Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве: розьніца паміж вэрсіямі
афармленьне |
|||
Радок 4: | Радок 4: | ||
|Выява = El dos de mayo de 1808 en Madrid.jpg |
|Выява = El dos de mayo de 1808 en Madrid.jpg |
||
|Подпіс да выявы = |
|Подпіс да выявы = |
||
|Дата = |
|Дата = 2 траўня 1808 — 17 красавіка 1814 |
||
|Месца = [[Гішпанія]], [[Партугалія]] |
|Месца = [[Гішпанія]], [[Партугалія]] |
||
|Прычына = |
|Прычына = |
||
|Вынік = перамога антыфранцускай кааліцыі |
|Вынік = перамога антыфранцускай кааліцыі |
||
|Тэрытарыяльныя зьмены = |
|Тэрытарыяльныя зьмены = |
||
|Супернік1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Гішпанская імпэрыя|Гішпанія]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Партугальская імпэрыя|Партугалія]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Вялікабрытанія]] |
|Супернік1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Гішпанская імпэрыя|Гішпанія]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Партугальская імпэрыя|Партугалія]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Вялікабрытанія]] |
||
|Супернік2 = [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Француская імпэрыя|Францыя]] <br />[[Файл:OrzelekPoniatowski.jpg|border|22px]] [[Польскія легіёны]] |
|Супернік2 = [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Француская імпэрыя|Францыя]] <br />[[Файл:OrzelekPoniatowski.jpg|border|22px]] [[Польскія легіёны]] |
||
|Супернік3 = |
|Супернік3 = |
||
|Супернік4 = |
|Супернік4 = |
||
|Камандуючыя1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Францыска Хавіер Кастаньнёс]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хосэ дэ Палафокс і Мэлсі]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Грэгорьё Гарсія дэ ла Куэста]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хоакуін Блэйк]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Мігэль Рікардо дэ Алява]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Артур Ўэслі Вэлінгтан]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Джон Мор]] † <br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Ўільлям Бэрэсфорд]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Бэрнардыно Фрэйр]] † |
|Камандуючыя1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Францыска Хавіер Кастаньнёс]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хосэ дэ Палафокс і Мэлсі]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Грэгорьё Гарсія дэ ла Куэста]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хоакуін Блэйк]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Мігэль Рікардо дэ Алява]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Артур Ўэслі Вэлінгтан]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Джон Мор]] † <br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Ўільлям Бэрэсфорд]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Бэрнардыно Фрэйр]] † |
||
|Камандуючыя2 = [[Файл:Escudo de armas de José I Toison Legion de Honor y Cetros.svg|15px]] [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Жазэ I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Напалеон I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Андрэ Масэна]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Люі Габрыель Сюшэ]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Адольф Эдуард Казімер Жазэф Март’е]] <br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Мішэль Нэй]] |
|Камандуючыя2 = [[Файл:Escudo de armas de José I Toison Legion de Honor y Cetros.svg|15px]] [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Жазэ I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Напалеон I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Андрэ Масэна]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Люі Габрыель Сюшэ]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Адольф Эдуард Казімер Жазэф Март’е]] <br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Мішэль Нэй]] |
||
|Камандуючыя3 = |
|Камандуючыя3 = |
||
|Камандуючыя4 = |
|Камандуючыя4 = |
||
|Сілы1 = 383 819 |
|Сілы1 = 383 819 |
||
|Сілы2 = 391 100 |
|Сілы2 = 391 100 |
||
|Сілы3 = |
|Сілы3 = |
||
|Сілы4 = |
|Сілы4 = |
||
|Страты1 = |
|Страты1 = |
||
|Страты2 = |
|Страты2 = |
||
|Страты3 = |
|Страты3 = |
||
|Страты4 = |
|Страты4 = |
||
|Агульныя страты = 774 839 |
|Агульныя страты = 774 839 |
||
|Дадаткі = |
|Дадаткі = |
||
}} |
}} |
||
⚫ | '''Гішпанска-француская вайна''' ('''вайна на Пірэнэйскім паўвостраве''') — галоўны канфлікт на тэрыторыі [[Пірэнэйскі паўвостраў|Ібэрыйскага паўвострава]] падчас [[Напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]]. Саюз [[Гішпанія|Гішпаніі]], [[Партугалія|Партугаліі]] й [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] ваяваў супраць [[Француская імпэрыя|Напалеонаўскай Францускай імпэрыі]]. |
||
⚫ | |||
⚫ | ''' |
||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
⚫ | |||
{| border=2 cellpadding="4" cellspacing="1" class="wikitable sortable" style="text-align: right" |
{| border=2 cellpadding="4" cellspacing="1" class="wikitable sortable" style="text-align: right" |
||
|- |
|- |
||
Радок 70: | Радок 63: | ||
== Вынікі == |
== Вынікі == |
||
⚫ | Вызваленчая барацьба ў Гішпаніі стала аднае з першых нацыянальных войнаў і адным з першых зьяўленьняў вялікіх [[Партызанская вайна|партызанскіх рухаў]]. Хоць падчас францускае акупацыі французы зьнішчылі гішпанскую адміністрацыю, якая раскалолася на правінцыйныя [[Хунта|хунты]] (у 1810 годзе ў адроджаны нацыянальны ўрад умацаваўся ў [[Кадыс]]е) і апынулася не ў стане набіраць, навучаць, ці абсталёўваць эфэктыўнае войска, аднак няздольнасьць Напалеона супакоіць народ Гішпаніі дазволіла гішпанскім, брытанскім і партугальскім сілам заставацца ў Партугаліі й даймаць францускія сілы на межах, а гішпанскім [[партызан]]ам зьнішчаць [[акупант]]аў у самай Гішпаніі. Дзейнічаючы ўзгоднена, рэгулярныя й нерэгулярныя сілы саюзьнікаў прадухілілі падначаленьне мяцежных гішпанскіх правінцыяў. |
||
⚫ | Гады баёў у Гішпаніі паступова выматалі Напалеона й ягонае [[Вялікае войска|Вялікае Войска]]. Хоць францускія войскі нярэдка перамагалі ў бою, іх лініі паведамленьня былі часьцяком перарэзаны партызанскімі атрадамі, што абцяжарвала баявыя дзеяньні. Хоць французы разбілі гішпанскае войска й адсунулі яе да меж, яна не была зьнішчана й працягвала ваяваць. У 1812 годзе, калі Францыя сур’ёзна саслабла падчас [[Вайна 1812 году|уварваньня ў Расею]], злучаныя саюзныя войскі пад камандаваньнем [[Артур Ўэслі Вэлінгтан|Вэлінґтана]] пачалі прасоўвацца ўглыб Гішпаніі. Вызваліўшы [[Мадрыд]], яны перасьледвалі маршала [[Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт|Сульта]] з яго войскам падчас адыходу яго праз [[Пірэнэі]] ў Францыю на працягу зімы 1813 году. |
||
⚫ | Вайна й рэвалюцыя супраць акупантаў прывяла да прыняцьця [[Канстытуцыя Гішпанія 1812 году|Канстытуцыі Гішпаніі 1812 году]], пасьля сталае краевугольным каменем эўрапейскага [[лібэралізм]]у. Цяжар вайны зьнішчыў сацыяльную й эканамічную базу Гішпаніі ды Партугаліі, адкрыўшы шлях у эпоху сацыяльных беспарадкаў, палітычнае нестабільнасьці й эканамічнага застою. Спусташальныя [[Грамадзянская вайна|грамадзянскія войны]] паміж лібэральнымі й [[Абсалютная манархія|абсалютыскімі]] [[Фракцыя (палітыка)|фракцыямі]], пачатак якім паклалі атрады, якія прайшлі падрыхтоўку на гэтай вайне, працягваліся ў [[Пірэнэйскі паўвостраў|Ібэрыі]] да 1850-х гадоў. Крызіс, выкліканы ўзрушэньнямі ад уварваньня й рэвалюцыі, садзейнічаў здабыцьцю незалежнасьці большасьці [[Калёніі Гішпаніі|калёніяў Гішпаніі ў Амэрыцы]] й аддзяленьню [[Бразылія|Бразыліі]] ад Партугаліі. |
||
⚫ | Вызваленчая барацьба ў Гішпаніі стала аднае з першых нацыянальных войнаў і адным з першых зьяўленьняў вялікіх [[Партызанская вайна|партызанскіх рухаў]]. Хоць падчас францускае акупацыі французы зьнішчылі гішпанскую адміністрацыю, якая раскалолася на правінцыйныя [[Хунта|хунты]] (у |
||
⚫ | Гады баёў у Гішпаніі паступова выматалі Напалеона й ягонае [[Вялікае войска|Вялікае Войска]]. Хоць францускія войскі нярэдка перамагалі ў бою, іх лініі паведамленьня былі часьцяком перарэзаны партызанскімі атрадамі, што абцяжарвала баявыя дзеяньні. Хоць французы разбілі гішпанскае войска й адсунулі яе да меж, яна не была зьнішчана й працягвала ваяваць. У |
||
⚫ | Вайна й рэвалюцыя супраць акупантаў прывяла да прыняцьця [[Канстытуцыя Гішпанія 1812 году|Канстытуцыі Гішпаніі 1812 году]], пасьля сталае краевугольным каменем эўрапейскага [[лібэралізм]]у. Цяжар вайны зьнішчыў сацыяльную й эканамічную базу Гішпаніі ды Партугаліі, адкрыўшы шлях у эпоху сацыяльных беспарадкаў, палітычнае нестабільнасьці й эканамічнага застою. Спусташальныя [[Грамадзянская вайна|грамадзянскія войны]] паміж лібэральнымі й [[Абсалютная манархія|абсалютыскімі]] [[Фракцыя (палітыка)|фракцыямі]], пачатак якім паклалі атрады, якія прайшлі падрыхтоўку на гэтай вайне, працягваліся ў [[Пірэнэйскі паўвостраў|Ібэрыі]] |
||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
||
{{ |
{{Крыніцы}} |
||
== Літаратура == |
|||
* Урланис Б. Ц. ''Войны и народонаселение Европы''. — Москва., 1960. |
* Урланис Б. Ц. ''Войны и народонаселение Европы''. — Москва., 1960. |
||
* Bodart G. ''Losses of life in modern wars. Austria-Hungary; France''. — London., 1916. |
* Bodart G. ''Losses of life in modern wars. Austria-Hungary; France''. — London., 1916. |
||
== Глядзіце таксама == |
|||
* [[Напалеон Банапарт]] |
|||
* [[Гішпанская імпэрыя]] |
|||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commons}} |
|||
* [http://csforester.narod.ru/gfb/peninsula/indexbook.htm Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве 1807—1814 гг. — Грэгары Фрымонт-Барнс] |
* [http://csforester.narod.ru/gfb/peninsula/indexbook.htm Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве 1807—1814 гг. — Грэгары Фрымонт-Барнс] |
||
Вэрсія ад 13:06, 10 траўня 2017
Гішпана-француская вайна
| |||||||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||
Супернікі | |||||||||
Гішпанія Партугалія Вялікабрытанія | Францыя Польскія легіёны | ||||||||
Камандуючыя | |||||||||
Францыска Хавіер Кастаньнёс Хосэ дэ Палафокс і Мэлсі Грэгорьё Гарсія дэ ла Куэста Хоакуін Блэйк Мігэль Рікардо дэ Алява Артур Ўэслі Вэлінгтан Джон Мор † Ўільлям Бэрэсфорд Бэрнардыно Фрэйр † | Жазэ I Банапарт Напалеон I Банапарт Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт Андрэ Масэна Люі Габрыель Сюшэ Адольф Эдуард Казімер Жазэф Март’е Мішэль Нэй | ||||||||
Колькасьць | |||||||||
383 819 | 391 100 | ||||||||
Агульныя страты | |||||||||
774 839 | |||||||||
Гішпанска-француская вайна (вайна на Пірэнэйскім паўвостраве) — галоўны канфлікт на тэрыторыі Ібэрыйскага паўвострава падчас напалеонаўскіх войнаў. Саюз Гішпаніі, Партугаліі й Вялікабрытаніі ваяваў супраць Напалеонаўскай Францускай імпэрыі.
Вядома й іншая назва гэтае вайны — вайна за незалежнасьць Гішпаніі (па-гішпанску: Guerra de la Independencia Espanola). У расейскай і савецкай гістарыяґрафіі вайну часам завуць Гішпанскай рэвалюцыяй 1808—1814 гадоў.
Вайна доўжылася з 1808 году, гэта значыць з захопам французамі Гішпаніі й да 1814 году — году паразы Францыі.
Статыстыка вайны на Пірэнэйскім паўвостраве
Краіны | Насельніцтва 1808 г. | Войскаў | Жаўнеры забітыя, якія памерлі ад ранаў, што згінулі бяз весткаў | Жаўнеры памерлыя ад хваробаў | Параненыя |
---|---|---|---|---|---|
Вялікабрытанія | 11 600 000 | 61 511 | 8 889 | 24 930 | 19 300 |
Гішпанія | 11 800 000 | 192 000[1] | 62 000 | 238 000 | |
Партугалія | 2 960 000 | 200 000 | 10 000 | 40 000 | |
Усяго | 26 360 000 | 453 511 | 80 889 | 302 930 | |
Францыя | 29 150 000 | 162 200[2] | 76 800 | 250 000 | 195 700 |
Саюзьнікі Францыі (галоўным чынам палякі) | 14 300 | 50 000 | 41 500 | ||
Усяго | 29 150 000 | 162 200 | 91 100 | 300 000 | 237 200 |
Усяго | 55 510 000 | 615 711 | 171 989 | 602 930 |
Вынікі
Вызваленчая барацьба ў Гішпаніі стала аднае з першых нацыянальных войнаў і адным з першых зьяўленьняў вялікіх партызанскіх рухаў. Хоць падчас францускае акупацыі французы зьнішчылі гішпанскую адміністрацыю, якая раскалолася на правінцыйныя хунты (у 1810 годзе ў адроджаны нацыянальны ўрад умацаваўся ў Кадысе) і апынулася не ў стане набіраць, навучаць, ці абсталёўваць эфэктыўнае войска, аднак няздольнасьць Напалеона супакоіць народ Гішпаніі дазволіла гішпанскім, брытанскім і партугальскім сілам заставацца ў Партугаліі й даймаць францускія сілы на межах, а гішпанскім партызанам зьнішчаць акупантаў у самай Гішпаніі. Дзейнічаючы ўзгоднена, рэгулярныя й нерэгулярныя сілы саюзьнікаў прадухілілі падначаленьне мяцежных гішпанскіх правінцыяў. Гады баёў у Гішпаніі паступова выматалі Напалеона й ягонае Вялікае Войска. Хоць францускія войскі нярэдка перамагалі ў бою, іх лініі паведамленьня былі часьцяком перарэзаны партызанскімі атрадамі, што абцяжарвала баявыя дзеяньні. Хоць французы разбілі гішпанскае войска й адсунулі яе да меж, яна не была зьнішчана й працягвала ваяваць. У 1812 годзе, калі Францыя сур’ёзна саслабла падчас уварваньня ў Расею, злучаныя саюзныя войскі пад камандаваньнем Вэлінґтана пачалі прасоўвацца ўглыб Гішпаніі. Вызваліўшы Мадрыд, яны перасьледвалі маршала Сульта з яго войскам падчас адыходу яго праз Пірэнэі ў Францыю на працягу зімы 1813 году.
Вайна й рэвалюцыя супраць акупантаў прывяла да прыняцьця Канстытуцыі Гішпаніі 1812 году, пасьля сталае краевугольным каменем эўрапейскага лібэралізму. Цяжар вайны зьнішчыў сацыяльную й эканамічную базу Гішпаніі ды Партугаліі, адкрыўшы шлях у эпоху сацыяльных беспарадкаў, палітычнае нестабільнасьці й эканамічнага застою. Спусташальныя грамадзянскія войны паміж лібэральнымі й абсалютыскімі фракцыямі, пачатак якім паклалі атрады, якія прайшлі падрыхтоўку на гэтай вайне, працягваліся ў Ібэрыі да 1850-х гадоў. Крызіс, выкліканы ўзрушэньнямі ад уварваньня й рэвалюцыі, садзейнічаў здабыцьцю незалежнасьці большасьці калёніяў Гішпаніі ў Амэрыцы й аддзяленьню Бразыліі ад Партугаліі.
Крыніцы
- ^ Тут паказана колькасць войска на момант уварваньня ў Гішпанію францускіх войскаў. Колькасць гішпанскіх войскаў да канца вайны ўзрасла да 300 000.
- ^ Тут паказана колькасьць войска на момант уварваньня ў Гішпанію. Лік французскіх салдатаў у Гішпаніі ўвесь час павялічваўся. Так у 1810 г. было 325 000, а ў ліпені 1811 г. у Гішпаніі было 355 000 францускіх салдатаў. ¾ усіх напалеонаўскіх войскаў у Гішпаніі было накіравана на барацьбу з партызанамі і ўсяго толькі ¼ на вайну з гішпана-ангельскім войскам. На момант уварваньня ў Расею Напалеон быў змушаны трымаць у Гішпаніі 400 000 сваіх жаўнераў, што вельмі палегчыла долю расейскіх войскаў.
Літаратура
- Урланис Б. Ц. Войны и народонаселение Европы. — Москва., 1960.
- Bodart G. Losses of life in modern wars. Austria-Hungary; France. — London., 1916.
Вонкавыя спасылкі
Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў