Біятэхналёгія: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 10:26, 1 сьнежня 2019

Біятэхналёгія — навука, якая вывучае магчымасьці выкарыстаньня жывых арганізмаў, іхных сыстэмаў ці прадукты іхнае жыцьцядзейнасьці дзеля вырашэньня тэхналягічных задачаў, а таксама магчымасьці стварэньня жывых арганізмаў зь неабходнымі ўласьцівасьцямі з дапамогай геннай інжынэрыі. На працягу тысячагодзьдзяў чалавецтва выкарыстоўвала біятэхналёгіі ў сельскай гаспадарцы, вытворчасьці прадуктаў харчаваньня, працэсах зьмяненьня навакольнага асяродзьдзя й мэдыцыне^[1].

Біятэхналёгіей часьцяком называюць выкарыстаньне геннай інжынэрыі ў XX—XXI стагодзьдзях, але тэрмін адносіцца й да больш шырокага комплексу працэсаў мадыфікацыі біялягічных арганізмаў дзеля забясьпячэньня патрэбаў чалавека, пачынаючы з мадыфікацыі расьлінаў і свойскіх жывёлаў шляхам штучнага адбору й гібрыдызацыі. З дапамогай сучасных мэтадаў традыцыйныя біятэхналягічныя вытворчыя комплексы атрымалі магчымасьць палепшыць якасьць харчовых прадуктаў і павялічыць прадуктыўнасьць жывых мікраарганізмаў.

Панятак, як мяркуецца, было ўведзены ва ўжытак у 1919 годзе вугорскім інжынэрам Караем Эрэкі. Да 1971 году тэрмін выкарыстоўваўся да харчовай прамысловасьці й сельскай гаспадаркі. З 1970 году навукоўцы выкарыстоўваюць слова ў дачыненьні да лябараторных мэтадаў.

Біятэхналёгія заснавана на генэтыцы, малекулярнай біялёгіі, біяхіміі, эмбрыялёгіі й вузнай біялёгіі, а таксама на хімічнай і інфармацыйнай тэхналёгіях і робатэхніцы.

У Беларусі біятэхналёгіі распрацоўваюцца ў шэрагу наступных ўстановаў:

Інстытут біяфізыкі й вузнай інжынэрыі Нацыянальнай акадэміі навук;
Інстытут мікрабіялёгіі Нацыянальнай акадэміі навук;
Інстытут генэтыкі і цыталёгіі Нацыянальнай акадэміі навук;
Беларускі навукова-дасьледчы інстытут эпідэміялёгіі й мікрабіялёгіі Міністэрства аховы здароўя.

Раней вытворчыя прадпрыемствы былі аб’яднаныя ў беларускі дзяржаўны канцэрн па вытворчасьці й рэалізацыі фармацэўтычнай і мікрабіялягічнай прадукцыі (канцэрн «Белбіяфарм»), які ў 2011 годзе быў ліквідаваны^[2]^[3].

Крыніцы

^ «Incorporating Biotechnology into the Classroom What is Biotechnology?» Incorporating Biotechnology into the High School Classroom through Arizona State University's BioREACH program.
^ «Канцэрн „Белбіяфарм“ спыніць сваё існаванне 1 лістапада». Наша Ніва.
^ «Канцэрн Белбіяфарм ліквідаваны». Беларускі партызан.

Вонкавыя спасылкі

Біятэхналёгія — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Фундацыя біятэхналягічнай дасьведчанасьці й адукацыі (анг.).
Справаздача па сельскагаспадарчай біятэхналёгіі. Food and Agriculture Organization of the United Nations (анг.).
Эканамічныя перавагі выкарыстаньня біятэхналёгіі ў ЗША для бізнэсу і грамадзтва. NOAA Economics (анг.).

[1] «Incorporating Biotechnology into the Classroom What is Biotechnology?» Incorporating Biotechnology into the High School Classroom through Arizona State University's BioREACH program.

[2] «Канцэрн „Белбіяфарм“ спыніць сваё існаванне 1 лістапада». Наша Ніва.

[3] «Канцэрн Белбіяфарм ліквідаваны». Беларускі партызан.

[1]

[2]

[3]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
+[[Файл:Insulincrystals.jpg|міні|Крышталі [[інсулін]]у.]]
-'''Біятэхналёгія''' — навука, якая вывучае магчымасьці выкарыстаньня жывых [[арганізм]]аў, іх сыстэмаў ці прадукты іх жыцьцядзейнасьці дзеля вырашэньня тэхналягічных задачаў, а таксама магчымасьці стварэньня жывых арганізмаў зь неабходнымі ўласьцівасьцямі з дапамогай [[генная інжынэрыя|геннай інжынэрыі]].
+'''Біятэхналёгія''' — навука, якая вывучае магчымасьці выкарыстаньня жывых [[арганізм]]аў, іхных сыстэмаў ці прадукты іхнае жыцьцядзейнасьці дзеля вырашэньня тэхналягічных задачаў, а таксама магчымасьці стварэньня жывых арганізмаў зь неабходнымі ўласьцівасьцямі з дапамогай [[генная інжынэрыя|геннай інжынэрыі]]. На працягу тысячагодзьдзяў чалавецтва выкарыстоўвала біятэхналёгіі ў [[сельская гаспадарка|сельскай гаспадарцы]], вытворчасьці прадуктаў харчаваньня, працэсах зьмяненьня навакольнага асяродзьдзя й [[мэдыцына|мэдыцыне]]<ref>[http://www.public.asu.edu/~langland/biotech-intro.html ''«Incorporating Biotechnology into the Classroom What is Biotechnology?»''] Incorporating Biotechnology into the High School Classroom through Arizona State University's BioREACH program.</ref>.
 Біятэхналёгіей часьцяком называюць выкарыстаньне геннай інжынэрыі ў XX—XXI стагодзьдзях, але тэрмін адносіцца й да больш шырокага комплексу працэсаў мадыфікацыі біялягічных арганізмаў дзеля забясьпячэньня патрэбаў чалавека, пачынаючы з мадыфікацыі расьлінаў і свойскіх жывёлаў шляхам [[штучны адбор|штучнага адбору]] й [[гібрыдызацыя|гібрыдызацыі]]. З дапамогай сучасных мэтадаў традыцыйныя біятэхналягічныя вытворчыя комплексы атрымалі магчымасьць палепшыць якасьць харчовых прадуктаў і павялічыць прадуктыўнасьць жывых мікраарганізмаў.
-Да 1971 году тэрмін «біятэхналёгія» выкарыстоўваўся да харчовай прамысловасьці й сельскай гаспадаркі. З 1970 году навукоўцы выкарыстоўваюць слова ў дачыненьні да лябараторных мэтадаў.
+Панятак, як мяркуецца, было ўведзены ва ўжытак у 1919 годзе вугорскім інжынэрам [[Карай Эрэкі|Караем Эрэкі]]. Да 1971 году тэрмін выкарыстоўваўся да харчовай прамысловасьці й сельскай гаспадаркі. З 1970 году навукоўцы выкарыстоўваюць слова ў дачыненьні да лябараторных мэтадаў.
 Біятэхналёгія заснавана на [[генэтыка|генэтыцы]], [[малекулярная біялёгія|малекулярнай біялёгіі]], [[біяхімія|біяхіміі]], [[эмбрыялёгія|эмбрыялёгіі]] й [[вузная біялёгія|вузнай біялёгіі]], а таксама на хімічнай і інфармацыйнай тэхналёгіях і [[робатэхніка|робатэхніцы]].
 У [[Беларусь|Беларусі]] біятэхналёгіі распрацоўваюцца ў шэрагу наступных ўстановаў:
-* Інстытут біяфізыкі й вузнай інжынэрыі Нацыянальнай акадэміі навук
+* Інстытут біяфізыкі й вузнай інжынэрыі Нацыянальнай акадэміі навук;
-* Інстытут мікрабіялёгіі Нацыянальнай акадэміі навук
+* Інстытут мікрабіялёгіі Нацыянальнай акадэміі навук;
-* [[Інстытут генэтыкі і цыталёгіі]] Нацыянальнай акадэміі навук
+* [[Інстытут генэтыкі і цыталёгіі]] Нацыянальнай акадэміі навук;
 * Беларускі навукова-дасьледчы інстытут эпідэміялёгіі й мікрабіялёгіі Міністэрства аховы здароўя.
-Вытворчыя прадпрыемствы аб’яднаныя ў Беларускі дзяржаўны канцэрн па вытворчасьці й рэалізацыі фармацэўтычнай і мікрабіялягічнай прадукцыі (канцэрн «Белбіяфарм»).
+Раней вытворчыя прадпрыемствы былі аб’яднаныя ў беларускі дзяржаўны канцэрн па вытворчасьці й рэалізацыі фармацэўтычнай і мікрабіялягічнай прадукцыі (канцэрн «[[Белбіяфарм]]»), які ў 2011 годзе быў ліквідаваны<ref>[https://nn.by/?c=ar&i=62147 ''«Канцэрн „Белбіяфарм“ спыніць сваё існаванне 1 лістапада»'']. Наша Ніва.</ref><ref>[https://belaruspartisan.by/bel/economic/189440/ ''«Канцэрн Белбіяфарм ліквідаваны»'']. Беларускі партызан.</ref>.
+== Крыніцы ==
+{{Крыніцы}}
 == Вонкавыя спасылкі ==
-{{Commons|Category:Biotechnology}}
+{{Commons}}
+* [http://www.fbae.org/ Фундацыя біятэхналягічнай дасьведчанасьці й адукацыі]{{ref-en}}.
+* [http://www.fao.org/docrep/006/y5160e/y5160e00.HTM Справаздача па сельскагаспадарчай біятэхналёгіі]. Food and Agriculture Organization of the United Nations{{ref-en}}.
+* [https://web.archive.org/web/20110725193049/http://www.economics.noaa.gov/?goal=ecosystems&file=users%2Fbusiness%2Fbiotech Эканамічныя перавагі выкарыстаньня біятэхналёгіі ў ЗША для бізнэсу і грамадзтва]. NOAA Economics{{ref-en}}.
 [[Катэгорыя:Біятэхналёгія| ]]