Паўночная Амэрыка: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Dymitr (гутаркі | унёсак)
д дапаўненьне
Няма апісаньня зьменаў
Радок 1: Радок 1:
[[Файл:North America satellite globe.jpg|міні|Паўночная Амэрыка з космасу.]]
[[Файл:North America satellite globe.jpg|міні|Паўночная Амэрыка з космасу.]]
'''Паўно́чная Амэ́рыка''' — адзін з шасьці кантынэнтаў [[Зямля|Зямлі]], знаходзіцца ў заходнім паўшар’і, паміж [[Ціхі акіян|Ціхім]] і [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіянамі]]. Аддзелены ад [[Азія|Азіі]] [[Бэрынгаў праліў|пратокай Берынга]], ад [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыкі]] [[Панамскі канал|Панамскім каналам]]. Паўночная частка кантынэнта адносіцца да [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]]. Плошча кантынэнту складае 24,2 млн км², а колькасьць жыхароў ёсьць роўным 493 млн чалавек, паводле зьвестак на 2001 год.
'''Паўно́чная Амэ́рыка''' — адзін з шасьці кантынэнтаў [[Зямля|Зямлі]], знаходзіцца ў заходнім паўшар’і, паміж [[Ціхі акіян|Ціхім]] і [[Атлянтычны акіян|Атлянтычным акіянамі]]. Аддзелены ад [[Азія|Азіі]] [[Бэрынгаў праліў|пратокай Берынга]], ад [[Паўднёвая Амэрыка|Паўднёвай Амэрыкі]] [[Панамскі канал|Панамскім каналам]]. Паўночная частка кантынэнта адносіцца да [[Лацінская Амэрыка|Лацінскай Амэрыкі]]. Плошча кантынэнту складае 24,2 млн км², а колькасьць жыхароў ёсьць роўным 493 млн чалавек, паводле зьвестак на [[2001]] год.


Даўжыня з [[поўнач]]ы на [[поўдзень]] — 7,2 тысячаў кілямэтраў, з [[захад]]у на [[усход|ўсход]] — 6,8 тысячы кілямэтраў, даўжыня берагавой лініі — 75,5 тысячы кілямэтраў. Найвялікшыя паўвостравы: [[Лябрадор (паўвостраў)|Лябрадор]], [[Флорыда]], [[Каліфорнія]]. Да Паўночнай Амэрыкі адносяць астравы: [[Грэнляндыя]], [[Зямля Бафіна]], [[Куба]]. Сярэдняя вышыня над узроўнем мора — 677 мэтраў, найвышэйшы пункт знаходзіцца ў [[Кардыльеры|Кардыльерах]] (г. [[Дэналі]], 6194 м), найніжэйшы пункт — ў [[Даліна Сьмерці|Даліне Сьмерці]] (-86 мэтраў). Больш за 64% паверхні ляжыць вышэй за 300 мэтраў; уздоўж заходняга ўзьбярэжжа знаходзяцца [[Кардыльеры]] (сейсьмічна актыўныя). На ўсход ад іх цягнецца [[Вялікая Роўнядзь]], далей на ўсход [[Апалачы (горы)|Апалачы]] і нізіннае ўсходняе ўзьбярэжжа. Галоўныя рэкі: [[Місысыпі (рака)|Місысыпі]], [[Місуры (рака)|Місуры]], [[Макэнзі]], [[Юкон]]; азёры: [[Верхняе (возера)|Верхняе]], [[Гурон]], [[Мічыган (возера)|Мічыган]], [[Вялікае Мядзьведжае]], [[Эйры (возера)|Эйры]]. На поўначы кантынэнта [[тундра]], [[іглістыя лясы]] якія пераходзяць у [[мяшаныя лясы|мяшаныя]] і [[шыракаліставыя лясы]], у цэнтральнай частцы кантынэнту — [[прэрыя|прэрыі]], на паўднёвым захадзе — [[пустэльня|пустэльні]] і [[паўпустэльня|паўпустэльні]]. У Кардыльерах знаходзяцца горныя іглістыя лясы і [[альпійскія лугі]]; на ўзьбярэжжах [[Цэнтральная Амэрыка|Цэнтральнай Амэрыкі]] — роўнядзевыя лясы. [[Фаўна]] прадстаўленая вельмі шырока: [[паўночны алень]], [[віргінскі алень]], мядзьведзі ([[грызлі]], [[барыбал]]), [[бізон]]ы і г. д. У Паўночнай Амэрыцы жыве 8% чалавецтва ([[эўрапеоід]]ы, [[нэгроід]]ы і [[індзейцы]]), значныя абшары кантынэнта бязьлюдныя (Паўночная Канада, Грэнляндыя), найбольш населеныя [[Бэрмуды]] і паўночна-ўсходняе ўзьбярэжжа [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. Гарадзкое насельніцтва складае каля 75%. Найбуйнейшыя гарады Паўночнай Амэрыкі — [[Мэхіка]] (15,3 млн чал.), [[Нью-Ёрк]] (7,4 млн чал.) і [[Лос-Анджэлес]] (3,6 млн чал.).
Даўжыня з [[поўнач]]ы на [[поўдзень]] — 7,2 тысячаў кілямэтраў, з [[захад]]у на [[усход|ўсход]] — 6,8 тысячы кілямэтраў, даўжыня берагавой лініі — 75,5 тысячы кілямэтраў. Найвялікшыя паўвостравы: [[Лябрадор (паўвостраў)|Лябрадор]], [[Флорыда]], [[Каліфорнія]]. Да Паўночнай Амэрыкі адносяць астравы: [[Грэнляндыя]], [[Зямля Бафіна]], [[Куба]]. Сярэдняя вышыня над узроўнем мора — 677 мэтраў, найвышэйшы пункт знаходзіцца ў [[Кардыльеры|Кардыльерах]] (г. [[Дэналі]], 6194 м), найніжэйшы пункт — ў [[Даліна Сьмерці|Даліне Сьмерці]] (-86 мэтраў). Больш за 64% паверхні ляжыць вышэй за 300 мэтраў; уздоўж заходняга ўзьбярэжжа знаходзяцца [[Кардыльеры]] (сейсьмічна актыўныя). На ўсход ад іх цягнецца [[Вялікая Роўнядзь]], далей на ўсход [[Апалачы (горы)|Апалачы]] і нізіннае ўсходняе ўзьбярэжжа. Галоўныя рэкі: [[Місысыпі (рака)|Місысыпі]], [[Місуры (рака)|Місуры]], [[Макэнзі]], [[Юкон]]; азёры: [[Верхняе (возера)|Верхняе]], [[Гурон]], [[Мічыган (возера)|Мічыган]], [[Вялікае Мядзьведжае]], [[Эйры (возера)|Эйры]]. На поўначы кантынэнта [[тундра]], [[іглістыя лясы]] якія пераходзяць у [[мяшаныя лясы|мяшаныя]] і [[шыракаліставыя лясы]], у цэнтральнай частцы кантынэнту — [[прэрыя|прэрыі]], на паўднёвым захадзе — [[пустэльня|пустэльні]] і [[паўпустэльня|паўпустэльні]]. У Кардыльерах знаходзяцца горныя іглістыя лясы і [[альпійскія лугі]]; на ўзьбярэжжах [[Цэнтральная Амэрыка|Цэнтральнай Амэрыкі]] — роўнядзевыя лясы. [[Фаўна]] прадстаўленая вельмі шырока: [[паўночны алень]], [[віргінскі алень]], мядзьведзі ([[грызлі]], [[барыбал]]), [[бізон]]ы і г. д. У Паўночнай Амэрыцы жыве 8% чалавецтва ([[эўрапеоід]]ы, [[нэгроід]]ы і [[індзейцы]]), значныя абшары кантынэнта бязьлюдныя (Паўночная Канада, Грэнляндыя), найбольш населеныя [[Бэрмуды]] і паўночна-ўсходняе ўзьбярэжжа [[Злучаныя Штаты Амэрыкі|ЗША]]. Гарадзкое насельніцтва складае каля 75%. Найбуйнейшыя гарады Паўночнай Амэрыкі — [[Мэхіка]] (15,3 млн чал.), [[Нью-Ёрк]] (7,4 млн чал.) і [[Лос-Анджэлес]] (3,6 млн чал.).

Вэрсія ад 12:28, 3 траўня 2020

Паўночная Амэрыка з космасу.

Паўно́чная Амэ́рыка — адзін з шасьці кантынэнтаў Зямлі, знаходзіцца ў заходнім паўшар’і, паміж Ціхім і Атлянтычным акіянамі. Аддзелены ад Азіі пратокай Берынга, ад Паўднёвай Амэрыкі Панамскім каналам. Паўночная частка кантынэнта адносіцца да Лацінскай Амэрыкі. Плошча кантынэнту складае 24,2 млн км², а колькасьць жыхароў ёсьць роўным 493 млн чалавек, паводле зьвестак на 2001 год.

Даўжыня з поўначы на поўдзень — 7,2 тысячаў кілямэтраў, з захаду на ўсход — 6,8 тысячы кілямэтраў, даўжыня берагавой лініі — 75,5 тысячы кілямэтраў. Найвялікшыя паўвостравы: Лябрадор, Флорыда, Каліфорнія. Да Паўночнай Амэрыкі адносяць астравы: Грэнляндыя, Зямля Бафіна, Куба. Сярэдняя вышыня над узроўнем мора — 677 мэтраў, найвышэйшы пункт знаходзіцца ў Кардыльерах (г. Дэналі, 6194 м), найніжэйшы пункт — ў Даліне Сьмерці (-86 мэтраў). Больш за 64% паверхні ляжыць вышэй за 300 мэтраў; уздоўж заходняга ўзьбярэжжа знаходзяцца Кардыльеры (сейсьмічна актыўныя). На ўсход ад іх цягнецца Вялікая Роўнядзь, далей на ўсход Апалачы і нізіннае ўсходняе ўзьбярэжжа. Галоўныя рэкі: Місысыпі, Місуры, Макэнзі, Юкон; азёры: Верхняе, Гурон, Мічыган, Вялікае Мядзьведжае, Эйры. На поўначы кантынэнта тундра, іглістыя лясы якія пераходзяць у мяшаныя і шыракаліставыя лясы, у цэнтральнай частцы кантынэнту — прэрыі, на паўднёвым захадзе — пустэльні і паўпустэльні. У Кардыльерах знаходзяцца горныя іглістыя лясы і альпійскія лугі; на ўзьбярэжжах Цэнтральнай Амэрыкі — роўнядзевыя лясы. Фаўна прадстаўленая вельмі шырока: паўночны алень, віргінскі алень, мядзьведзі (грызлі, барыбал), бізоны і г. д. У Паўночнай Амэрыцы жыве 8% чалавецтва (эўрапеоіды, нэгроіды і індзейцы), значныя абшары кантынэнта бязьлюдныя (Паўночная Канада, Грэнляндыя), найбольш населеныя Бэрмуды і паўночна-ўсходняе ўзьбярэжжа ЗША. Гарадзкое насельніцтва складае каля 75%. Найбуйнейшыя гарады Паўночнай Амэрыкі — Мэхіка (15,3 млн чал.), Нью-Ёрк (7,4 млн чал.) і Лос-Анджэлес (3,6 млн чал.).

Дзякуючы калянізацыі Амэрыкі жыхарамі Эўропы большасьць насельнікаў кантынэнту размаўляюць на эўрапейскіх мовах, як то на ангельскай, на гішпанскай або францускай, а культуры дзяржаваў звычайна маюць заходнія традыцыі.

Геаграфія

Возера Марэйн у нацыянальным парку Банф.

Паўночная Амэрыка злучаная з Паўднёвай праз Панамскі пярэсмык. Кантынэнт разьмежаваны на паўднёвым усходзе згодна зь меркаваньнем большасьці географаў на водападзеле Дарыену ўздоўж мяжы паміж Калюмбіяй і Панамай, размяшчаючы амаль усю Панаму ў межах Паўночнай Амэрыкі[1][2]. У якасьці альтэрнатывы некаторыя геолягі фізыяграфічна разьмяшчаюць паўднёвую мяжу кантынэнту на пярэсмыку Тэўантэпэк, што месьціцца ў Мэксыцы. З гэтага пункту Цэнтральная Амэрыка пераходзіць у Паўднёвую[3]. Карыбскія астравы лічацца часткай Паўночнае Амэрыкі. Мацерыковая берагавая лінія доўгая і нерэгулярная. Мэксыканскі заліў зьяўляецца найбуйнейшым вадаёмам, які абставае кантынэнт, другое месца займае Гудзонаў заліў, які таксама датычны да Паўночнае Амэрыкі. Таксама, даволі вялікімі зьяўляююца заліў Сьвятога Ляўрэнція і Каліфарнійскі заліў. Да ўтварэньня цэнтральнаамэрыканскага пярэсмыку, рэгіён апынуўся пад вадой. Карыбскія астравы зьяўляліся часткай былога сухаземнага мосту, які злучаў Паўночную і Паўднёвую Амэрыку праз сучасныя Флорыду і Вэнэсуэлу.

Ля берагоў кантынэнту месьцяцца шматлікія астравы, галоўным чынам, Арктычны архіпэляг, Багамскія астравы, Тэркс і Кэйкас, Вялікія і Малыя Антыльскія астравы, Алеўцкія астравы, архіпэляг Аляксандра, шматлікія астравы ўзьбярэжжа Брытанскае Калумбіі і востраў Ньюфаўндлэнд. Грэнляндыя, якая зьяўляецца самакіравальным востравам Даніі і самым вялікім востравам у сьвеце, знаходзіцца на той жа тэктанічнай пліце і, такім чынам, геаграфічна зьяўляецца часткай Паўночнае Амэрыкі. У геалягічным сэнсе Бэрмудзкія астравы ня ёсьць часткай Амэрыкі, а зьяўляюцца акіянічнымі астравамі, якія ўтварыліся на расколіне Сярэдня-Атлянтычнага хрыбту больш за 100 мільёнаў гадоў таму. Найбліжэйшая да іх сухаземная тэрыторыя — мыс Гатэрас, які знаходзіцца ў Паўночнай Караліне, ЗША. Не зважаючы на гэта, Бэрмуды часта лічаць часткай Паўночнае Амэрыкі, асабліва з улікам ейных гістарычных, палітычных і культурных сувязей з ЗША і іншымі часткамі кантынэнту.

Пераважная большасьць Паўночнай Амэрыкі месьціцца на Паўночнаамэрыканскае пліце. Часткі заходняе Мэксыкі, у тым ліку Ніжняя Каліфорнія і Каліфорнія, у тым ліку гарады Сан-Дыега, Лос-Анджэлес і Санта-Крус, ляжаць на ўсходнім ускрайку Ціхаакіянскае пліты, а дзьве пліты сустракаюцца па разломе Сан-Андрэас. Самая паўднёвая частка кантынэнту і большая частка Карыбскіх астравоў ляжаць на Карыбскае пліце, у той час як пліты Хуан-дэ-Фука і Какос мяжуюць з Паўночнаамэрыканскай плітой на ейнае заходняе мяжы.

Краіны

Краіны, якія знаходзяцца ў Паўночнай Амэрыцы:

Крыніцы

  1. ^ «Americas». Standard Country and Area Codes Classifications (M49). United Nations Statistics Division.
  2. ^ «North America». Atlas of Canada.
  3. ^ «Central America». Encyclopædia Britannica.

Вонкавыя спасылкі

Паўночная Амэрыкасховішча мультымэдыйных матэрыялаў