Наданьне аўтакефаліі Ўкраінскай праваслаўнай царкве: розьніца паміж вэрсіямі
выпраўленьне спасылак |
выпраўленьне спасылак |
||
Радок 13: | Радок 13: | ||
== Сусьветная Патрыярхія апублікавала дакумэнты == |
== Сусьветная Патрыярхія апублікавала дакумэнты == |
||
У канцы верасьня 2018 г. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сусьветная Патрыярхія|Сусьветная Патрыярхія|uk|Вселенський патріархат}} апублікавала дасьледаваньне гістарычных царкоўных [[дакумэнт]]аў, у якіх даказала, што Канстантынопаль ніколі не аддаваў [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскую мітраполію]] ў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кананічная тэрыторыя|кананічную тэрыторыю|uk|Канонічна територія}} [[ |
У канцы верасьня 2018 г. {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сусьветная Патрыярхія|Сусьветная Патрыярхія|uk|Вселенський патріархат}} апублікавала дасьледаваньне гістарычных царкоўных [[дакумэнт]]аў, у якіх даказала, што Канстантынопаль ніколі не аддаваў [[Кіеўская мітраполія|Кіеўскую мітраполію]] ў {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кананічная тэрыторыя|кананічную тэрыторыю|uk|Канонічна територія}} [[Расейская праваслаўная царква|Расейскай праваслаўнай царквы]]<ref>{{ref-uk}}{{Cite web|url=http://suvd.com.ua/uk/articles/dokumenti-govorjat/show|title=Документи говорять|website=suvd.com.ua|accessdate=2018-10-05}}</ref>. |
||
== Сынод Канстантынопальскай праваслаўнай царквы == |
== Сынод Канстантынопальскай праваслаўнай царквы == |
||
Радок 20: | Радок 20: | ||
* 1) Пацьвердзіць ўжо прынятае рашэньне аб тым, каб [[Сусьветны Патрыярхат]] прыступіў да аказаньня аўтакефаліі Царквы Украіны<ref name="radio_svoboda_1">{{ref-uk}}{{Cite web|url=https://www.radiosvoboda.org/a/tomos-ukraina-konstantynopol-synod/29538824.html |title=Томос для України: повний текст історичного рішення Константинополя |date=11 жовтня 2018|website=|publisher=Радіо Свобода |accessdate=}}</ref><ref name="Patriarchate_1">{{ref-en}}{{cite web |url= https://www.patriarchate.org/-/communiq-1 |title= The Ecumenical Patriarchate of Constantinople: Announcement (11/10/2018) |date= 11 жовтня 2018 |website= |publisher= The Ecumenical Patriarchate of Constantinople - Official Website |archiveurl=http://web.archive.org/web/20181011164147/https://www.patriarchate.org/-/communiq-1 |archivedate= 11 жовтня 2018 |accessdate=11 жовтня 2018 }}</ref>. |
* 1) Пацьвердзіць ўжо прынятае рашэньне аб тым, каб [[Сусьветны Патрыярхат]] прыступіў да аказаньня аўтакефаліі Царквы Украіны<ref name="radio_svoboda_1">{{ref-uk}}{{Cite web|url=https://www.radiosvoboda.org/a/tomos-ukraina-konstantynopol-synod/29538824.html |title=Томос для України: повний текст історичного рішення Константинополя |date=11 жовтня 2018|website=|publisher=Радіо Свобода |accessdate=}}</ref><ref name="Patriarchate_1">{{ref-en}}{{cite web |url= https://www.patriarchate.org/-/communiq-1 |title= The Ecumenical Patriarchate of Constantinople: Announcement (11/10/2018) |date= 11 жовтня 2018 |website= |publisher= The Ecumenical Patriarchate of Constantinople - Official Website |archiveurl=http://web.archive.org/web/20181011164147/https://www.patriarchate.org/-/communiq-1 |archivedate= 11 жовтня 2018 |accessdate=11 жовтня 2018 }}</ref>. |
||
* 2) Аднавіць на сёньняшні дзень [[Стаўрапігія|Стаўрапігію]] [[Сусьветны Патрыярх|Сусьветнага Патрыярха]] ў [[Кіеў|Кіеве]], адну з яго шматлікіх стаўрапігій ва Украіне, якія заўсёды там існавалі<ref name="radio_svoboda_1"/><ref name="Patriarchate_1"/>. |
* 2) Аднавіць на сёньняшні дзень [[Стаўрапігія|Стаўрапігію]] [[Сусьветны Патрыярх|Сусьветнага Патрыярха]] ў [[Кіеў|Кіеве]], адну з яго шматлікіх стаўрапігій ва Украіне, якія заўсёды там існавалі<ref name="radio_svoboda_1"/><ref name="Patriarchate_1"/>. |
||
* 3) Прыняць і разгледзець просьбу аб апэляцыі ад [[Філарэт (Патрыярх Кіеўскі)|Філарэта Дзенісенкі]], [[Макарый (мітрапаліт УАПЦ)|Макарыя Малетіча]] і іх пасьлядоўнікаў, якія апынуліся ў [[Схізма|схізмы]] не з |
* 3) Прыняць і разгледзець просьбу аб апэляцыі ад [[Філарэт (Патрыярх Кіеўскі)|Філарэта Дзенісенкі]], [[Макарый (мітрапаліт УАПЦ)|Макарыя Малетіча]] і іх пасьлядоўнікаў, якія апынуліся ў [[Схізма|схізмы]] не з {{Артыкул у іншым разьдзеле|Дагмат|дагматычных|uk|Догмат}} прычын, у адпаведнасьці з {{Артыкул у іншым разьдзеле|Кананічнае права|кананічных прэрагатыў|uk|Канонічне право}} Канстантынопальскага патрыярха атрымліваць такія звароты ад {{Артыкул у іншым разьдзеле|Герарх|герархаў|ru|Иерарх}} і іншых {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сьвятар|сьвятароў|uk|Священик}} з усіх аўтакефальных Цэркваў. Такім чынам, згаданыя вышэй асобы былі кананічна адноўлены ў сваім [[біскуп]]скім або {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сьвятарства|сьвятарскім|ru|Священство}} {{Артыкул у іншым разьдзеле|Духоўны сан|сане|ru|Духовный сан}}, таксама было адноўлена зносіны іх вернікаў з Царквою<ref name="radio_svoboda_1"/><ref name="Patriarchate_1"/>. |
||
* 4) Адмяніць абавязацельствы Сынадальнага ліста 1686 г., выдадзенага пры абставінах таго часу, якое аказваў ў парадку {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ікономія|ікономіі|en|Economy (religion)}} права |
* 4) Адмяніць абавязацельствы Сынадальнага ліста 1686 г., выдадзенага пры абставінах таго часу, якое аказваў ў парадку {{Артыкул у іншым разьдзеле|Ікономія|ікономіі|en|Economy (religion)}} права {{Артыкул у іншым разьдзеле|Патрыярх Маскоўскі|Патрыярху Маскоўскаму|ru|Патриарх Московский и всея Руси}} высьвечваць Кіеўскага мітрапаліта, абранага {{Артыкул у іншым разьдзеле|Сабор|саборам|uk|Собор}} [[духавенства]] і [[Парафія|вернікаў]] яго [[эпархія|эпархіі]], які павінен успамінаць Сусьветнага Патрыярха як свайго першагерарха па любым {{Артыкул у іншым разьдзеле|Богаслужэньне|набажэнствам|uk|Богослужіння}}, абвяшчаючы і пацьвярджаючы сваю кананічную залежнасьць ад Маці-Царквы Канстантынопаля<ref name="radio_svoboda_1"/><ref name="Patriarchate_1"/>. |
||
* 5) Зьвярнуцца да ўсіх уцягнутым бакам з заклікам ўстрымлівацца ад захапленьня [[Царква|цэркваў]], [[манастыр]]оў і іншай маёмасьці, а таксама ад любых іншых гвалтоўных дзеяньняў і помсты, каб перамагалі мір і любоў [[Хрыстос|Хрыста]]<ref name="radio_svoboda_1"/><ref name="Patriarchate_1"/>. |
* 5) Зьвярнуцца да ўсіх уцягнутым бакам з заклікам ўстрымлівацца ад захапленьня [[Царква|цэркваў]], [[манастыр]]оў і іншай маёмасьці, а таксама ад любых іншых гвалтоўных дзеяньняў і помсты, каб перамагалі мір і любоў [[Хрыстос|Хрыста]]<ref name="radio_svoboda_1"/><ref name="Patriarchate_1"/>. |
||
Вэрсія ад 21:33, 20 кастрычніка 2018
Прадстаўленьне аўтакефаліі Украінскай праваслаўнай царкве — дзеяньні дзяржаўнай і царкоўнай улады ва Ўкраіне і мацярынскай Канстантынопальскай царквы, накіраваныя на стварэньне адзінай Памеснай Праваслаўнай Царквы ва Ўкраіне і стварэньня аўтакефаліі. Адным з магчымых спосабаў прадстаўленьня аўтакефаліі будзе папярэдняе аб’яднаньне праваслаўных цэркваў Украіны, а менавіта УАПЦ, УПЦ КП і часткі УПЦ МП і абраньне прадстаяцеля адзінай памеснай(uk) праваслаўнай царквы Ўкраіны[1].
Перадача заявы аб прадстаўленьні аўтакефаліі
18 красавіка 2018 г. Пятро Парашэнка сустрэўся зь мітрапалітам Макарыем, мітрапалітам Ануфрыем і патрыярхам Філарэтам і афіцыйна перадаў подпісы 40 архірэяў Кіеўскага патрыярхату, 12 архірэяў аўтакефальнай царквы і каля 10 архірэяў Маскоўскага патрыярхату да Ўсяленскага Патрыярха аб прадстаўленьні Томоса аб аўтакефаліі Ўкраінскай царквы[2][3].
19 красавіка 2018 г. Вярхоўная Рада Украіны прыняла за № 2410-VIII пастанову аб падтрымцы заявы Прэзыдэнта Украіны да Ўсяленскага Патрыярха Варфаламея аб прадстаўленьні Томоса аб аўтакефаліі Праваслаўнай Царквы ва Ўкраіне. У той жа дзень гэтую пастанову падпісаў Старшыня Вярхоўнай Рады Украіны[4][5][6].
20 красавіка 2018 г. намесьнік кіраўніка прэзыдэнцкай адміністрацыі Расьціслаў Паўленка вылецеў у Стамбул для перадачы Ўсяленскаму Патрыярху Варфаламею зварот аб прадстаўленьні Томоса аб аўтакефаліі Праваслаўнай Царквы ва Ўкраіне[7].
Архірэйскі сабор у Канстантынопалі
На адкрыцьці Архірэйскага сабора Канстантынопальскай Царквы 1 верасьня ва Стамбуле Патрыярх Канстантынопальскі(uk) Варфаламей(uk) прачытаў даклад, у якім адзначыў што: «Масква на працягу многіх стагоддзяў распараджалася Кіеўскай мітраполіяй, праваслаўнай царквой у Украіне, без ведама Канстантынопаля»[8]. На Архірэйскім саборы Канстантынопальскай царквы ў Стамбуле 2 верасьня біскупы прынялі што «Канстантынопальскі патрыярхат можа аказваць аўтакефалію без якіх-небудзь узгадненьняў»[9].
Сусьветная Патрыярхія апублікавала дакумэнты
У канцы верасьня 2018 г. Сусьветная Патрыярхія(uk) апублікавала дасьледаваньне гістарычных царкоўных дакумэнтаў, у якіх даказала, што Канстантынопаль ніколі не аддаваў Кіеўскую мітраполію ў кананічную тэрыторыю(uk) Расейскай праваслаўнай царквы[10].
Сынод Канстантынопальскай праваслаўнай царквы
9-11 кастрычніка адбыўся сынод[прыбраць шаблён] Канстантынопальскай праваслаўнай царквы на якім было вырашана:
- 1) Пацьвердзіць ўжо прынятае рашэньне аб тым, каб Сусьветны Патрыярхат прыступіў да аказаньня аўтакефаліі Царквы Украіны[11][12].
- 2) Аднавіць на сёньняшні дзень Стаўрапігію Сусьветнага Патрыярха ў Кіеве, адну з яго шматлікіх стаўрапігій ва Украіне, якія заўсёды там існавалі[11][12].
- 3) Прыняць і разгледзець просьбу аб апэляцыі ад Філарэта Дзенісенкі, Макарыя Малетіча і іх пасьлядоўнікаў, якія апынуліся ў схізмы не з дагматычных(uk) прычын, у адпаведнасьці з кананічных прэрагатыў(uk) Канстантынопальскага патрыярха атрымліваць такія звароты ад герархаў(ru) і іншых сьвятароў[прыбраць шаблён] з усіх аўтакефальных Цэркваў. Такім чынам, згаданыя вышэй асобы былі кананічна адноўлены ў сваім біскупскім або сьвятарскім(ru) сане(ru), таксама было адноўлена зносіны іх вернікаў з Царквою[11][12].
- 4) Адмяніць абавязацельствы Сынадальнага ліста 1686 г., выдадзенага пры абставінах таго часу, якое аказваў ў парадку ікономіі(en) права Патрыярху Маскоўскаму(ru) высьвечваць Кіеўскага мітрапаліта, абранага саборам[прыбраць шаблён] духавенства і вернікаў яго эпархіі, які павінен успамінаць Сусьветнага Патрыярха як свайго першагерарха па любым набажэнствам(uk), абвяшчаючы і пацьвярджаючы сваю кананічную залежнасьць ад Маці-Царквы Канстантынопаля[11][12].
- 5) Зьвярнуцца да ўсіх уцягнутым бакам з заклікам ўстрымлівацца ад захапленьня цэркваў, манастыроў і іншай маёмасьці, а таксама ад любых іншых гвалтоўных дзеяньняў і помсты, каб перамагалі мір і любоў Хрыста[11][12].
Наступствы для Беларускай Царквы
На думку Андрэя Іларыёнава(ru), пасьля адкліканьня Сынадальнага ліста 1686 г., якім права хіратоніі(uk) Кіеўскага мітрапаліта перадавалася Маскоўскай патрыярхіі (часова), разам з усёй былой Кіеўскай мітраполіяй пад юрысдыкцыю(uk) Канстантынопаля таксама de-jure вернутая і Беларуская праваслаўная царква, якая была часткай Кіеўскай мітраполіі. Фактычна былі вернутыя пад кіраваньне Кіеўскага патрыярха ўсе эпархіі[прыбраць шаблён], якія ўваходзілі ў склад Кіеўскай мітраполіі ў той час, а менавіта Холмская, Пярэмыскія, Львоўская (Галіцкая), Луцкая, Уладзімер-Валынская, Кіеўская, Белгародзкая, Чарнігаўская, Берасьцейская, Тураўская (Турава-Пінская), Полацкая, Аршанская і Амсьціслаўска-Магілёўская (Беларуская), Смаленская, Бранская[13][14].
Сынод РПЦ у Беларусі
Гэта першы ў гісторыі надзвычайны сынод Маскоўскага патрыярхата за межамі Расеі. Пасяджэньне сынода адбылося ў памяшканьні Мінскай эпархіі[15]. Прэс-сакратар патрыярха Кірыла сьвятар Аляксандр Волкаў(ru) заявіў, што сынод РПЦ МП рыхтуе «адэкватны і жорсткі» адказ на рашэньне КПЦ даць Томос(uk) аб аўтакефаліі[прыбраць шаблён][16][17]. УПЦ МП(uk) на саборы Рускай праваслаўнай царквы ў г. Мінску прадстаўляе яе старшыня мітрапаліт Ануфрый (Беразоўскі), а таксама мітрапаліт Запароскі і Мелітопальскі Лука (Коваленко)[18]. На пасяджэньні сынод Рускай праваслаўнай царквы вырашыў разарваць эўхарыстычныя зносіны са Сусьветным патрыярхатам[19][20].
У рашэньні гэтага сыноду сказана: «З гэтага часу і аж да адмовы Канстантынопальскага Патрыярхата ад прынятых ім антыкананічны рашэнняў для ўсіх сьвятароў Рускай Праваслаўнай Царквы немагчыма канцэлебрацыі з духоўнымі Канстантынопальскай Царквы, а для вернікаў — удзел у сакрамэнтах, якія ажыццяўляюцца ў яе храмах»[21]. Такім чынам, РПЦ і УПЦ МП (як частка РПЦ) пайшлі на схізму[22]. Але так як РПЦ мае зносіны з Антыахійскай ПЦ, Грузінскай ПЦ і іншымі Праваслаўнымі Цэрквамі якія ў сваю чаргу маюць зносіны з так званай РПЦ з «раскольніцкаю і ерэтычнаю Канстантынопальскаю ПЦ» то і сама РПЦ становіцца раскольніцкаю і ерэтычнаю[23].
Цікавыя факты
На Ўсеправаслаўным саборы(uk) на в. Крыт 21 чэрвеня 2016 г. Расейская праваслаўная царква была абвінавачаная ў ерасі этнафілетызма (гл. «Сусьветны сабор»). Абвінавачваньні абвясьціў кіпрскі архіяпіскап Хрызастом II[24][25][26][27].
У працэсе вырашэньня прадстаўленьня Томоса ўкраінскаму праваслаўю аказалася, што Расейскай праваслаўнай царкве сусьветны патрыярх ніколі не надаваў Томоса на права абвяшчэньня аўтакефаліі і стварэньня Маскоўскай патрыярхіі[28].
Крыніцы
- ^ (укр.) Автокефалія для України: Росія погрожує Константинополю розколом BBC News Україна Праверана 2018-09-11 г.
- ^ (укр.) Процедура отримання Томосу про автокефалію ще триває - Філарет Праверана 2018-09-20 г.
- ^ (укр.) Ближче до об’єднання: Предстоятелі українських церков передали звернення до Вселенського патріарха - Укрaїнa. TCH.ua (2018-04-18).
- ^ (укр.) Проект Постанови про підтримку звернення Президента України до Вселенського Патріарха Варфоломія про надання Томосу про автокефалію Православної Церкви в Україні. Офіційний портал Верховної Ради України (2018-04-18).
- ^ (укр.)Сергій Лавринюк (2018-04-20) Верховна Рада підтримала звернення до Вселенського Патріарха. Голос України.
- ^ (укр.) Про підтримку звернення Президента України до до Вселенського Патріарха Варфоломія про надання Томосу про автокефалію Православної Церкви в Україні від 19.04.2018 № 2410-VIII. Верховна Рада України. Праверана 2018-04-20 г.
- ^ (укр.) Заступник глави АП повіз до Вселенського Патріарха звернення про створення ЄПЦ в Україні. УНІАН (2018-04-20). Праверана 21 квітня 2018 г.
- ^ (укр.) Собор у Стамбулі: Вселенський патріарх нагадав про московське самоуправство щодо Київської митрополії Праверана 2018-09-03 г.
- ^ (укр.) Собор у Стамбулі: Константинопольська церква може надавати автокефалію без згоди інших церков Праверана 2018-09-03 г.
- ^ (укр.) Документи говорять Праверана 2018-10-05 г.
- ^ а б в г д (укр.) Томос для України: повний текст історичного рішення Константинополя. Радіо Свобода (11 жовтня 2018).
- ^ а б в г д (анг.) The Ecumenical Patriarchate of Constantinople: Announcement (11/10/2018). The Ecumenical Patriarchate of Constantinople - Official Website (11 жовтня 2018). Праверана 11 жовтня 2018 г. Архіўная копія ад 11 жовтня 2018 г.
- ^ (рас.) Великая схизма – 2018. Крах планов создания тысячелетнего православного рейха. Republic.com.ua (2018-10-15). Праверана 15.10.2018 г.
- ^ (рас.)Великая схизма — 2018? Или «только» битва за Беларусь? // Белорусский партизан.
- ^ (рас.) Лукашенко "приостоновил" заседание РПЦ в Минске. Телеграф (2018-10-15). Праверана 15.10.2018 г.
- ^ (укр.) Синод РПЦ готує "жорстку" відповідь на рішення Константинополя щодо України ТСН.ua Праверана 2018-10-13 г.
- ^ (рас.) В РПЦ пообещали жесткий ответ Константинопольскому патриархату ТАСС Праверана 2018-10-13 г.
- ^ (укр.) Україну на заході РПЦ в Мінську представляють митрополити УПЦ (МП) Онуфрій та Лука. Радіо «Свобода» (2018-10-15). Праверана 15.10.2018 г.
- ^ (укр.) Заява Священного Синоду Руської Православної Церкви у зв'язку з посяганням Константинопольського Патріархату на канонічну територію Руської Церкви. Офіційний сайт Руської Православної Церкви. (2018-10-15). Праверана 15.10.2018 г.
- ^ (укр.) РПЦ розірвала відносини з Константинополем. Український тиждень (2018-10-15). Праверана 15.10.2018 г.
- ^ (укр.) Синод РПЦ розірвав євхаристійне спілкування зі Вселенським Патріархатом Праверана 2018-10-17 г.
- ^ (укр.) Віряни УПЦ МП перед вибором: схизма разом з РПЦ або єдність зі вселенським православ'ям, - Євстратій Зоря. Лівий берег (2018-10-15). Праверана 15.10.2018 г.
- ^ (рас.) Синод поистине чернобыльский Праверана 2018-10-16 г.
- ^ (грэцк.) «ΠΡΟΣΦΩΝΗΣΗ ΤΟΥ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΚΥΠΡΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΚΥΡΙΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΗ ΣΥΝΟΔΟ» Праверана 24.06.2016 г. Архіўная копія ад 24-06-2016 г.
- ^ (укр.) «Служать кесарю, не Богу: Всеправославний собор на Криті. Грецький патріарх звинуватив РПЦ в зраді віри» Архіўная копія ад 23-06-2016 г.
- ^ (укр.) «Служать кесарю, не Богу: Всеправославний собор на Криті. Грецький патріарх звинуватив РПЦ в зраді віри» Архіўная копія ад 23-06-2016 г.
- ^ (рас.) «Кипрский архиепископ Хризостом II обвинил руководство РПЦ в ереси этнофилетизма» Архіўная копія ад 24-06-2016 г.
- ^ (укр.) Архієпископ Тельміський Іов (Геча): Автокефалія – це засіб забезпечити єдність і Церкви всередині держави, і між Помісними Церквами Праверана 2018-09-14 г.
Вонкавыя спасылкі
- Український день на Фанарі
- Єдина помісна Православна Церква: спроба 2018
- Україна на порозі об'єднання церков. Що про це відомо. Новое Время (2018-04-19).
- Церковні війни дуже суворі або про агонію "Русского мира". До слова (2018-04-20).
- Московські попи не витримали: в РПЦ істерика через ініціативу України. Znaj (2018-04-20). Праверана 22 квітня 2018 г.
- Церковная инициатива Порошенко: стала известна реакция РПЦ. Electra (2018-04-20). Праверана 22 квітня 2018 г.
- Коментар речника Київської Патріархії щодо «Заяви ВЗЦЗ УПЦ» (тобто Московського Патріархату в Україні) з питання надання Томосу про автокефалію. Українська православна церква Київського патріархату (2018-04-22). Праверана 22 квітня 2018 г.
- Богом обраний, або Президент Порошенко і єдина церква. Українська правда (2018-04-24). Праверана 7 травня 2018 г.
- Розкол в УПЦ МП. Ієрархи Поділля, Полісся, Київщини, Сум та Херсона не підтримали кампанію проти автокефалії. Еспресо TV (2018-05-07). Праверана 7 травня 2018 г.
- "Москва угрожает глобальным расколом за автокефалию УПЦ". Ліга.net (2018-05-07). Праверана 7 травня 2018 г.
- О дальнейшей стратегии УПЦ МП по противодействию украинской автокефалии – координатор ИС. Інформаційний спротив (2018-05-05). Праверана 7 травня 2018 г.
- Після автокефалії УПЦ Росія втратить й вкрадену історію, - експерт. Релігійно-інформаційна служба України (2018-05-08). Праверана 9 травня 2018 г.
- Московские бесы и украинская автокефалия: конец сталинского проекта РПЦ. Інформаційний спротив (2018-05-10). Праверана 11 травня 2018 г.
- Дмитро Горєвой (2018-05-11) Церковна геополітика: позиція Сербської Церкви. Релігійно-інформаційна служба України. Праверана 14 травня 2018 г.
- Катерина Щоткіна (2018-05-14) Кінець СРСР Московського патріархату?.... Релігійно-інформаційна служба України. Праверана 16 травня 2018 г.
- Візити до Варфоломія з проханням про автокефалію відбувалися ще на зорі незалежності України, — академік Жулинський
- ФСБ ні перед чим не зупиниться, щоби зірвати надання Томоcу УПЦ, — Людмила Филипович
- Емісари з сусідньої країни намагалися підкупити єрархів, щоби зірвати процес автокефалії, — Порошенко
- «Наш ответ Чемберлену»: разбираем церковные тезисы Новинского. "Петро і Мазепа" (2018-05-23). Праверана 23 травня 2018 г. (рас.)
- Лана Самохвалова (2018-05-29) В очікуванні автокефалії: півтора місяці московського спротиву. Укрінформ. Праверана 1 червня 2018 г.
- Предстоятель УАПЦ Макарій: Я не претендую на роль глави Помісної Церкви
- «Патріарх Варфоломій прийняв рішення щодо Томосу Українській Церкві», — отець Кирило Говорун
- Пропагандистська війна проти отримання Україною Томосу
- Патріарх Філарет: Якщо Томосу нам не дадуть, то це означає, що Москва перемогла Вселенського патріарха. Українська правда (2018-06-14). Праверана 24 червня 2018 г.
- Вселенський Патріарх зараз ще більше зацікавлений у вирішенні проблем Православ’я в Україні, — прес-служба Константинополя
- Сергєй Чапнін (2018-06-29) Украинская автокефалия как историческая драма. Релігійно-інформаційна служба України. Праверана 29 червня 2018 г.
- Київський Патріархат: у помісну Церкву перейде більшість вірян МП. Українська православна церква Київського патріархату (2018-05-24). Праверана 30 червня 2018 г.
- Життя із Томосом: бійки, ризики й позитиви. Укрінформ (2018-07-02). Праверана 2 липня 2018 г.
- Константинопольський митрополит передрік Україні автокефалію. Релігійно-інформаційна служба України (2018-07-07). Праверана 7 липня 2018 г.
- Після наданння Томосу УПЦ Москва втратить і Білорусь, - експерт. Релігійно-інформаційнаслужба України (2018-07-09). Праверана 9 липня 2018 г.
- Імперський треш. Монастирі УПЦ МП активно продають монархічну літературу, Україні там місця немає. Texty.org.ua (2018-07-05). Праверана 9 липня 2018 г.
- Олександр Саган (2018-07-11) Москва не змогла зупинити процес підготовки Томосу для України. Лівий берег. Праверана 11 липня 2018 г.
- Тетяна Деркач (2018-07-14) П'ятий елемент української автокефалії. Лівий берег. Праверана 17 липня 2018 г.
- У боротьбі проти Томосу Московський Патріархат перейшов межі моралі та євангельських приписів. – Віктор Єленський. Релігійно-інформаційна служба України (2018-07-18). Праверана 18 липня 2018 г.
- Озвучена можлива дата розгляду Константинополем українського питання. Релігійно-інформаційна служба України (2018-07-31). Праверана 31 липня 2018 г.
- Олександр Палій, історик, експерт із релігійних питань. На фінішній прямій до Томосу маємо бути мудрі, акі змії. Укрінформ (2018-07-30). Праверана 1 серпня 2018 г.
- Праваслаўе ў Беларусі
- Беларуская Праваслаўная Царква
- Гісторыя хрысьціянства ва Ўкраіне
- Кананічнае права
- Царкоўнае права
- Украінская праваслаўная царква Кіеўскага патрыярхату
- Украінская аўтакефальная праваслаўная царква
- Украінская праваслаўная царква Маскоўскага патрыярхату
- Канстантынопальская праваслаўная царква
- Рэлігійнае права
- Беларуская аўтакефальная праваслаўная царква