Адам Дасюкевіч

Адам Дасюкевіч (5 чэрвеня 1911, в. Копцевічы, Ашмянскі павет, цяпер Смаргонскі раён — 31 кастрычніка 1943, Паставы) — беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, журналіст, пэдагог.

Жыцьцяпіс

Дзяцінства

Падчас Першай сусьветнай вайны, пакуль бацька быў у войску, загінула маці Адама (сястра кс. Адама Станкевіча) і дзьве сястры. Яго з братам прытулілі чужыя людзі. Бацька Ян пасьля вяртаньня з вайны адшукаў сваіх сыноў.

У 1933 скончыў Віленскую беларускую гімназію. Ужо тады пачаў друкавацца ў беларускім друку. Часопіс «Шлях моладзі» пісаў у верасьні 1933: «…15-га верасьня с. г. атрымалі матуру гадунцы Беларускай Філіі Дзяржаўнай гімназіі імя Славацкага ў Вільні А. Марцінчык і А. Дасюкевіч».

Юнацтва

Затым вучыўся ў Віленскім унівэрсытэце, быў сябрам Беларускага студэнцкага саюзу (БСС). У сакавіку 1936 — намесьнік старшыні БСС, сябра рэдкалегіі часопісу «Студэнцкая думка». У 1937—1939 — старшыня БСС.

Зь верасьня 1936 да 1938 рэдактар газэты «Беларуская крыніца» (з 39-га нумару) — органа Беларускай хрысціянскай дэмакратыі.

Напрыканцы 1937 году памёр бацька Адама. Часопіс «Шлях моладзі» пісаў: «7 сьнежня 1937 г. у в. Копцевічы, Ашмянскага пав., памёр сьв. п. Ян Дасюкевіч, бацька старшыні Беларускага Студэнцкага Саюзу ў Вільні студэнта Адама Дасюкевіча».

За вострыя артыкулы ў газэце Дасюкевіч неаднаразова трапляў пад суд. 19 красавіка 1938 асуджаны на 6 месяцаў турмы з адтэрміноўкай на 2 гады. Сябра Беларускага нацыянальнага камітэту ў Вільні.

15 сьнежня 1939 атрымаў дыплём інжынэра аграноміі. У 1940 віцэ-старшыня беларускай групы пры Літоўскім Чырвоным крыжы.

11 красавіка 1940 году ў віленскім Бэрнардынскім касьцёле браліся шлюбам зь Лідзіяй Сікорай. Празь цяжкасьці з працаю ў студзені 1941 сям’я выехала ў БССР, у Малыя Алашкі, да бацькі Лідзіі Івана Паўлавіча Сікоры. Там Адам дапамагаў цесьцю даглядаць ягоны вялікі й знакаміты сад.

Пасьля пачатку ВАВ арыштаваны немцамі на Шаркаўшчыне паводле польскага даносу, але з дапамогай сваякоў, якія падкупілі за золата немцаў, Адама вызвалілі. Працаваў настаўнікам у Варапаеве. З 1942 — старшыня Пастаўскага павету, бурмістар Паставаў. Сябра невядомай падпольнай беларускай арганізацыі.

Выратваў Барыса Кіта ад сьмерці. Пасьля адмовы Кіта даць студэнтаў Пастаўскай сэмінарыі на зьбіраньне трупаў на вуліцах гораду немец дастаў пісталет і стрэліў у Барыса. Дасюкевіч выбіў пад час стрэлу пісталет .

Сьмерць

Дасюкевіч быў забіты немцамі 31 кастрычніка 1943.

Паводле адной з вэрсіяў, немец застрэліў яго на вуліцы зь пісталету падчас збору падаткаў, калі Дасюкевіч тлумачыў, што людзі аддалі ўсё, немагчыма ад іх яшчэ вымагаць, бо нічога ня маюць. Паводле іншай вэрсіі, Дасюкевіча эсэсавец расстраляў з аўтамата «за трыццаць куль выпусьцілі» .

Язэп Малецкі ў сваіх успамінах піша: «Дасюкевіч — ціхі, працавіты патрыёт… займаў становішча старшыні Пастаўскага павету. Застрэлены зондэрфюрэрам за тое, што ў вызначаны дзень ня прыбылі ўсе сялянскія падводы з пастаўкай збожжа на высылку ў Нямеччыну».

На пахаваньне Дасюкевіча выйшлі сотні людзей. Яго ўрачыста пахавалі, і на ягонай магіле было шмат вянкоў зь бел-чырвона-белымі стужкамі. Немцы пабаяліся разагнаць шматлюдную пахавальную працэсію.

У 1944 годзе памерла трохгадовая дачка Дасюкевічаў.

Літаратура

• Сяргей Ёрш. Жыцьцё і сьмерць Адама Дасюкевіча // Голас Камбатанта № 4, верасень-кастрычнік 2000 г.
• Памяці Адама Дасюкевіча // Беларуская нацыянальная памяць
• ДАСЮКЕВІЧ Адам // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.