Шыізм: розьніца паміж вэрсіямі
Rescuing 1 sources and tagging 0 as dead.) #IABot (v2.0.8 |
выдаленая Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы з дапамогай HotCat |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
[[Файл:Islam by country.png|міні|400пкс|Іслам па краінах |
[[Файл:Islam by country.png|міні|400пкс|Іслам па краінах |
||
{{легенда|#036704|[[Суніты|Сунізм]]}}{{легенда|#741a19|Шыізм}}{{легенда|#32347e|[[Ібадызм]]}}]] |
{{легенда|#036704|[[Суніты|Сунізм]]}}{{легенда|#741a19|Шыізм}}{{легенда|#32347e|[[Ібадызм]]}}]] |
||
''' |
'''Шыі́зм''' (ад {{мова-ar|شيعة|скарочана}}; <nowiki>[шӣ‘а]</nowiki> — «прыхільнікі, партыя, фракцыя») — другі па ліку прыхільнікаў кірунак [[іслам]]у. Мусульмане-шыіты складаюць 10-20% ад сусьветанага мусульманскага насельніцтва і 38% ад усяго насельніцтва [[Блізкі Ўсход|Блізкага Ўсходу]]<ref>Atlas of the Middle East (Second ed.). Washington D.C.: National Geographic. 2008. pp. 80–81. ISBN 978-1-4262-0221-6.</ref>. Паводле ацэнак, агульная колькасьць прадстаўнікоў кірунку складае каля 120 млн чалавек. Найбольшая колькасьць шыітаў пражывае ў [[Іран]]е й [[Азэрбайджан]]е, яны, таксама, складаюць таксама значныя дзелі насельніцтва [[Ірак]]у, [[Пакістан]]у і [[Індыя|Індыі]]. |
||
== Апісаньне кірунку == |
== Апісаньне кірунку == |
||
Як і ўсе мусульмане, шыіты вераць у пасланьніцкую місію [[прарок у ісламе|прарока]] [[Мухамад]]а. Адрознай рысай шыітаў зьяўляецца перакананьне ў тым, што кіраўніцтва [[ума|мусульманскай суполкай]] мусіць належыць [[імам]]ам, то бок назначаным Богам, абраным асобам зь ліку нашчадкаў прароку, да якіх адносяць [[Алі ібн Абу Таліб]]а і ягоных нашчадкаў ад дачкі Мухамада [[Фатыма (дачка прарока)|Фатымы]], а ня выбарным асобам — халіфам. Шыіты крытычна ставяцца да халіфата першых трох халіфаў Абу Бакра, Умара і Ўсмана. Паколькі Абу Бакр быў выбраны невялікай колькасьцю паплечнікаў, Умар быў назначаны Абу Бакрам, а Ўсман быў абраны з шуры (савету) зь сямі прэтэндэнтаў, якіх назначыў Умар з такімі ўмовамі, што выбраньне кагосьці, акрамя Ўсмана, было немагчымым. Паводле меркаваньню шыітаў, абраньне імама мусульманскай суполкі, падобна абраньню прарокаў, зьяўляецца прэрагатывай Бога. |
Як і ўсе мусульмане, шыіты вераць у пасланьніцкую місію [[прарок у ісламе|прарока]] [[Мухамад]]а. Адрознай рысай шыітаў зьяўляецца перакананьне ў тым, што кіраўніцтва [[ума|мусульманскай суполкай]] мусіць належыць [[імам]]ам, то бок назначаным Богам, абраным асобам зь ліку нашчадкаў прароку, да якіх адносяць [[Алі ібн Абу Таліб]]а і ягоных нашчадкаў ад дачкі Мухамада [[Фатыма (дачка прарока)|Фатымы]], а ня выбарным асобам — халіфам. Шыіты крытычна ставяцца да халіфата першых трох халіфаў Абу Бакра, Умара і Ўсмана. Паколькі Абу Бакр быў выбраны невялікай колькасьцю паплечнікаў, Умар быў назначаны Абу Бакрам, а Ўсман быў абраны з шуры (савету) зь сямі прэтэндэнтаў, якіх назначыў Умар з такімі ўмовамі, што выбраньне кагосьці, акрамя Ўсмана, было немагчымым. Паводле меркаваньню шыітаў, абраньне імама мусульманскай суполкі, падобна абраньню прарокаў, зьяўляецца прэрагатывай Бога. |
||
У цяперашні час пасьлядоўнікі розных шыіцкіх суполкак існуюць практычна ва ўсіх мусульманскіх, эўрапейскіх і амэрыканскіх краінах. Шыіцкага веравучэньня прытрымліваецца пераважная большасьць насельніцтва [[Іран]]у і [[Азэрбайджан]]у, каля траціны насельніцтва [[Ірак]]у, значная частка насельніцтва [[Лібан]]у, [[Емэн]]у, [[Бахрэйн]]у, у [[Аўганістан]]е да гэтага кірунку |
У цяперашні час пасьлядоўнікі розных шыіцкіх суполкак існуюць практычна ва ўсіх мусульманскіх, эўрапейскіх і амэрыканскіх краінах. Шыіцкага веравучэньня прытрымліваецца пераважная большасьць насельніцтва [[Іран]]у і [[Азэрбайджан]]у, каля траціны насельніцтва [[Ірак]]у, значная частка насельніцтва [[Лібан]]у, [[Емэн]]у, [[Бахрэйн]]у, у [[Аўганістан]]е да гэтага кірунку адносяцца [[фарсіваны]] на захадзе краіны і [[хазарэйцы]]. Да [[ісмаілізм|ісмаіліцкай]] галіны шыізму належыць большасьць жыхароў [[Горна-Бадахшанская вобласьць|Горна-Бадахшанскай вобласьці]] [[Таджыкістан]]у — [[памірскія народы]]. |
||
== Галіны == |
== Галіны == |
||
Радок 15: | Радок 15: | ||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons}} |
|||
* [http://www.shiasource.com/ Shiasource.com] |
* [http://www.shiasource.com/ Shiasource.com] |
||
* [https://web.archive.org/web/20140908013603/http://www.dmoz.org/Society/Religion_and_Spirituality/Islam/Shia/ Шыізм] на DMOZ |
* [https://web.archive.org/web/20140908013603/http://www.dmoz.org/Society/Religion_and_Spirituality/Islam/Shia/ Шыізм] на DMOZ |
||
[[Катэгорыя:Плыні ісламу]] |
[[Катэгорыя:Плыні ісламу]] |
||
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
Вэрсія ад 12:50, 4 сакавіка 2021
Шыі́зм (ад араб. شيعة; [шӣ‘а] — «прыхільнікі, партыя, фракцыя») — другі па ліку прыхільнікаў кірунак ісламу. Мусульмане-шыіты складаюць 10-20% ад сусьветанага мусульманскага насельніцтва і 38% ад усяго насельніцтва Блізкага Ўсходу[1]. Паводле ацэнак, агульная колькасьць прадстаўнікоў кірунку складае каля 120 млн чалавек. Найбольшая колькасьць шыітаў пражывае ў Іране й Азэрбайджане, яны, таксама, складаюць таксама значныя дзелі насельніцтва Іраку, Пакістану і Індыі.
Апісаньне кірунку
Як і ўсе мусульмане, шыіты вераць у пасланьніцкую місію прарока Мухамада. Адрознай рысай шыітаў зьяўляецца перакананьне ў тым, што кіраўніцтва мусульманскай суполкай мусіць належыць імамам, то бок назначаным Богам, абраным асобам зь ліку нашчадкаў прароку, да якіх адносяць Алі ібн Абу Таліба і ягоных нашчадкаў ад дачкі Мухамада Фатымы, а ня выбарным асобам — халіфам. Шыіты крытычна ставяцца да халіфата першых трох халіфаў Абу Бакра, Умара і Ўсмана. Паколькі Абу Бакр быў выбраны невялікай колькасьцю паплечнікаў, Умар быў назначаны Абу Бакрам, а Ўсман быў абраны з шуры (савету) зь сямі прэтэндэнтаў, якіх назначыў Умар з такімі ўмовамі, што выбраньне кагосьці, акрамя Ўсмана, было немагчымым. Паводле меркаваньню шыітаў, абраньне імама мусульманскай суполкі, падобна абраньню прарокаў, зьяўляецца прэрагатывай Бога.
У цяперашні час пасьлядоўнікі розных шыіцкіх суполкак існуюць практычна ва ўсіх мусульманскіх, эўрапейскіх і амэрыканскіх краінах. Шыіцкага веравучэньня прытрымліваецца пераважная большасьць насельніцтва Ірану і Азэрбайджану, каля траціны насельніцтва Іраку, значная частка насельніцтва Лібану, Емэну, Бахрэйну, у Аўганістане да гэтага кірунку адносяцца фарсіваны на захадзе краіны і хазарэйцы. Да ісмаіліцкай галіны шыізму належыць большасьць жыхароў Горна-Бадахшанскай вобласьці Таджыкістану — памірскія народы.
Галіны
Пераважным кірункам у шыізьме зьяўляецца імамізм, сярод якіх адбыўся раскол на шыітаў-двунадесятнікаў (існаашарытаў) і ісмаілітаў. Цяпер узаемаадносіны паміж двунадзясятнікамі (а таксама зэйдытамі) і іншымі шыіцкімі плынямі часам прымаюць напружаныя формы. Нягледзячы на падобныя моманты ў веравучэньні, фактычна гэта розныя суполкі. Шыіты традыцыйна падзяляюцца на дзьве вялікія групы: умераныя (шыіты-двунадесятнікі, зэйдыты) і ўскрайнія (ісмаіліты, алавіты, алявіты. Разам з тым, з 1970-х гадох пачаўся зваротны паступовы працэс збліжэньня ўмераных шыітаў, алавітаў і ісмаілітаў.
Крыніцы
- ^ Atlas of the Middle East (Second ed.). Washington D.C.: National Geographic. 2008. pp. 80–81. ISBN 978-1-4262-0221-6.
Вонкавыя спасылкі
- Shiasource.com
- Шыізм на DMOZ