Ізьмір: розьніца паміж вэрсіямі
шаблён, афармленьне |
дапаўненьне (да Вікі-вясны) |
||
| Радок 61: | Радок 61: | ||
Ізьмір — адзін з найстаражытнейшых гарадоў [[Міжземнамор’е|Міжземнаморскага басэйну]]. Паселішча на месцы гораду існавала за 3000 гадоў да н. э. Ізьмір (Сьмірна) — меркаваная радзіма [[Гамэр]]а. Нягледзячы на пастаянную зьмену правіцеляў, асабліва ў сярэднія вякі, горад захоўваў свой пераважна эліністычны (грэцкі) характар на працягу тысячагодзьдзяў, застаючыся важным хрысьціянскім цэнтрам [[Малая Азія|Малой Азіі]]. |
Ізьмір — адзін з найстаражытнейшых гарадоў [[Міжземнамор’е|Міжземнаморскага басэйну]]. Паселішча на месцы гораду існавала за 3000 гадоў да н. э. Ізьмір (Сьмірна) — меркаваная радзіма [[Гамэр]]а. Нягледзячы на пастаянную зьмену правіцеляў, асабліва ў сярэднія вякі, горад захоўваў свой пераважна эліністычны (грэцкі) характар на працягу тысячагодзьдзяў, застаючыся важным хрысьціянскім цэнтрам [[Малая Азія|Малой Азіі]]. |
||
== Гісторыя == |
|||
[[Файл:Izmir023.jpg|міні|250пкс|зьлева|Агара]] |
|||
Паселішча на тэрыторыі сучаснага Ізьміру існавала яшчэ за 3 тысячы гадоў да н.э. У IX стагодзьдзі да н.э. [[эалійцы|эалійскія грэкі]] заснавалі тут фартэцыю, якая ўжо ў наступным стагодзьдзі дасталася [[Іянійцы|іянійцам]], перабудаваўшым фартэцыю ў поліс. На VIII—VII стагодзьдзі да н.э. прыпадае першы пэрыяд росквіту Старой Сьмірны, сярод жыхароў якой быў у той час і [[Гамэр]]. |
|||
Але каля 600 году да н.э. [[Лідыя|лідыйскі]] кароль [[Аліят II]] зьнішчыў Старую Сьмірну, якая на 3 стагодзьдзі становіцца невялічкім паселішчам. У канцы IV стагодзьдзя да н.э. [[Антыгон I Аднавокі]] заснаваў за 3,5 км на паўднёвы захад ад Старой Сьмірны новы горад, а закладзены ім порт паклаў пачатак росквіту Сьмірны, якая неўзабаве стала адным з найважнейшых гандлёвых гарадоў Азіі і сябрам [[Іянійскі Зьвяз|Іянійскага Зьвязу]]. |
|||
З 189 году Сьмірна падтрымлівае ў войнах [[Старажытны Рым|Рым]] і ў 133 годзе ўваходзіць у склад рэспублікі. Пасьля землятрусаў 178 і 180 гадоў горад быў адбудаваны наноў. |
|||
Ад пачатку [[хрысьціянства]] Сьмірна становіцца адным з найвайжнейшых яго цэнтраў. У 395 годзе горад уваходзіць у склад [[Бізантыя|Бізантыйскай імпэрыі]]. У 654 і 672/673 гадох цярпеў ад нападаў [[арабы|арабаў]], а ў 1076 годзе быў заваяваны [[сэльджукі|сэльджукамі]]. Ужо ў 1092 годзе бізантыйскі імпэратар [[Алексій I Камнін]] здолеў адваяваць частку Малой Азіі разам зь Сьмірнай, аднак паводле дамовы зь генуэзцамі, тыя атрымалі гандлёвыя правы і кантроль над горадам. У 1317 годзе [[туркі]] спачатку заваявалі частку гораду, а ў 1329 годзе і порт. |
|||
У 1402 годзе Сьмірну захапіла войска хана [[Тымур]]а. Мір у горад вярнуўся толькі ў 1422 годзе пры [[Мурад II|Мурадзе II]]. У 1472 годзе горад быў спалены вэнэцыянцамі, пасьля чаго на некалькі стагодзьдзяў увайшоў у склад [[Асманская імпэрыя|Асманскай імпэрыі]]. У гэты час, акрамя турак, тут ужо жылі грэкі і габрэі, а з 1605 году пасяліліся [[армяне]], якія сталі кантраляваць гандаль. Кожная этнічная група жыла ў асобным квартале гораду. |
|||
У другой палове XIX стагодзьдзя Сьмірна становіцца адміністрацыйным цэнтрам [[Айдын (віляет)|віляету Айдын]]. Горад заставаўся шматнацыянальным да пачатку XX стагодзьдзя, аднак пасьля прыходу да ўлады ў 1909 годзе [[младатуркі|младатуркаў]] пачалася туркізацыя і дэпартацыя часткі армянскага і грэцкага насельніцтва. А пасьля [[грэка-турэцкі абмен насельніцтвам|грэка-турэцкага абмену насельніцтвам]] 1923 г., Сьмірна становіцца амаль цалкам мусульманскай і турэцкай. |
|||
У нашыя дні Ізьмір — важны культурны, навуковы і прамысловы цэнтар. Горад лічыцца самым лібэральным у Турэччыне. |
|||
== Славутасьці == |
|||
[[Файл:Hisar_Camii.jpg|міні|250пкс|Мячэт Хісар]] |
|||
* рымская [[агара]] |
|||
* фартэцыя Кадыфэкале |
|||
* базар Кемэральты зь мячэтам Хісар |
|||
* [[Ізьмірская гадзіньнікавая вежа|Гадзіньнікавая вежа]] |
|||
* [[Асансёр]] (вежа зь ліфтам) |
|||
* Этнаграфічны музэй |
|||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
Цяперашняя вэрсія на 22:10, 17 красавіка 2020
| Ізьмір | |
| турэц. İzmir | |
.jpg)
| |
| Дата заснаваньня: | III тысячагодзьдзе да н. э. |
| Краіна: | Турэччына |
| Рэгіён: | Эгейскі |
| Правінцыя: | Ізьмір |
| Кіраўнік: | Cemil Tugay[d][1] |
| Плошча: | 893,13 км² |
| Насельніцтва (2017) | |
| колькасьць: | 3 028 323 чал. |
| шчыльнасьць: | 3390,69 чал./км² |
| Тэлефонны код: | 232 |
| Паштовы індэкс: | 35000–35999 |
| Нумарны знак: | 35 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 38°24′0″ пн. ш. 27°10′0″ у. д. / 38.4° пн. ш. 27.16667° у. д.Каардынаты: 38°24′0″ пн. ш. 27°10′0″ у. д. / 38.4° пн. ш. 27.16667° у. д. |
Ізьмір на мапе Турэччыны   Ізьмір | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
| https://www.izmir.bel.tr/ | |
Ізьмі́р (па-турэцку: İzmir) — трэці паводле колькасьці насельніцтва горад у Турэччыне і другі паводле велічыні порт краіны (пасьля Стамбулу), адміністрацыйны цэнтар правінцыі Ізьміру.
Ізьмір — адзін з найстаражытнейшых гарадоў Міжземнаморскага басэйну. Паселішча на месцы гораду існавала за 3000 гадоў да н. э. Ізьмір (Сьмірна) — меркаваная радзіма Гамэра. Нягледзячы на пастаянную зьмену правіцеляў, асабліва ў сярэднія вякі, горад захоўваў свой пераважна эліністычны (грэцкі) характар на працягу тысячагодзьдзяў, застаючыся важным хрысьціянскім цэнтрам Малой Азіі.
Гісторыя[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Паселішча на тэрыторыі сучаснага Ізьміру існавала яшчэ за 3 тысячы гадоў да н.э. У IX стагодзьдзі да н.э. эалійскія грэкі заснавалі тут фартэцыю, якая ўжо ў наступным стагодзьдзі дасталася іянійцам, перабудаваўшым фартэцыю ў поліс. На VIII—VII стагодзьдзі да н.э. прыпадае першы пэрыяд росквіту Старой Сьмірны, сярод жыхароў якой быў у той час і Гамэр.
Але каля 600 году да н.э. лідыйскі кароль Аліят II зьнішчыў Старую Сьмірну, якая на 3 стагодзьдзі становіцца невялічкім паселішчам. У канцы IV стагодзьдзя да н.э. Антыгон I Аднавокі заснаваў за 3,5 км на паўднёвы захад ад Старой Сьмірны новы горад, а закладзены ім порт паклаў пачатак росквіту Сьмірны, якая неўзабаве стала адным з найважнейшых гандлёвых гарадоў Азіі і сябрам Іянійскага Зьвязу.
З 189 году Сьмірна падтрымлівае ў войнах Рым і ў 133 годзе ўваходзіць у склад рэспублікі. Пасьля землятрусаў 178 і 180 гадоў горад быў адбудаваны наноў.
Ад пачатку хрысьціянства Сьмірна становіцца адным з найвайжнейшых яго цэнтраў. У 395 годзе горад уваходзіць у склад Бізантыйскай імпэрыі. У 654 і 672/673 гадох цярпеў ад нападаў арабаў, а ў 1076 годзе быў заваяваны сэльджукамі. Ужо ў 1092 годзе бізантыйскі імпэратар Алексій I Камнін здолеў адваяваць частку Малой Азіі разам зь Сьмірнай, аднак паводле дамовы зь генуэзцамі, тыя атрымалі гандлёвыя правы і кантроль над горадам. У 1317 годзе туркі спачатку заваявалі частку гораду, а ў 1329 годзе і порт.
У 1402 годзе Сьмірну захапіла войска хана Тымура. Мір у горад вярнуўся толькі ў 1422 годзе пры Мурадзе II. У 1472 годзе горад быў спалены вэнэцыянцамі, пасьля чаго на некалькі стагодзьдзяў увайшоў у склад Асманскай імпэрыі. У гэты час, акрамя турак, тут ужо жылі грэкі і габрэі, а з 1605 году пасяліліся армяне, якія сталі кантраляваць гандаль. Кожная этнічная група жыла ў асобным квартале гораду.
У другой палове XIX стагодзьдзя Сьмірна становіцца адміністрацыйным цэнтрам віляету Айдын. Горад заставаўся шматнацыянальным да пачатку XX стагодзьдзя, аднак пасьля прыходу да ўлады ў 1909 годзе младатуркаў пачалася туркізацыя і дэпартацыя часткі армянскага і грэцкага насельніцтва. А пасьля грэка-турэцкага абмену насельніцтвам 1923 г., Сьмірна становіцца амаль цалкам мусульманскай і турэцкай.
У нашыя дні Ізьмір — важны культурны, навуковы і прамысловы цэнтар. Горад лічыцца самым лібэральным у Турэччыне.
Славутасьці[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
- рымская агара
- фартэцыя Кадыфэкале
- базар Кемэральты зь мячэтам Хісар
- Гадзіньнікавая вежа
- Асансёр (вежа зь ліфтам)
- Этнаграфічны музэй
Вонкавыя спасылкі[рэдагаваць | рэдагаваць крыніцу]
Ізьмір — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў