Мовазнаўства: розьніца паміж вэрсіямі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
д Removing Link FA template (handled by wikidata) |
д афармленьне |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Мовазна́ўства''', ''' |
'''Мовазна́ўства''', '''лінгві́стыка''' — [[навука]] аб будове, функцыянаваньні й разьвіцьці [[мова]]ў сьвету. |
||
== Разьдзелы == |
== Разьдзелы == |
||
* '''Агульнае мовазнаўства''' займаецца вывучэньнем рысаў, уласьцівых ''любой'' мове. Лінгвістычныя дасьледаваньні могуць праводзіцца як індуктыўна (эмпірычна, з дапамогай тыпалёгіі), так і дэдуктыўна (дасьледаваньне агульначалавечых заканамернасьцяў функцыянаваньня мовы, вылучэньне [[унівэрсаліі мовы|ўнівэрсаліяў]], асаблівасьцяў любога [[маўленчы акт|маўленчага акту]] ды іншых). |
* '''Агульнае мовазнаўства''' займаецца вывучэньнем рысаў, уласьцівых ''любой'' мове. Лінгвістычныя дасьледаваньні могуць праводзіцца як індуктыўна (эмпірычна, з дапамогай тыпалёгіі), так і дэдуктыўна (дасьледаваньне агульначалавечых заканамернасьцяў функцыянаваньня мовы, вылучэньне [[унівэрсаліі мовы|ўнівэрсаліяў]], асаблівасьцяў любога [[маўленчы акт|маўленчага акту]] ды іншых). |
||
* '''Прыватнае мовазнаўства''' займаецца вывучэньнем або асобнай мовы ([[беларусістыка]], [[япаністыка]] ды іншыя), або групы роднасных моваў ([[раманістыка]], [[германістыка]], [[цюркалёгія]] ды іншыя), або геаграфічныя зоны, у якіх групуюцца арэальна і/ці тыпалягічна блізкія мовы ([[ |
* '''Прыватнае мовазнаўства''' займаецца вывучэньнем або асобнай мовы ([[беларусістыка]], [[япаністыка]] ды іншыя), або групы роднасных моваў ([[раманістыка]], [[германістыка]], [[цюркалёгія]] ды іншыя), або геаграфічныя зоны, у якіх групуюцца арэальна і/ці тыпалягічна блізкія мовы ([[балканістыка]], [[каўказазнаўства]] ды іншыя). |
||
Часам па найбольш агульным аб’екце вывучэньня мовазнаўства падзяляюць на ўнутранае ды зьнешняе. '''Унутранае мовазнаўства''' вывучае, у першую чаргу, структуру пляна выражэньня і пляна зьместу, і менш цікавіцца экстралінгвістычнымі (пазамоўнымі) зьявамі, зьвязанымі з моўнымі знакамі, а '''зьнешняе мовазнаўства''' дасьледуе сувязь лінгвістычных і экстралінгвістычных зьяваў. Зрэшты, падзел на ўнутраную і зьнешнюю лінгвістыку досыць умоўны. |
Часам па найбольш агульным аб’екце вывучэньня мовазнаўства падзяляюць на ўнутранае ды зьнешняе. '''Унутранае мовазнаўства''' вывучае, у першую чаргу, структуру пляна выражэньня і пляна зьместу, і менш цікавіцца экстралінгвістычнымі (пазамоўнымі) зьявамі, зьвязанымі з моўнымі знакамі, а '''зьнешняе мовазнаўства''' дасьледуе сувязь лінгвістычных і экстралінгвістычных зьяваў. Зрэшты, падзел на ўнутраную і зьнешнюю лінгвістыку досыць умоўны. |
||
Радок 11: | Радок 11: | ||
* [[марфаналёгія]], прадметам якой зьяўляецца вывучэньне фаналягічнага складу [[морфа|морф]] (частак словаформаў) і разнастайныя граматычна абумоўленыя фанэмныя чаргаваньні. |
* [[марфаналёгія]], прадметам якой зьяўляецца вывучэньне фаналягічнага складу [[морфа|морф]] (частак словаформаў) і разнастайныя граматычна абумоўленыя фанэмныя чаргаваньні. |
||
* [[граматыка]] — разьдзел мовазнаўства, які дасьледуе марфэмы, морфы, марфалягічныя часткі словаў і іх спалучэньні. У граматыцы вылучаюць два вялікія падразьдзелы — гэта |
* [[граматыка]] — разьдзел мовазнаўства, які дасьледуе марфэмы, морфы, марфалягічныя часткі словаў і іх спалучэньні. У граматыцы вылучаюць два вялікія падразьдзелы — гэта |
||
* [[марфалёгія]] і яе падразьдзелы — [[словаўтварэньне]] і [[словазьмяненьне]] ды |
* [[марфалёгія (мовазнаўства)|марфалёгія]] і яе падразьдзелы — [[словаўтварэньне]] і [[словазьмяненьне]] ды |
||
* [[сынтаксіс]]. |
* [[сынтаксіс]]. |
||
* [[лексычная сэмантыка]] вывучае слоўны склад мовы. Яе падразьдзелы: |
* [[лексычная сэмантыка]] вывучае слоўны склад мовы. Яе падразьдзелы: |
||
Радок 33: | Радок 33: | ||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons}} |
|||
{{Commonscat|Linguistics}} |
|||
{{Навука}} |
{{Навука}} |
Вэрсія ад 14:28, 19 траўня 2019
Мовазна́ўства, лінгві́стыка — навука аб будове, функцыянаваньні й разьвіцьці моваў сьвету.
Разьдзелы
- Агульнае мовазнаўства займаецца вывучэньнем рысаў, уласьцівых любой мове. Лінгвістычныя дасьледаваньні могуць праводзіцца як індуктыўна (эмпірычна, з дапамогай тыпалёгіі), так і дэдуктыўна (дасьледаваньне агульначалавечых заканамернасьцяў функцыянаваньня мовы, вылучэньне ўнівэрсаліяў, асаблівасьцяў любога маўленчага акту ды іншых).
- Прыватнае мовазнаўства займаецца вывучэньнем або асобнай мовы (беларусістыка, япаністыка ды іншыя), або групы роднасных моваў (раманістыка, германістыка, цюркалёгія ды іншыя), або геаграфічныя зоны, у якіх групуюцца арэальна і/ці тыпалягічна блізкія мовы (балканістыка, каўказазнаўства ды іншыя).
Часам па найбольш агульным аб’екце вывучэньня мовазнаўства падзяляюць на ўнутранае ды зьнешняе. Унутранае мовазнаўства вывучае, у першую чаргу, структуру пляна выражэньня і пляна зьместу, і менш цікавіцца экстралінгвістычнымі (пазамоўнымі) зьявамі, зьвязанымі з моўнымі знакамі, а зьнешняе мовазнаўства дасьледуе сувязь лінгвістычных і экстралінгвістычных зьяваў. Зрэшты, падзел на ўнутраную і зьнешнюю лінгвістыку досыць умоўны.
Як у агульным мовазнаўстве, так і ў прыватных галінах навукі вылучаюцца асобныя вобласьці, зьвязаныя найперш з узроўневай структурай пляну выражэньня моўных адзінак:
- фанэтыка ды фаналёгія арыентаваныя на гукавы ўзровень мовы. Прадмет фанэтыкі — гукі мовы ва ўсёй іх разнастайнасьці, а іменна акустычныя (фізычныя) ды артыкуляцыйныя (фізіялягічныя) адметнасьці тых ці іншых гукаў. Фаналёгія вывучае гукі з функцыянальнага ды сыстэмнага пункту гледжаньня. Прадметам фаналёгіі зьяўляюцца сэгмэнтныя фанэмы і/ці фаналягічныя дыфэрэнцыйныя прыкметы, радзей склады ці сілябэмы (напрыклад, у тыбэцкай мове), а таксама супрасэгмэнтны ўзровень (націск, інтанацыя, тон і г. д.).
- марфаналёгія, прадметам якой зьяўляецца вывучэньне фаналягічнага складу морф (частак словаформаў) і разнастайныя граматычна абумоўленыя фанэмныя чаргаваньні.
- граматыка — разьдзел мовазнаўства, які дасьледуе марфэмы, морфы, марфалягічныя часткі словаў і іх спалучэньні. У граматыцы вылучаюць два вялікія падразьдзелы — гэта
- марфалёгія і яе падразьдзелы — словаўтварэньне і словазьмяненьне ды
- сынтаксіс.
- лексычная сэмантыка вывучае слоўны склад мовы. Яе падразьдзелы:
- фразэалёгія
- сэмантычны сынтаксіс
- лексыкалёгія, якая дасьледуе «моцную сэмантыку» словаў
- лексыкаграфія,
- стылістыка.
Глядзіце таксама
- Інтэрлінгвістыка
- Лінгвістыка унівэрсалій
- Псыхалінгвістыка
- Сэміятычная канцэпцыя мовы
- Сынхранічнае і дыяхранічнае мовазнаўства
- Соцыялінгвістыка
- Тыпалёгія моў
- Тэарэтычнае і прыкладное мовазнаўства
- Правапіс
- Пунктуацыя
Вонкавыя спасылкі
Мовазнаўства — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў