Слонімскі павет: розьніца паміж вэрсіямі
д (GR) File renamed: File:Dabromysiel. Дабромысель (1916).jpg → File:Dabromysiel, Mikolskaja. Дабромысель, Мікольская (1916).jpg name unification by uploader |
стыль |
||
Радок 59: | Радок 59: | ||
== Сымболіка == |
== Сымболіка == |
||
[[Файл:Słonim, Pahonia. Слонім, Пагоня (1747).jpg|міні|Павятовая харугва, |
[[Файл:Słonim, Pahonia. Слонім, Пагоня (1747).jpg|міні|Павятовая харугва, XVII ст.]] |
||
Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю [[Пагоня|Пагоні]] ў цэнтры<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 340.</ref>. |
Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю [[Пагоня|Пагоні]] ў цэнтры<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 340.</ref>. |
||
Радок 66: | Радок 66: | ||
== Гісторыя == |
== Гісторыя == |
||
У 1413 папярэднік Слонімскага павету — аднайменнае намесьніцтва — увайшло ў склад [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 586.</ref>. |
У 1413 годзе папярэднік Слонімскага павету — аднайменнае намесьніцтва — увайшло ў склад [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 586.</ref>. |
||
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай |
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў павет атрымаў акрэсьленыя межы і ўвайшоў у склад Наваградзкага ваяводзтва. У XVI ст. на Слонімшчыне пачаў дзейнічаць Жыровіцкі манастыр базылянаў. |
||
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) тэрыторыя павету апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. |
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795 год) тэрыторыя павету апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]]. |
||
== Геаграфія == |
== Геаграфія == |
||
Радок 77: | Радок 77: | ||
На поўначы межаваў з [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскім паветам]] [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]] і [[Лідзкі павет|Лідзкім паветам]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]], на ўсходзе — з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім паветам]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]], на поўдні — зь [[Пінскі павет|Пінскім]] і [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскім]] паветамі [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]], на захадзе — з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] Наваградзкага ваяводзтва. |
На поўначы межаваў з [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскім паветам]] [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]] і [[Лідзкі павет|Лідзкім паветам]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]], на ўсходзе — з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім паветам]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]], на поўдні — зь [[Пінскі павет|Пінскім]] і [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскім]] паветамі [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]], на захадзе — з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] Наваградзкага ваяводзтва. |
||
Мяжа з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] ішла ракою [[Зальвянка]], з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] — сьпярша праходзіла ракою [[Моўчадзь (рака)|Моўчадзь]], далей праставала да [[Пінскі павет|Пінскага павету]] паміж [[Сталавічы|Сталавічамі]], [[Палонка (Берасьцейская вобласьць)|Палонкай]], [[Уславічы|Уславічамі]] з аднаго боку і [[Бусяж]]ам, [[Быцень|Быценем]] і Слонімам зь іншага<ref name="sg">[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Powiat słonimski // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага| |
Мяжа з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] ішла ракою [[Зальвянка]], з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] — сьпярша праходзіла ракою [[Моўчадзь (рака)|Моўчадзь]], далей праставала да [[Пінскі павет|Пінскага павету]] паміж [[Сталавічы|Сталавічамі]], [[Палонка (Берасьцейская вобласьць)|Палонкай]], [[Уславічы|Уславічамі]] з аднаго боку і [[Бусяж]]ам, [[Быцень|Быценем]] і Слонімам зь іншага<ref name="sg">[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Powiat słonimski // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5к}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/340 340].</ref>. |
||
[[Файл:Synkovičy. Сынковічы (V. Gryaznov, 1867).jpg|значак|Царква ў Сынковічах]] |
[[Файл:Synkovičy. Сынковічы (V. Gryaznov, 1867).jpg|значак|Царква ў Сынковічах]] |
||
Радок 83: | Радок 83: | ||
У склад Слонімскага павету ўваходзіла тэрыторыя [[Слонімскае староства|Слонімскага гродавага]], [[Моўчадзкае староства|Моўчадзкага]], [[Зьдзітаўскае староства|Зьдзітаўскага]] і [[Сакалоўскае староства|Сакалоўскага]] старостваў (дзяржаўных воласьцяў), а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі. |
У склад Слонімскага павету ўваходзіла тэрыторыя [[Слонімскае староства|Слонімскага гродавага]], [[Моўчадзкае староства|Моўчадзкага]], [[Зьдзітаўскае староства|Зьдзітаўскага]] і [[Сакалоўскае староства|Сакалоўскага]] старостваў (дзяржаўных воласьцяў), а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі. |
||
На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: [[Азярніца]], [[Бусяж]], [[Быцень]], [[Бялавічы]], [[Вензавец|Вязавец]], [[Дзярэчын]], [[Жыровічы]], [[Зьдзецел]], [[Зьдзітава (Спораўскі сельсавет)|Зьдзітаў]], [[Івацэвічы]], [[Казлоўшчына]], [[Косаў]], [[Луконіца (вёска)|Луконіца]], [[Моўчадзь]], [[Палонка]], [[Раготна]], [[Ружаны]], [[Сакалова (Бярозаўскі раён)|Саколаў]], [[Слонім]]. [[Магдэбурскае права]] мелі |
На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: [[Азярніца]], [[Бусяж]], [[Быцень]], [[Бялавічы]], [[Вензавец|Вязавец]], [[Дзярэчын]], [[Жыровічы]], [[Зьдзецел]], [[Зьдзітава (Спораўскі сельсавет)|Зьдзітаў]], [[Івацэвічы]], [[Казлоўшчына]], [[Косаў]], [[Луконіца (вёска)|Луконіца]], [[Моўчадзь]], [[Палонка]], [[Раготна]], [[Ружаны]], [[Сакалова (Бярозаўскі раён)|Саколаў]], [[Слонім]]. [[Магдэбурскае права]] мелі Жыровічы (1652), Ружаны (30.06.1637) і Слонім (20.01.1532). |
||
== Дэмаграфія == |
== Дэмаграфія == |
||
[[Файл:Žyrovičy. Жыровічы (1879).jpg|значак|Панарама Жыровічаў]] |
[[Файл:Žyrovičy. Жыровічы (1879).jpg|значак|Панарама Жыровічаў]] |
||
У сярэдзіне |
У сярэдзіне XVII ст. налічваў 11 022 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. Паводле сучасных падлікаў, да [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 77 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 63 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref> |
||
На 1775 павет налічваў 11 803 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. |
На 1775 год павет налічваў 11 803 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. |
||
== Ураднікі == |
== Ураднікі == |
||
Радок 97: | Радок 97: | ||
[[Павятовы соймік]] праходзіў у Слоніме, тамака ж месьціліся [[падкаморскі суд|падкаморскі]], [[земскі суд|земскі]] і [[гродзкі суд]]ы. Слонімская шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Сойм Вялікага Княства Літоўскага|Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]]. |
[[Павятовы соймік]] праходзіў у Слоніме, тамака ж месьціліся [[падкаморскі суд|падкаморскі]], [[земскі суд|земскі]] і [[гродзкі суд]]ы. Слонімская шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Сойм Вялікага Княства Літоўскага|Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]]. |
||
На [[Гарадзенскі Сойм (1793)|Гарадзенскім сойме]] 12 студзеня 1793 дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] намінавалі [[кашталян]]а слонімскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага [[маршалак павятовы|павятовага маршалка]], якім на той момант быў [[Ян Казімер Макавецкі]]. |
На [[Гарадзенскі Сойм (1793)|Гарадзенскім сойме]] 12 студзеня 1793 году дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] намінавалі [[кашталян]]а слонімскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага [[маршалак павятовы|павятовага маршалка]], якім на той момант быў [[Ян Казімер Макавецкі]]. 24 студзеня 1793 году ён прысягнуў у [[Горадня|Горадні]] і атрымаў прывілей 26 кастрычніка 1793 году, але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] скасавала слонімскую кашталянію. У выніку, [[кашталян]] слонімскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў. |
||
== Архітэктура == |
== Архітэктура == |
||
=== Драўляная === |
|||
=== Сакральная архітэктура === |
|||
На тэрыторыі Слонімшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва |
На тэрыторыі Слонімшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва. |
||
<center><gallery caption="Помнікі |
<center><gallery caption="Помнікі традыцыйнай беларускай драўлянай архітэктуры" widths=150 heights=150 perrow="4"> |
||
Аброва. Царква (03).jpg|Царква, Аброва |
Аброва. Царква (03).jpg|Царква, Аброва |
||
Białavičy. Бялавічы (3.04.2011).jpg|Ільлінская царква, Бялавічы |
Białavičy. Бялавічы (3.04.2011).jpg|Ільлінская царква, Бялавічы |
||
Радок 113: | Радок 113: | ||
Jahlevičy. Яглевічы (1945-49).jpg|Царква, Яглевічы |
Jahlevičy. Яглевічы (1945-49).jpg|Царква, Яглевічы |
||
</gallery></center> |
</gallery></center> |
||
=== Мураваная === |
|||
У XVII ст. у мураваную архітэктуру Слонімшчыны прыйшла стылістыка [[барока]], у XVIII ст. — [[Віленскае барока|віленскага барока]] і [[клясыцызм]]у. |
|||
<center><gallery caption="Помнікі архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]" widths=150 heights=150 perrow="4"> |
<center><gallery caption="Помнікі архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]" widths=150 heights=150 perrow="4"> |
||
Радок 124: | Радок 127: | ||
Kotčyn. Котчын (1930).jpg|Касьцёл, Котчын |
Kotčyn. Котчын (1930).jpg|Касьцёл, Котчын |
||
</gallery></center> |
</gallery></center> |
||
=== Грамадзянская архітэктура === |
|||
<center><gallery caption="Помнікі грамадзянскай архітэктуры" widths=150 heights=150 perrow="4"> |
<center><gallery caption="Помнікі грамадзянскай архітэктуры" widths=150 heights=150 perrow="4"> |
||
Słonim, Opernaja. Слонім, Опэрная (1800).jpg|Тэатар Агінскіх у Слоніме |
Słonim, Opernaja. Слонім, Опэрная (1800).jpg|Тэатар Агінскіх у Слоніме |
||
Радок 138: | Радок 139: | ||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
{{Крыніцы}} |
{{Крыніцы|2}} |
||
== Літаратура == |
== Літаратура == |
Вэрсія ад 18:42, 26 чэрвеня 2020
Слонімскі павет | |
Агульныя зьвесткі | |
---|---|
Краіна | Вялікае Княства Літоўскае |
Статус | павет[d] |
Адміністрацыйны цэнтар | Слонім |
Дата ўтварэньня | 1507 |
Дата скасаваньня | 1795 |
Старосты | Старосты слонімскія |
Насельніцтва | гл. Дэмаграфія |
Час існаваньня | 1507—1795 |
Месцазнаходжаньне Слонімскага павету | |
Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы |
Сло́німскі паве́т — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Наваградзкага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Сталіца — места Слонім.
Сымболіка
Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю Пагоні ў цэнтры[1].
Мескія гербы атрымалі Жыровічы, Ружаны і Слонім.
Гісторыя
У 1413 годзе папярэднік Слонімскага павету — аднайменнае намесьніцтва — увайшло ў склад Троцкага ваяводзтва[2].
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай 1565—1566 гадоў павет атрымаў акрэсьленыя межы і ўвайшоў у склад Наваградзкага ваяводзтва. У XVI ст. на Слонімшчыне пачаў дзейнічаць Жыровіцкі манастыр базылянаў.
У выніку Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795 год) тэрыторыя павету апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі.
Геаграфія
На поўначы межаваў з Гарадзенскім паветам Троцкага ваяводзтва і Лідзкім паветам Віленскага ваяводзтва, на ўсходзе — з Наваградзкім паветам Наваградзкага ваяводзтва, на поўдні — зь Пінскім і Берасьцейскім паветамі Берасьцейскага ваяводзтва, на захадзе — з Ваўкавыскім паветам Наваградзкага ваяводзтва.
Мяжа з Ваўкавыскім паветам ішла ракою Зальвянка, з Наваградзкім — сьпярша праходзіла ракою Моўчадзь, далей праставала да Пінскага павету паміж Сталавічамі, Палонкай, Уславічамі з аднаго боку і Бусяжам, Быценем і Слонімам зь іншага[3].
У склад Слонімскага павету ўваходзіла тэрыторыя Слонімскага гродавага, Моўчадзкага, Зьдзітаўскага і Сакалоўскага старостваў (дзяржаўных воласьцяў), а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.
На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: Азярніца, Бусяж, Быцень, Бялавічы, Вязавец, Дзярэчын, Жыровічы, Зьдзецел, Зьдзітаў, Івацэвічы, Казлоўшчына, Косаў, Луконіца, Моўчадзь, Палонка, Раготна, Ружаны, Саколаў, Слонім. Магдэбурскае права мелі Жыровічы (1652), Ружаны (30.06.1637) і Слонім (20.01.1532).
Дэмаграфія
У сярэдзіне XVII ст. налічваў 11 022 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (1654—1667) колькасьць насельніцтва складала каля 77 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 63 тыс. чал.[4]
На 1775 год павет налічваў 11 803 дымоў.
Ураднікі
- Асноўны артыкул: Старосты слонімскія
Павятовы соймік праходзіў у Слоніме, тамака ж месьціліся падкаморскі, земскі і гродзкі суды. Слонімская шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.
На Гарадзенскім сойме 12 студзеня 1793 году дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад Вялікага Княства Літоўскага намінавалі кашталяна слонімскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага павятовага маршалка, якім на той момант быў Ян Казімер Макавецкі. 24 студзеня 1793 году ён прысягнуў у Горадні і атрымаў прывілей 26 кастрычніка 1793 году, але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа Рэчы Паспалітай скасавала слонімскую кашталянію. У выніку, кашталян слонімскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.
Архітэктура
Драўляная
На тэрыторыі Слонімшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва.
-
Царква, Аброва
-
Ільлінская царква, Бялавічы
-
Царква, Грыўда
-
Царква, Дабромысьль
-
Юр’еўская царква, Жыровічы
-
Царква Раства Багародзіцы, Міжэвічы
-
Царква Ўсекнавеньня, Саколаў
-
Царква, Яглевічы
Мураваная
У XVII ст. у мураваную архітэктуру Слонімшчыны прыйшла стылістыка барока, у XVIII ст. — віленскага барока і клясыцызму.
-
Андрэеўскі касьцёл, Слонім
-
Брама кляштару бэрнардынаў, Слонім
-
Прачысьценская царква, Бусяж
-
Царква Сьвятога Язафата, Быцень
-
Крыжаўзьвіжанская царква, Жыровічы
-
Богаяўленская царква, Жыровічы
-
Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі, Зьдзецел
-
Касьцёл, Котчын
-
Тэатар Агінскіх у Слоніме
-
Палац Сапегаў, Дзярэчын
-
Палац Радзівілаў, Зьдзецел
-
Палац Юндзілаў, Івацэвічы
-
Сядзіба Касьцюшкаў, Марачоўшчына
-
Ратуша, Ружаны
-
Палац Сапегаў, Ружаны
-
Палац Сапегаў, Косаў
Крыніцы
- ^ Насевіч В. Слонімскі павет // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 340.
- ^ Насевіч В. Слонімскі павет // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 586.
- ^ Jelski A. Powiat słonimski // Słownik geograficzny... T. V. — Warszawa, 1884. S. 340.
- ^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.
Літаратура
- Вялікае княства Літоўскае: Энцыклапедыя. У 3 т. / рэд. Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: Беларуская Энцыклапедыя, 2005. — Т. 2: Кадэцкі корпус — Яцкевіч. — 788 с. — ISBN 985-11-0378-0
- Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
|
|