Конрад Валенрод (паэма): розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 16:33, 7 лютага 2018

Гэта артыкул пра пра паэму Адама Міцкевіча. Калі вам патрэбны артыкул пра магістра Тэўтонскага ордэну, глядзіце артыкул Конрад фон Валенрод.

Ко́нрад Валенро́д — раман-паэма Адама Міцкевіча, якая апісвае падзеі літоўскай і прускай гісторыі^[1], напісаная ім у Пецярбургу паміж 1824 і 1828 гадамі. Выдадзеная ў лютым 1828 году паэма лічыцца адным з найбольш знакамітых літаратурных твораў польскага рамантызму.

Сюжэт

Пры нападзе на літоўскую вёску немцы, сярод іншых выкрадаюць хлопчыка Альфа. Хлопца прымае да сабе і выхоўвае, як роднага сына, сам Вялікі магістар Вінрых. Нягледзячы на добрае абыходжаньне з боку немцаў, хлопец, зьнешне скарыўшыся, употай трымае нянавісьць да Ордэну, захоўваючы гарачую любоў да зьнявечанай Радзімы, якую падаграе палонны літоўскі пясьняр, які нагадвае яму, што Альф павінен спачатку даведацца ад немцаў усё, а затым выкарыстаць веды супраць іх: «адзінай зброяю нявольнікаў ёсьць здрада». У першай жа сутычцы зь літоўцамі, у якой Альф бярэ ўдзел, ён пераходзіць на бок літоўцаў і дапамагае ім перамагчы. За ўдзел у бітве, ягоную адвагу і здольнасьць камандаваць у баі, літоўскі князь Кейстут аддае Альфу сваю дачку Альдону.

Тым ня менш, вайна працягваецца, Літва пакутуе ўсё больш і больш. Альф наведвае Ерусалім, пазьней выдае сабе за загінулага ў Сьвятой Зямлі пры невядомых абставінах графа Конрада Валенрода. Стары пясьняр падарожнічае зь ім у вобразе старога манаха Гальбана. Альф-Валенрод у сутычках з маўрамі і на рыцарскіх турнірах здабывае сабе вялікую славу. Па прыбыцьці ў ордэнскія ўладаньні, рэзыдэнцыю Вялікіх магістраў, крэпасьць Марыенбург Альф удзельнічае ў выбарах новага Вялікага магістра, дзе яго абіраюць пад імем слыннага і шляхетнага Конрада Валенрода.

Між тым, Альдона ўвесь гэты час праводзіла ў манастыры ў вежы недалёк ад Марыенбургу. Пасьля вяртаньня і абраньня Альф-Валенрод часта наведвае яе ноччу і гаворыць зь ёй пад вокнамі вежы. Між тым, пад ціскам з боку братоў-рыцараў Ордэну распачынаецца новая вайна зь Літвой. Падчас галоўнай бітвы Валенрод першым уцякае з поля бою, падстаўляючы нямецкае войска, якое прайграе бітву. Ацалелыя войскі церпяць ад голаду, бо іхныя запасы зьнішчаны літоўцамі. Нарэшце, наступае холад. Валенрод не клапоціцца аб захаваньні рэшткаў сваёй арміі, шмат рыцараў гіне ад голаду і маразоў.

Валенрода падазраюць у здрадзе, але і ён больш ня хоча помсьціць. Лічачы што ён поўнасьцю выканаў сваю клятву Валенрод вырашае бегчы разам з Альдонай, але састарэлая Альдона ня хоча варушыць былыя адносіны і адмаўляе Альфу, жадаючы пакінуць усё так як ёсьць. Уначы да Валенрода прыходзяць змоўшчыкі, каб забіць яго, але той перш пасьпявае выпіць келіх з атрутаю. Даведаўшыся пра сьмерць Альфа ў сваёй вежы, ня вытрымаўшы гора памірае і Альдона.

Пераклады на беларускую мову

На беларускую мову сярод іншых пісьменьнікаў паэму часткова аба цалкам перакладалі Адам Гурыновіч^[2], Арцём Вярыга-Дарэўскі^[3], Пятро Бітэль, Кастусь Цьвірка^[4].

Дадатковыя зьвесткі

Пры выданьні паэмы ў Расейскай імпэрыі з тэксту рамана былі адцэнзураваныя радкі «Ты нявольнік, адзінай зброяй нявольнікаў ёсьць здрада» (Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników jest zdrada)^[5]
Сярод некаторых прыхільнікаў тэорыі замаскаванага гістарызму рамана, паэма ўспрымаецца як алегорыя на праблемы польскіх патрыятычных колаў XIX стагодзьдзя.
Ва ўмовах гвалтоўнага насаджэньня чужой культуры і прымусовай русіфікацыі, па аналёгіі з гэтай вядомай паэмай Адама Міцкевіча, між патрыятычна настроенай шляхты XIX ст. былі папулярныя палажэньні «Валенрадызму», — палітычна-грамадзкага кірунку, які прадугледжваў карыстаньне выгодамі прыгнятальнікаў, якія потым будуць павернутыя супраць іх саміх; тыя этычна-маральныя палажэньні, якія мелі за аснову дактрыну Нікалё Мак’явэльлі^[6]^[7].
«Конрад Валенрод» двойчы быў адаптаваны для опэры: опэра «Літвіны» (па-італьянску: I Lituani(it)) Амількарэ Панк’елі і «Конрад Валенрод» Уладзіслава Жэленскага (1885). Пад уражаньнем ад паэмы Міцкевіча Фрэдэрык Шапэн натхніўся на напісаньне сваёй «Балады №1 соль мінор»^[1].

Крыніцы

^ ^а ^б Jonathan Bellman (2009). Chopin's Polish Ballade Op. 38 as Narrative of National Martyrdom. Oxford University Press US. p. 72. ISBN 978-0-19-533886-7.
^ Нацыянальнае канструяваньне Міцкевіча, Андрэй Катлярчук.
^ Вярыга-Дарэўскі Арцём, Леанiд Маракоў.
^ Філаматы і філарэты, Зборнік.
^ Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, 1984, s. 138—139.
^ Christopher John Murray (2004). Encyclopedia of the Romantic Era, 1760-1850, volume 2. Taylor & Francis. p. 740. ISBN 978-1-57958-422-1
^ Czeslaw Milosz (1984). History of Polish Literature. University of California Press. p. 220. ISBN 978-0-520-04477-7

Вонкавыя спасылкі

Конрад Валенрод (паэма) — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Паэма «Конрад Валенрод» на мове-арыгіналу (пол.)
Кароткі зьмест паэмы (рас.)

[BE-1] а ^б Jonathan Bellman (2009). Chopin's Polish Ballade Op. 38 as Narrative of National Martyrdom. Oxford University Press US. p. 72. ISBN 978-0-19-533886-7.

[2] Нацыянальнае канструяваньне Міцкевіча, Андрэй Катлярчук.

[3] Вярыга-Дарэўскі Арцём, Леанiд Маракоў.

[4] Філаматы і філарэты, Зборнік.

[5] Ludwik Bazylow, Polacy w Petersburgu, 1984, s. 138—139.

[6] Christopher John Murray (2004). Encyclopedia of the Romantic Era, 1760-1850, volume 2. Taylor & Francis. p. 740. ISBN 978-1-57958-422-1

[7] Czeslaw Milosz (1984). History of Polish Literature. University of California Press. p. 220. ISBN 978-0-520-04477-7

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
 {{Іншыя значэньні|тып=артыкул|Конрад фон Валенрод|пра паэму [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]]|магістра [[Тэўтонскі ордэн|Тэўтонскага ордэну]]}}
 [[Файл:Majeranowski - Konrad Wallenrod 1844.jpg|200пкс|міні|[[Конрад Валенрод]], малюнак ''Уладзіслава Маяраноўскага'' (1844)]]
-'''Ко́нрад Валенро́д''' — раман-паэма [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], якая апісвае падзеі [[Літва старажытная|літоўскай]] і [[Прусія|прускай]] гісторыі<ref name=BE>''Jonathan Bellman'' (2009). [http://books.google.by/books?id=xYh8d5hIScMC&pg=PT89&dq=chopin+Konrad+Wallenrod&cd=1&redir_esc=y#v=onepage&q=chopin%20Konrad%20Wallenrod&f=false Chopin's Polish Ballade Op. 38 as Narrative of National Martyrdom]. Oxford University Press US. p. 72. ISBN 978-0-19-533886-7.</ref>, напісаная ім у [[Пецярбург]]у паміж [[1824]] і [[1828]] гадамі. Выдадзеная ў лютым 1828 году паэма лічыцца адным з найбольш знакамітых літаратурных твораў польскага [[рамантызм]]у.
+'''Ко́нрад Валенро́д''' — раман-паэма [[Адам Міцкевіч|Адама Міцкевіча]], якая апісвае падзеі [[Літва старажытная|літоўскай]] і [[Прусія|прускай]] гісторыі<ref name=BE>''Jonathan Bellman'' (2009). [http://books.google.by/books?id=xYh8d5hIScMC&pg=PT89&dq=chopin+Konrad+Wallenrod&cd=1&redir_esc=y#v=onepage&q=chopin%20Konrad%20Wallenrod&f=false Chopin's Polish Ballade Op. 38 as Narrative of National Martyrdom]. Oxford University Press US. p. 72. {{ISBN|978-0-19-533886-7}}.</ref>, напісаная ім у [[Пецярбург]]у паміж 1824 і 1828 гадамі. Выдадзеная ў лютым 1828 году паэма лічыцца адным з найбольш знакамітых літаратурных твораў польскага [[рамантызм]]у.
 == Сюжэт ==
 Пры нападзе на літоўскую вёску немцы, сярод іншых выкрадаюць хлопчыка Альфа. Хлопца прымае да сабе і выхоўвае, як роднага сына, сам Вялікі магістар [[Вінрых фон Кніпродэ|Вінрых]]. Нягледзячы на добрае абыходжаньне з боку немцаў, хлопец, зьнешне скарыўшыся, употай трымае нянавісьць да Ордэну, захоўваючы гарачую любоў да зьнявечанай Радзімы, якую падаграе палонны літоўскі пясьняр, які нагадвае яму, што Альф павінен спачатку даведацца ад немцаў усё, а затым выкарыстаць веды супраць іх: «адзінай зброяю нявольнікаў ёсьць здрада». У першай жа сутычцы зь літоўцамі, у якой Альф бярэ ўдзел, ён пераходзіць на бок літоўцаў і дапамагае ім перамагчы. За ўдзел у бітве, ягоную адвагу і здольнасьць камандаваць у баі, літоўскі князь [[Кейстут]] аддае Альфу сваю дачку Альдону.
-[[File:Конрад Валенрод (паэма).jpg|міні|зьлева|250пкс|Першае выданьне Конрада Валенрода, [[Пецярбург]] ([[1828]])]]
+[[Файл:Конрад Валенрод (паэма).jpg|міні|зьлева|250пкс|Першае выданьне Конрада Валенрода, [[Пецярбург]] (1828)]]
 Тым ня менш, вайна працягваецца, Літва пакутуе ўсё больш і больш. Альф наведвае Ерусалім, пазьней выдае сабе за загінулага ў Сьвятой Зямлі пры невядомых абставінах графа [[Конрад Валенрод|Конрада Валенрода]]. Стары пясьняр падарожнічае зь ім у вобразе старога манаха Гальбана. Альф-Валенрод у сутычках з маўрамі і на рыцарскіх турнірах здабывае сабе вялікую славу. Па прыбыцьці ў ордэнскія ўладаньні, рэзыдэнцыю Вялікіх магістраў, крэпасьць [[Марыенбург]] Альф удзельнічае ў выбарах новага Вялікага магістра, дзе яго абіраюць пад імем слыннага і шляхетнага Конрада Валенрода.
@@ Радок 17: / Радок 17: @@
 На беларускую мову сярод іншых пісьменьнікаў паэму часткова аба цалкам перакладалі [[Адам Гурыновіч]]<ref>[http://arche.bymedia.net/2006-4/katlarcuk406.htm Нацыянальнае канструяваньне Міцкевіча], Андрэй Катлярчук.</ref>, [[Арцём Вярыга-Дарэўскі]]<ref>[http://www.marakou.by/by/davedniki/represavanyya-litaratary/tom-i?id=19344 Вярыга-Дарэўскі Арцём], Леанiд Маракоў.</ref>, [[Пятро Бітэль]], [[Кастусь Цьвірка]]<ref>[http://bk.knihi.com/filamaty/ Філаматы і філарэты], Зборнік.</ref>.
+== Дадатковыя зьвесткі ==
-== Цікавыя факты ==
-* Пры выданьні паэмы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] з тэксту рамана былі адцэнзураваныя радкі «Ты нявольнік, адзінай зброяй нявольнікаў ёсьць здрада» (''Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników jest zdrada'')<ref>''Ludwik Bazylow'', Polacy w Petersburgu, [[1984]], s. 138—139.</ref>
+* Пры выданьні паэмы ў [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]] з тэксту рамана былі адцэнзураваныя радкі «Ты нявольнік, адзінай зброяй нявольнікаў ёсьць здрада» (''Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników jest zdrada'')<ref>''Ludwik Bazylow'', Polacy w Petersburgu, 1984, s. 138—139.</ref>
 * Сярод некаторых прыхільнікаў тэорыі замаскаванага гістарызму рамана, паэма ўспрымаецца як алегорыя на праблемы польскіх патрыятычных колаў XIX стагодзьдзя.
-* Ва ўмовах гвалтоўнага насаджэньня чужой культуры і прымусовай [[Русіфікацыя|русіфікацыі]], па аналёгіі з гэтай вядомай паэмай Адама Міцкевіча, між патрыятычна настроенай шляхты XIX ст. былі папулярныя палажэньні «Валенрадызму», — палітычна-грамадзкага кірунку, які прадугледжваў карыстаньне выгодамі прыгнятальнікаў, якія потым будуць павернутыя супраць іх саміх; тыя этычна-маральныя палажэньні, якія мелі за аснову дактрыну [[Нікалё Мак’явэльлі]]<ref>''Christopher John Murray'' (2004). [http://books.google.by/books?id=wgS2nYRIuUEC&pg=PA740&dq=Konrad+Wallenrod&cd=19&redir_esc=y#v=onepage&q=Konrad%20Wallenrod&f=false Encyclopedia of the Romantic Era, 1760-1850, volume 2]. Taylor & Francis. p. 740. ISBN 978-1-57958-422-1</ref><ref>''Czeslaw Milosz'' (1984). [http://books.google.by/books?id=11MVdBYUX5oC&pg=PA220&dq=Konrad+Wallenrod&cd=8&redir_esc=y#v=onepage&q=Konrad%20Wallenrod&f=false History of Polish Literature. University of California Press]. p. 220. ISBN 978-0-520-04477-7</ref>.
+* Ва ўмовах гвалтоўнага насаджэньня чужой культуры і прымусовай [[Русіфікацыя|русіфікацыі]], па аналёгіі з гэтай вядомай паэмай Адама Міцкевіча, між патрыятычна настроенай шляхты XIX ст. былі папулярныя палажэньні «Валенрадызму», — палітычна-грамадзкага кірунку, які прадугледжваў карыстаньне выгодамі прыгнятальнікаў, якія потым будуць павернутыя супраць іх саміх; тыя этычна-маральныя палажэньні, якія мелі за аснову дактрыну [[Нікалё Мак’явэльлі]]<ref>''Christopher John Murray'' (2004). [http://books.google.by/books?id=wgS2nYRIuUEC&pg=PA740&dq=Konrad+Wallenrod&cd=19&redir_esc=y#v=onepage&q=Konrad%20Wallenrod&f=false Encyclopedia of the Romantic Era, 1760-1850, volume 2]. Taylor & Francis. p. 740. {{ISBN|978-1-57958-422-1}}</ref><ref>''Czeslaw Milosz'' (1984). [http://books.google.by/books?id=11MVdBYUX5oC&pg=PA220&dq=Konrad+Wallenrod&cd=8&redir_esc=y#v=onepage&q=Konrad%20Wallenrod&f=false History of Polish Literature. University of California Press]. p. 220. {{ISBN|978-0-520-04477-7}}</ref>.
-* «Конрад Валенрод» двойчы быў адаптаваны для опэры: опэра «''Літвіны''» ({{мова-it|{{Артыкул у іншым разьдзеле|I Lituani||it|I Lituani}}}}) Амількарэ Панк’елі і «''Конрад Валенрод''» Уладзіслава Жэленскага ([[1885]]). Пад уражаньнем ад паэмы Міцкевіча [[Фрэдэрык Шапэн]] натхніўся на напісаньне сваёй «Балады №1 соль мінор»<ref name=BE />.
+* «Конрад Валенрод» двойчы быў адаптаваны для опэры: опэра «''Літвіны''» ({{мова-it|{{Артыкул у іншым разьдзеле|I Lituani||it|I Lituani}}}}) Амількарэ Панк’елі і «''Конрад Валенрод''» Уладзіслава Жэленскага (1885). Пад уражаньнем ад паэмы Міцкевіча [[Фрэдэрык Шапэн]] натхніўся на напісаньне сваёй «Балады №1 соль мінор»<ref name=BE />.
 == Крыніцы ==
@@ Радок 27: / Радок 27: @@
 == Вонкавыя спасылкі ==
+{{Commons}}
 * [http://wolnelektury.pl/katalog/lektura/konrad-wallenrod.html Паэма «Конрад Валенрод» на мове-арыгіналу] {{ref-pl}}
 * [http://briefly.ru/mickevich/konrad_vallenrod/ Кароткі зьмест паэмы] {{ref-ru}}