Т-72: розьніца паміж вэрсіямі
д →Былыя: артаграфія |
абнаўленьне зьвестак |
||
Радок 77: | Радок 77: | ||
=== Сучасныя === |
=== Сучасныя === |
||
* {{Сьцяг Расеі}} [[Расея]]: |
* {{Сьцяг Расеі}} [[Расея]]: |
||
** [[Сухапутныя войскі Расеі]] — |
** [[Сухапутныя войскі Расеі]] — 650 Т-72Б і Т-72БА, 1350 Т-72Б3, у тым ліку ўзору 2016 году, 7000 Т-72, Т-72А, Т-72Б на захоўванні, па стане на 2020 год{{зноска|The Military Balance|2020|The Military Balance|196}} |
||
** [[Берагавыя войскі ВМФ Расеі]] — |
** [[Берагавыя войскі ВМФ Расеі]] — 50 Т-72Б і 150 Т-72Б3{{зноска|The Military Balance|2020|The Military Balance|200}} |
||
* {{Сьцяг Абхазіі}} [[Абхазія]] — каля 40 Т-72, па стане на [[2008]] год <ref>[http://www.gazeta.ru/politics/2008/08/10_a_2806921.shtml?incut3 Газета. Ру — Колькасць і ўзбраенні войскаў Грузіі, Паўднёвай Асеціі і Абхазіі]</ref> |
* {{Сьцяг Абхазіі}} [[Абхазія]] — каля 40 Т-72, па стане на [[2008]] год <ref>[http://www.gazeta.ru/politics/2008/08/10_a_2806921.shtml?incut3 Газета. Ру — Колькасць і ўзбраенні войскаў Грузіі, Паўднёвай Асеціі і Абхазіі]</ref> |
||
* {{Сьцяг Азэрбайджану}} [[Азэрбайджан]]— |
* {{Сьцяг Азэрбайджану}} [[Азэрбайджан]]— 244 Т-72, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 180.</ref>. З іх 48 Т-72АГ.<ref>[http://www.army-guide.com/rus/product17.html Army Guide — Т-72АГ, Мадэрнізацыя бронетэхнікі]</ref> |
||
* {{Сьцяг Альжыру}} [[Альжыр]] — 325 Т-72, па стане на |
* {{Сьцяг Альжыру}} [[Альжыр]] — 325 Т-72, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 320.</ref>. З іх 88 Т-72АГ. |
||
* {{Сьцяг Анголы}} [[Ангола]] — 50 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
* {{Сьцяг Анголы}} [[Ангола]] — 50 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
||
* {{Сьцяг Армэніі}} [[Армэнія]] — |
* {{Сьцяг Армэніі}} [[Армэнія]] — 101 Т-72, па стане на 2017 год<ref>The Military Balance 2017. — P. 199.</ref> |
||
* {{Сьцяг Беларусі}} [[Беларусь]] — 1446 Т-72, па стане на [[2012 год]] |
* {{Сьцяг Беларусі}} [[Беларусь]] — 1446 Т-72, па стане на [[2012 год]] |
||
* {{Сьцяг Баўгарыі}} [[Баўгарыя]] — |
* {{Сьцяг Баўгарыі}} [[Баўгарыя]] — 80 Т-72, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 82.</ref> |
||
* {{Сьцяг Вугоршчыны}} [[Вугоршчына]] — 30 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
* {{Сьцяг Вугоршчыны}} [[Вугоршчына]] — 30 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
||
* {{Сьцяг Вэнэсуэлы}} [[Вэнэсуэла]] — 92 адзінкі Т-72М1М замоўлены ў [[2009]] годзе. Пастаўкі павінны завяршыцца ў [[2011]] годзе |
* {{Сьцяг Вэнэсуэлы}} [[Вэнэсуэла]] — 92 адзінкі Т-72М1М замоўлены ў [[2009]] годзе. Пастаўкі павінны завяршыцца ў [[2011]] годзе |
||
* {{Сьцяг Віетнаму}} [[Віетнам]] — пастаўка партыі з 150 Т-72М1 вядзецца [[Польшча|Польшчай]] з [[2005]] года |
* {{Сьцяг Віетнаму}} [[Віетнам]] — пастаўка партыі з 150 Т-72М1 вядзецца [[Польшча|Польшчай]] з [[2005]] года |
||
* {{Сьцяг Грузіі}} [[Грузія]] — |
* {{Сьцяг Грузіі}} [[Грузія]] — 100 Т-72, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 184.</ref> |
||
* {{Сьцяг Індыі}} [[Індыя]] — |
* {{Сьцяг Індыі}} [[Індыя]] — 2418 Т-72М1, па стане на 2020 год{{зноска|The Military Balance|2020|The Military Balance|270}} |
||
* {{Сьцяг Іраку}} [[Ірак]] — |
* {{Сьцяг Іраку}} [[Ірак]] — 168 Т-72, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2017. — P. 380.</ref> |
||
* {{Сьцяг Ірану}} [[Іран]] — 480 Т-72, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Ірану}} [[Іран]] — 480 Т-72, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Емэну}} [[Емэн]]— 60 Т-72, па стане на [[2010 год]]. З іх 32 Т-72АГ. |
* {{Сьцяг Емэну}} [[Емэн]]— 60 Т-72, па стане на [[2010 год]]. З іх 32 Т-72АГ. |
||
* {{Сьцяг Казахстану}} [[Казахстан]] — 980 Т-72, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Казахстану}} [[Казахстан]] — 980 Т-72, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Кеніі}} [[Кенія]] — 110 Т-72АГ, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Кеніі}} [[Кенія]] — 110 Т-72АГ, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Кыргыстану}} [[Кыргыстан]] — |
* {{Сьцяг Кыргыстану}} [[Кыргыстан]] — 200 Т-72БА, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 185.</ref> |
||
* {{Сьцяг Дэмакратычнай Рэспублікі Конга}} [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Конга]] — 100 адзінак Т-72М1 пастаўлены з [[Украіна|Украіны]] у [[2010]] годзе |
* {{Сьцяг Дэмакратычнай Рэспублікі Конга}} [[Дэмакратычная Рэспубліка Конга|Конга]] — 100 адзінак Т-72М1 пастаўлены з [[Украіна|Украіны]] у [[2010]] годзе |
||
* {{Сьцяг Лібану}} [[Лібан]] — 31 адзінка Т-72М1 замоўлена ў [[2010]] годзе, пастаўкі павінны быць скончаны ў [[2011]] годзе |
* {{Сьцяг Лібану}} [[Лібан]] — 31 адзінка Т-72М1 замоўлена ў [[2010]] годзе, пастаўкі павінны быць скончаны ў [[2011]] годзе |
||
* {{Сьцяг Лібіі}} [[Лібія]] — 200 Т-72, яшчэ 115 на захоўванні, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Лібіі}} [[Лібія]] — 200 Т-72, яшчэ 115 на захоўванні, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Македоніі}} [[ |
* {{Сьцяг Паўночнай Македоніі}} [[Паўночная Македонія]] — 31 Т-72АГ, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Марока}} [[Марока]] — 40 Т-72, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Марока}} [[Марока]] — 40 Т-72, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг М’янмы}} [[М’янма]] — 50 Т-72, па стане на [[2010]] год. З іх 14 Т-72АГ. |
* {{Сьцяг М’янмы}} [[М’янма]] — 50 Т-72, па стане на [[2010]] год. З іх 14 Т-72АГ. |
||
* {{Сьцяг Нікарагуа}} [[Нікарагуа]] — 50 мадэрнізаваных Т-72Б1<ref>{{Спасылка|url=https://www.gazeta.ru/army/2016/08/03/9746165.shtml|загаловак=Как Россия и Никарагуа сотрудничают в военной сфере|выдавец=Газета.Ru|аўтар=Екатерина Згировская, Михаил Ходаренок|мова=ru|дата публікацыі=3 жніўня 2016}}</ref>. |
|||
* {{Сьцяг Польшчы}} [[Польшча]] — 586 Т-72, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Польшчы}} [[Польшча]] — 586 Т-72, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Сэрбіі}} [[Сэрбія]] — 13 Т-72, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Сэрбіі}} [[Сэрбія]] — 13 Т-72, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Сырыі}} [[Сырыя]] — каля 1500—1700 Т-72 і Т-72М, па стане на [[2010]] год |
* {{Сьцяг Сырыі}} [[Сырыя]] — каля 1500—1700 Т-72 і Т-72М, па стане на [[2010]] год |
||
* {{Сьцяг Славаччыны}} [[Славаччына]] — |
* {{Сьцяг Славаччыны}} [[Славаччына]] — 30 Т-72М, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 137.</ref> |
||
* {{Сьцяг Судану}} [[Судан]] — |
* {{Сьцяг Судану}} [[Судан]] — 70 адзінак Т-72М1 паводле стану на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 471.</ref>. |
||
* {{Сьцяг Сьера-Леонэ}} [[Сьера-Леонэ]] — 2 адзінкі Т-72 пастаўлены з [[Украіна|Украіны]] праз [[Польшча|Польшчу]] у [[1995]] годзе |
* {{Сьцяг Сьера-Леонэ}} [[Сьера-Леонэ]] — 2 адзінкі Т-72 пастаўлены з [[Украіна|Украіны]] праз [[Польшча|Польшчу]] у [[1995]] годзе |
||
* {{Сьцяг Таджыкістану}} [[Таджыкістан]] — 30 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
* {{Сьцяг Таджыкістану}} [[Таджыкістан]] — 30 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
||
* {{Сьцяг Туркмэністану}} [[Туркмэністан]] — |
* {{Сьцяг Туркмэністану}} [[Туркмэністан]] — 650 Т-72, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 203.</ref> |
||
* {{Сьцяг Уганды}} [[Уганда]] — 10 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
* {{Сьцяг Уганды}} [[Уганда]] — 10 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
||
* {{Сьцяг Узбэкістану}} [[Узбэкістан]] — 70 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
* {{Сьцяг Узбэкістану}} [[Узбэкістан]] — 70 Т-72, па стане на [[2010 год]] |
||
* {{Сьцяг Украіны}} [[Украіна]] — |
* {{Сьцяг Украіны}} [[Украіна]] — 100 Т-72АВ/Б1 і 530 Т-72, па стане на 2020 год{{зноска|The Military Balance|2020|The Military Balance|212}} |
||
* {{Сьцяг Харватыі}} [[Харватыя]] — 3 Т-72М, па стане на [[2010 год]] |
* {{Сьцяг Харватыі}} [[Харватыя]] — 3 Т-72М, па стане на [[2010 год]] |
||
* {{Сьцяг Чэхіі}} [[Чэхія]] — |
* {{Сьцяг Чэхіі}} [[Чэхія]] — 30 T-72CZ і 93 Т-72 на захаваньні, па стане на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 87.</ref> |
||
* {{Сьцяг Этыёпіі}} [[Этыёпія]] — |
* {{Сьцяг Этыёпіі}} [[Этыёпія]] — 211 Т-72Е1 паводле стану на 2016 год<ref>The Military Balance 2016. — P. 445.</ref> |
||
* [[Паўднёвая Асэтыя]] — 75 Т-72, па стане на 2008 год<ref>[http://osradio.ru/politika/250-vooruzhennye-sily-juzhnojj-osetii..html Асяцінскае радыё і тэлебачанне — Узброеныя сілы Паўднёвай Асеціі]</ref> |
* [[Паўднёвая Асэтыя]] — 75 Т-72, па стане на 2008 год<ref>[http://osradio.ru/politika/250-vooruzhennye-sily-juzhnojj-osetii..html Асяцінскае радыё і тэлебачанне — Узброеныя сілы Паўднёвай Асеціі]</ref> |
||
Радок 160: | Радок 161: | ||
|тыраж = |
|тыраж = |
||
}} |
}} |
||
* {{Кніга|загаловак=The Military Balance|месца=London|выдавец=International Institute for Strategic Studies|год=2020|isbn=978-0367466398|allpages=504|ref=The Military Balance}} |
|||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
Вэрсія ад 00:30, 22 лістапада 2020
Т-72 | |
---|---|
Тып танка: | асноўны баявы танк |
Краіна-вытворца: | СССР, Расея, Індыя Іран, Польшча Чэхаславаччына |
Павозка (экіпаж), чал.: | 3 чалавекі |
Гісторыя: | |
Час эксплюатацыі: | з 1974 году па сёньняшні дзень |
Выкарыстаньне: | СССР, Расея, Беларусь Індыя, Сырыя, Украіна і іншыя краіны |
Гісторыя вытворчасьці: | |
Гады вытворчасьці: | з 1973 па 2005 год[1][2][3] |
Усяго выраблена: | каля 30 000[4] |
Мадыфікацыі: | Т-72 (Аб’ект 172М) |
Памеры: | |
Маса, т: | 41,0 (44,5) |
Даўжыня, мм: | 6860 |
Даўжыня з гарматай, мм: | 9530 |
Шырыня, м: | 3460 |
Вышыня, м: | 2190 |
База, м: | 4270 |
Клірэнс, м: | 470 |
Браня: | |
Тып брані: | катаная й адліваная сталёвая й сталёва-тэксталіта-сталёвая камбінаваная |
Лоб корпусу (верх), мм: | 205 / 68°, камбінаваная |
Лоб корпусу (ніз), мм: | 85 / 60° |
Борт корпусу, мм: | 70—80 / 0° |
Лоб вежы, мм: | 410 / 0° |
Узбраеньне: | |
Марка гарматы і калібр: | 125-мм 2А46 |
Тып гарматы: | гладкаствольная гармата |
Даўжыня ствала: | 48 |
Боекамплект гарматы: | 39 |
Вэртыкальны нахіл: | −6°13'..16°47' |
Гарызантальны нахіл: | 360 |
Далёкасьць стральбы, км: | да 10 |
Прыцэл: | прыцэл-далямэр ТПД-2-49, пэрыскапічны начны ТПНЗ-49 |
Кулямёт: | 1 × 12,7 НСВТ 1 × 7,62-мм ПКТ |
Тэхнічныя характэрыстыкі: | |
Тып рухавіка: | дызэльны з наддувам |
Магутнасьць рухавіка, к.с.: | 700 |
Хуткасьць па шашы, км/г: | 240 |
Тып падвескі: | індывідуальная тарсіённая |
Выявы ў Вікісховішчы |
Т-72 «Урал» — асноўны баявы танк вытворчасьці СССР. Самы масавы асноўны баявы танк другога пакаленьня[5]. Прыняты на ўзбраеньне ва Ўзброеных сілах СССР з 1973 году. Т-72 распрацаваны і вырабляўся Уралвагонзаводам у Ніжнім Тагіле. Галоўны канструктар машыны — В. Н. Венедыктаў. «Урал» знаходзіцца на ўзбраеньні краінаў СНД, экспартаваўся ў краіны Варшаўскай дамовы, Фінляндыю, Індыю, Іран, Ірак, Сырыю. Мадыфікацыі Т-72 выпускаліся па ліцэнзіі ў Югаславіі (M84), Польшчы (PT-91), Чэхаславаччыны і Індыі якія, у сваю чаргу, таксама іх экспартавалі.
Гісторыя стварэньня й вытворчасьці
Распрацоўка Т-72 пачалася ў 1967 годзе. Падчас далейшае працы, у 1968—1969 гадах, былі праведзены параўнальныя выпрабаваньні танкаў Т-64А з рухавіком У-45 і эжэкцыённаю сыстэмаю астуджэньня (распрацоўка канструктарскага бюро ў Харкаве) і ўзораў з рухавіком У-45, аўтаматам зараджаньня гарматы на 22 стрэлы й вэнтылятарнаю сыстэмаю астуджэньня (распрацоўка канструктарскага бюро ў Ніжнім Тагіле). Апошнія паказалі больш высокія вынікі. У лістападзе 1969 году на гэтыя машыны сталі ўсталёўваць рухавікі У-46 магутнасьцю 573 квт (780 л.с.) і хадавую частку новае канструкцыі. Вырабленаму з паказанымі зменамі ўзору быў прысвоены індэкс «аб’ект 172М». 7 жніўня 1973 г. сумеснай пастановаю ЦК КПСС і Рады Міністраў СССР № 554—172 на ўзбраеньне Войска быў прыняты танк Т-72. Вырабляўся ў СССР у пэрыяд з 1974 па 1992 гады. Усяго выпушчана каля 30 000 танкаў.
Апэратары
Сучасныя
- Расея:
- Сухапутныя войскі Расеі — 650 Т-72Б і Т-72БА, 1350 Т-72Б3, у тым ліку ўзору 2016 году, 7000 Т-72, Т-72А, Т-72Б на захоўванні, па стане на 2020 год[6]
- Берагавыя войскі ВМФ Расеі — 50 Т-72Б і 150 Т-72Б3[7]
- Абхазія — каля 40 Т-72, па стане на 2008 год [8]
- Азэрбайджан— 244 Т-72, па стане на 2016 год[9]. З іх 48 Т-72АГ.[10]
- Альжыр — 325 Т-72, па стане на 2016 год[11]. З іх 88 Т-72АГ.
- Ангола — 50 Т-72, па стане на 2010 год
- Армэнія — 101 Т-72, па стане на 2017 год[12]
- Беларусь — 1446 Т-72, па стане на 2012 год
- Баўгарыя — 80 Т-72, па стане на 2016 год[13]
- Вугоршчына — 30 Т-72, па стане на 2010 год
- Вэнэсуэла — 92 адзінкі Т-72М1М замоўлены ў 2009 годзе. Пастаўкі павінны завяршыцца ў 2011 годзе
- Віетнам — пастаўка партыі з 150 Т-72М1 вядзецца Польшчай з 2005 года
- Грузія — 100 Т-72, па стане на 2016 год[14]
- Індыя — 2418 Т-72М1, па стане на 2020 год[15]
- Ірак — 168 Т-72, па стане на 2016 год[16]
- Іран — 480 Т-72, па стане на 2010 год
- Емэн— 60 Т-72, па стане на 2010 год. З іх 32 Т-72АГ.
- Казахстан — 980 Т-72, па стане на 2010 год
- Кенія — 110 Т-72АГ, па стане на 2010 год
- Кыргыстан — 200 Т-72БА, па стане на 2016 год[17]
- Конга — 100 адзінак Т-72М1 пастаўлены з Украіны у 2010 годзе
- Лібан — 31 адзінка Т-72М1 замоўлена ў 2010 годзе, пастаўкі павінны быць скончаны ў 2011 годзе
- Лібія — 200 Т-72, яшчэ 115 на захоўванні, па стане на 2010 год
- Паўночная Македонія — 31 Т-72АГ, па стане на 2010 год
- Марока — 40 Т-72, па стане на 2010 год
- М’янма — 50 Т-72, па стане на 2010 год. З іх 14 Т-72АГ.
- Нікарагуа — 50 мадэрнізаваных Т-72Б1[18].
- Польшча — 586 Т-72, па стане на 2010 год
- Сэрбія — 13 Т-72, па стане на 2010 год
- Сырыя — каля 1500—1700 Т-72 і Т-72М, па стане на 2010 год
- Славаччына — 30 Т-72М, па стане на 2016 год[19]
- Судан — 70 адзінак Т-72М1 паводле стану на 2016 год[20].
- Сьера-Леонэ — 2 адзінкі Т-72 пастаўлены з Украіны праз Польшчу у 1995 годзе
- Таджыкістан — 30 Т-72, па стане на 2010 год
- Туркмэністан — 650 Т-72, па стане на 2016 год[21]
- Уганда — 10 Т-72, па стане на 2010 год
- Узбэкістан — 70 Т-72, па стане на 2010 год
- Украіна — 100 Т-72АВ/Б1 і 530 Т-72, па стане на 2020 год[22]
- Харватыя — 3 Т-72М, па стане на 2010 год
- Чэхія — 30 T-72CZ і 93 Т-72 на захаваньні, па стане на 2016 год[23]
- Этыёпія — 211 Т-72Е1 паводле стану на 2016 год[24]
- Паўднёвая Асэтыя — 75 Т-72, па стане на 2008 год[25]
Былыя
- НДР — 551 адзінка Т-72Б чэхаславацкай і польскай вытворчасці пастаўлены з СССР у пэрыяд з 1979 па 1989 гады, перайшлі да ФРГ
- Румынія — 30 адзінак Т-72 пастаўлены з СССР у 1979 годзе. Зьняты з узбраеньня.
- Сэрбія і Чарнагорыя — 390 адзінак Т-72М1 выраблены па ліцэнзіі (большасьць у мадыфікацыі М84) у пэрыяд з 1981 па 1990 год.
- Фінляндыя — 70 адзінак пастаўлены з СССР у пэрыяд з 1985 па 1990 гады, зьняты з узбраеньня
- Чэхаславаччына — 815 адзінак Т-72Б выраблены па ліцэнзіі ў пэрыяд з 1977 па 1991 гады, перайшлі да Чэхіі і Славаччыны пасьля распаду дзяржавы
Галерэя
Крыніцы
- ^ Stockholm Internation Peace Research Institute — Arms Transfers Database
- ^ С. В. Устьянцев, Д. Г. Колмаков Боевые машины Уралвагонзавода. Танк Т-72, стр.78
- ^ Т-72 в мире. waronline.org. Праверана 2011-12-01 г. Архіўная копія ад 2012-02-11 г.
- ^ Военный паритет: Основные боевые танки
- ^ М.Баряцінскій. Савецкая бранетанкавая тэхніка 1945—1995. — М.: Бронекалекцыя, выпуск № 3, 2000, стар.15
- ^ The Military Balance 2020. С. 196.
- ^ The Military Balance 2020. С. 200.
- ^ Газета. Ру — Колькасць і ўзбраенні войскаў Грузіі, Паўднёвай Асеціі і Абхазіі
- ^ The Military Balance 2016. — P. 180.
- ^ Army Guide — Т-72АГ, Мадэрнізацыя бронетэхнікі
- ^ The Military Balance 2016. — P. 320.
- ^ The Military Balance 2017. — P. 199.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 82.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 184.
- ^ The Military Balance 2020. С. 270.
- ^ The Military Balance 2017. — P. 380.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 185.
- ^ Екатерина Згировская, Михаил Ходаренок (3 жніўня 2016) Как Россия и Никарагуа сотрудничают в военной сфере (рас.). Газета.Ru.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 137.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 471.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 203.
- ^ The Military Balance 2020. С. 212.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 87.
- ^ The Military Balance 2016. — P. 445.
- ^ Асяцінскае радыё і тэлебачанне — Узброеныя сілы Паўднёвай Асеціі
Літаратура
- М. Б. Баратынскі. Т-72. Уральская браня супраць НАТА. — Масква: Яўза, Калекцыя, Эксмо, 2008. — 4100 ас. — ISBN 978-5-699-30987-0
- S. Zaloga, M. Jerchel, S. Sewell. T-72 Main Battle Tank 1974—1993. — London: Osprey Publishing, 1993. — (New Vanguard № 6). — ISBN 1-85532-338-9
- Кніга першая // Танк Т-72А. Тэхнічнае апісаньне й інструкцыя па эксплуатацыі. — Масква: Ваеннае выдавецтва, 1986.
- The Military Balance. — London: 2020. — 504 p.. — ISBN 978-0367466398
Вонкавыя спасылкі
Т-72 — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў