Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала (Кабыльнік)

Помнік сакральнай архітэктуры
Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала
Касьцёл і званіца
Краіна	Беларусь
вёска	Кабыльнік
Каардынаты	54°56′19″ пн. ш. 26°41′15.3″ у. д.
Канфэсія	Каталіцкая царква і каталіцтва
Эпархія	Менска-Магілёўская архідыяцэзія
Архітэктурны стыль	нэаготыка
Дата заснаваньня	1897
Статус	Дзяржаўны сьпіс гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь
Стан	дзейнічае
Сайт	Афіцыйны сайт
Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала на мапе Беларусі Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала
Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала на Вікісховішчы

Касьцё́л Сьвято́га Андрэ́я Апо́стала — помнік архітэктуры XVIII — пачатку XX стагодзьдзя ў Кабыльніку. Знаходзіцца на паўночнай ускраіне колішняга мястэчка, на гістарычнай Віленскай вуліцы. Дзейнічае. Твор архітэктуры барока (званіца) і нэаготыкі. Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гістарычна-культурных каштоўнасьцяў Беларусі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

У зборніку старажытных грамат на лацінскай мове пад назвай «Kodeks dyplomatyczny katedry і diecezji wileńskiej = Codex diplomaticus ecclesiae cathedralis necnon Dioeceseos Vilnensis» зьмяшчаюцца тры граматы датычна касьцёла Сьвятога Андрэя ў Малым Мядзеле:

• 21 траўня 1434 году — дароўная грамата вялікага князя літоўскага Жыгімонта Кейстутавіча
• 20 сакавіка 1440 году — зацьвярджальная грамата вялікага князя адносна рэктара касьцёла Марціна Дабрылоўскага
• 22 чэрвеня 1463 году — дароўная грамата Андрэя Пецькавіча, князя Сьвірскага, каноніка віленскага і плябана ў Варнянах

Аднак у камэнтарах да гэтых грамат, складальнікі зборніка адзначалі, што дадзеныя граматы зьяўляюцца фальсыфікатам. Таму пытаньне пра дату заснаваньня касьцёла застаецца адкрытым.

У 1736 годзе касьцёл рэканструявалі на сродкі Марціна Аскеркі, кашталяна наваградзкага. У гэтыя часы яго апісваюць як будынак «немалых памераў», інтэр’ер якога ўпрыгожвалі 6 алтароў. Па пажары 1862 году касьцёл ізноў аднаўляецца «коштам плябана Людвіга Мініцкага і Тытуса Сьвентаржэцкага». У сьвятыні былі 3 алтары, у галоўным зь якіх знаходзіўся абраз Маці Божай зь Дзіцяткам Ісусам у срэбнай з пазалочанымі элемэнтамі шаце.

Пад уладай Расейскай імпэрыі

Стары драўляны касьцёл, 1880 г.

Па другім падзеле Рэчы Паспалітай (1793 год) касьцёл працягваў дзейнічаць. Паводле зьвестак «Памятнай кніжкі Віленскай губэрні на 1867 год» (Вільня, 1867), адміністратарам Кабыльніцкага касьцёлу зьяўляўся Ўладзіслаў Руткоўскі. У 1872 годзе адміністратарам касьцёла 4 клясы ў Кабыльніку быў Станіслаў Сульжынскі. Паводле зьвестак памятных кніжак Віленскай губэрні за наступныя гады можна даведацца, што ў 1874 годзе настаяцелем Кабыленскага прыходу быў Ёсіф Бержанскі, у 1881 годзе — Антоні Грэковіч, у 1886 годзе — Міхал Ардынскі.

У 1896 годзе драўляны касьцёл згарэў. 2 верасьня 1897 году побач зь месцам, дзе знаходзіўся будынак старога касьцёлу, былі закладзеныя падмуркі новай мураванай сьвятыні. Галоўны арганізатар будоўлі — ксёндз Ігнацы Расалоўскі. Фундатары — мясцовыя парафіяне. Паводле ўспамінаў Альбіны Маліноўскай з Малой Сырмежы, чырвоную цэглу прывозілі з Паставаў, лес дзеля будоўлі даў пан Скірмунт з Шэметава. Захаваўся абразок з запісам на адвароце, што Ян Койра ахвяраваў 5 даляраў на касьцельную цэглу. Будаваньня сьвятыні скончылася 9 верасьня 1901 году. 25 ліпеня 1904 году біскуп Эдвард фон Роп кансэкраваў касьцёл. 9 лістапада 1903 году папа рымскі Піюс Х прызначыў біскупа Эдварда Ропа ардынатарам Віленскай дыяцэзіі. 13 чэрвеня 1904 году біскуп быў урачыста інтранізаваны ў катэдральным касьцёле Сьвятога Станіслава ў Вільні. Першай візытацыяй у час яго дзейнасьці стала паездка ў Кабыльнік і асьвячэньне новага будынка касьцёла.

У 1907 годзе пробашчам касьцёлу па-ранейшаму быў ігнацы Расалоўскі. У 1908—1913 гадох пробашчам касьцёла і вікарыем у Кабыльніцкім касьцёле быў ксёндз Адам Плескачэўскі, а ў 1915 годзе — Яан Сілевіч.

Пра касьцёл у гады Першай сусьветнай вайны ўзгадваецца ўва ўспамінах местачкоўца Маліноўскага: «Спачатку ў 1915 годзе немцы жылі ў касьцёле, дзе палілі печкі. Потым касьцёл пачаў дзейнічаць паводле прызначэньня. Адзін раз у тыдзень маліліся ў касьцёле цывільныя, нашыя людзі, з 11 гадзін немцы каталіцкай, а пазьней лютэранскай веры… 16 сакавіка 1916 году ля касьцёлу з боку могільніка ўпалі дзьве бомбы. Усе шыбы ў касьцёле выпалі, паранілі людзей».

Найноўшы час

У часы міжваеннай Польскай Рэспублікі ў касьцёле працавалі арганісты, якія жылі ў 2-кватэрным драўляным доме на вуліцы Кусеўскай. У 1919—1925 гадох арганістам у касьцёле працаваў Ігнаці Кучынскі. У 1930 годзе ў мястэчка прыехаў арганіст Браніслаў Каравацкі, які скончыў навучаньне пры Арцыдыяцэзіяльным касьцёле каталіцкай грамады Вільні. Пры ім быў створаны касьцельны хор, у якім бралі ўдзел больш за 40 чалавек, у тым ліку: Ян Бжазоўскі, Ванда Галіеўская, Антоні Жукоўскі, Сабіна Місюк, Ёсіф Мураўскі, Ян Валай, Браніслава Пяткевіч, Андрэй Пляшак, Геля Тункевіч, Казімер Жалубоўскі, Зімніцкі і іншыя.

За часамі Другой сусьветнай вайны ў 1943 годзе мясцовы ксёндз Паўловіч быў замардаваны савецкімі партызанамі. Пахаваны ля касьцёлу.

У 1950-я гады касьцёл спрабавалі зачыніць камуністычныя ўлады, пробашча парафіі ксяндза Пятра Васючонка пасадзілі ў турму, але вернікі праводзілі набажэнствы самі.

22 жніўня 2004 году адзначалася 570-годзьдзе пабудовы першага драўлянага касьцёла і стагодзьдзе кансэкрацыі новага будынка касьцёла. Цэлебраваў галоўную Эўхарыстыю ксёндз кардынал Казімер Сьвёнтэк. У наш час пры касьцёле дзейнічае місія кармэлітаў босых.

Архітэктура

Касьцёл

Помнік архітэктуры нэаготыкі. Будынак мае тыповыя элемэнты гэтага стылю: стылізаваныя контрфорсы, акно-ружу, стрэльчатыя вокны. У разьвязку алтарнага фасаду некаторыя дасьледнікі бачаць адзнакі новага стылю «мадэрн».

У галоўным алтары захоўваецца велічны старажытны абраз Маці Божай зь Дзіцяткам Езусам y левай руцэ й скіпэтрам у правай (адрэстаўраваны ў 1902 годзе ў Вільні). Абразы ў бакавых алтарах, напісаныя Браніславам Камінскім: зьлева — абраз заступніка касьцёла Сьвятога Андрэя (1903 год), справа — Сьвятога Роха (1907 год). Каля сьцяны левай навы ўстаноўлены алтар Сьвятога Антонія, таксама выкананы ў нэагатычным стылі з дубу ў пачатку XX ст.

У касьцёле стаіць арган 1902 году, што налічвае 2426 труб (2400 звукавых і 26 дэкаратыўных). Асаблівасьцю аргана зьяўляецца наяўнасьць спэцыяльнай прылады «Tremola», празь якую інструмэнт можа выдаваць характэрны дрыжачы гук «жалоснага» тэмбру.

У 1901 годзе, у гонар заканчэньня будаваньня касьцёлу, з бронзы была адлітая памятная эмблема ў выглядзе пласьціны і бронзавы дыск на мармуровым квадраце (умураваны ў пятую зьлева ад уваходу калёну). Тэкст пласьціны гучыць у перакладзе з польскай наступным чынам: «На памяць шчасьліва скончанага стагодзьдзя ад Раства Хрыстова і ўратаваньня свету. ХІХ ст. — 1901 год». Дыск на мармуровай пліце сымбалізуе Зямлю акружаную сфэрай (абадком), на якой узвышаецца крыж.

У гонар гістарычнай падзеі адкрыцьця касьцёла ў першую калёну зьлева ад галоўнага алтара была ўмуравана мармуровая табліца. У вольным перакладзе з лацінскай мовы тэкст табліцы гучыць наступным чынам: «Богу Ўсемагутнаму касьцёл драўляны Сьвятога Андрэя Апостала ў Кабыльніку быў пабудаваны князямі Сьвірскімі ў 1463 годзе. Потым пробашч Ігнаці Расалоўскі ў пачатку 1897 году заклаў нарожны камень пад новы касьцёл, будаваньне якога скончыў у 1901 годзе. Асьвяціў біскуп барон дэ Роп у 1904 годзе». Гэтая табліца ручной работы ў пачатку 90-х была заменена на фабрычную пробашчам парафіі а. Аўгустынам Квяткоўскім.

Званіца

Цікавым прыкладам сакральнай архітэктуры, і напамінам пра драўляны касьцёл зьяўляецца барочная драўляная званіца, адрэстаўраваная ў 1925 і 1995 гадох. Гэта квадратнае ў пляне 3-яруснае каркасна-зрубавае збудаваньне пад шатровым дахам.

Цьвінтар

На цьвінтары каля касьцёлу знахадзяцца тры пахаваньні з надпісамі на польскай мове: магіла ксяндза Казімера Паўловіча (пам. 19.09.1943 г.), магіла ксяндза Яна Панятоўскага (пам. 17 ліпеня 1921 г.), магіла Лявона Кісяля (пам. 21.12.1882 г. у 66 гадоў).

16 кастрычніка 2008 году з нагоды 30-годзьдзя абраньня кардынала Караля Вайтылы папам рымскім Арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч, мітрапаліт менска-магілёўскі, сымбалічна ў 18:45 (час абраньня папы) асьвяціў помнік Вялікаму Папу, усталяваны на прыкасьцёльнай тэрыторыі.

Галерэя

Гістарычныя здымкі

• Старыя здымкі
• 
  З боку Віленскай вуліцы, 1916 г.
• 
  З боку Віленскай вуліцы, 1916 г.
• 
  З боку Віленскай вуліцы, 1916 г.
• 
  З боку Віленскай вуліцы, 1916 г.
• 
  З боку Віленскай вуліцы, 1916 г.
• 
  З боку Мельніцкай вуліцы, 1917 г.
• 
  З боку Мельніцкай вуліцы, 1917 г.
• 
  З боку Малінаўкі, 1915 г.
• 
  З боку моста праз Малінаўку, 1917
• 
  З боку моста праз Малінаўку, 1915—1918 гг.
• 
  З боку моста праз Малінаўку, 1915—1918 гг.
• 
  З боку моста праз Малінаўку, 1919—1939 гг.
• 
  Званіца, 1916 г.
• 
  Званіца, 1919—1939 гг.
• 
  Званіца, 1919—1939 гг.
• 
  Званіца. Ю. Клос, 1930 г.

Сучасныя здымкі

• Сучасны стан
• 
  Агульны выгляд
• 
  Апсыда
• 
  Інтэр’ер
• 
  Алтар

Літаратура

• Архітэктура Беларусі: Энцыклапедычны даведнік. — Менск: Беларус. энцыкл., 1993. — 620 с.: іл. ISBN 5-85700-078-5.
• Кулагін А. М. Адраджэнне готыкі. — Менск, 1993. — 71 с.
• Кулагін А. Эклектыка. Архітэктура Беларусі другой паловы XIX — пачатку XX ст. — Менск: «Ураджай», 2000. — 304 с.: іл. ISBN 985-04-0350-0.
• Яфімава В. Храм на зямлі, святыня ў сэрцы // Нарачанская зара. — №126—128. — 14 жніўня 2004 г.
• Каспаревский Ч. Орган Нарочанского костёла. — Санкт-Петербург, 25.01.2001 г. (рукопись).
• Каспаревский Ч. Юбилейные празднества 1900-летия Рождества Христова и торжества в честь открытия и консекрации нового каменного костела. Санкт-Петербург, 5 апреля 2004 г. (рукопись);

Вонкавыя спасылкі

Аб’ект Дзяржаўнага сьпісу гісторыка-культурных каштоўнасьцяў Рэспублікі Беларусь, шыфр  612Г000443

Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала (Кабыльнік) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Касьцёл Сьвятога Андрэя Апостала, Radzima.org
• Здымкі на Globus.tut.by