
||
Радок 33: | Радок 34: | ||
[[it:Deuterio]] |
[[it:Deuterio]] |
||
[[ja:重水素]] |
[[ja:重水素]] |
||
[[ko:중수소]] |
|||
[[ms:Deuterium]] |
[[ms:Deuterium]] |
||
[[nl:Deuterium]] |
[[nl:Deuterium]] |
||
[[pl:Deuter]] |
[[pl:Deuter (izotop)]] |
||
[[pt:Deutério]] |
[[pt:Deutério]] |
||
[[ru:Дейтерий]] |
[[ru:Дейтерий]] |
Вэрсія ад 12:23, 20 жніўня 2005
Дэўтэрый (таксама дэйтэрый, сымбаль 2H альбо D; ад грэцкага Δευτερον і лацінскага Deuterium) — стабільны ізатоп вадароду з атамнай масай, роўнай двум (2,01363). У прыродзе сустракаецца ў прапорцыі 0,0147% (прыблізна адзін атам дэўтэрыя на 7000 атамаў звычайнага вадароду).
Ядро дэўтэрыя складаецца з аднаго пратону і аднаго нэўтрону, тым часам як звычайны атам вадароду мае толькі адзін пратон. Такім чынам, ён мае ў два разы большую масу за протый (так часам называюць звычайны ізатоп вадароду, каб падкрэсьліць адрозьненьне ад дэўтэрыя і трытыя), і з гэтай прычыны іхныя хімічныя ўласнасьці досыць моцна адрозьніваюцца. Хаця дэўтэрый не зьяўляецца асобным хімічным элемэнтам яго часам абазначаюць літарай D (замест 2H).
У прыродзе дэўтэрый сустракаецца як газ D2 (2H2).
Дэўтэрый быў упершыню выяўлены ў 1931 годзе Гаральдам Клэйтанам Урэем, хімікам з Калюмбійскага ўнівэрсытэту. Урэй атрымаў Нобэлеўскую прэмію ў хіміі за сваю працу ў 1934 годзе.
Дэўтэрый, разам з трытыем, ёсьць вельмі карысным для рэакцыі ядзернага сынтэзу, з-за вялікага выхаду энэргіі пры рэакцыі D-T:
Дэўтэрый можа замяшчаць звычайны вадарод у малекулах вады і фармаваць цяжкую ваду (D2O).
Наяўнасьць дэўтэрыя ў зорках ёсьць моцным аргумэнтам у падтрымку тэорыі Вялікага выбуху (а не іншых тэорыяў узьнікненьня Сусьвету). Тэрмаядзерныя рэакцыі ўнутры зорак зьнішчаюць дэўтэрый. І фізыкам пакуль невядомая натуральная рэакцыя або працэс, апрача самога Вялікага выбуху, які б у выніку ствараў дэўтэрый.
Дэўтэрый шырока ўжываецца ў тэхніцы і мэдыцыне. Канада зьяўляецца найбуйнейшым вытворцам дэўтэрыя на плянэце, каб забясьпечваць функцыяваньне свайго рэактара CANDU.