Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
афармленьне
Радок 4: Радок 4:
|Выява = El dos de mayo de 1808 en Madrid.jpg
|Выява = El dos de mayo de 1808 en Madrid.jpg
|Подпіс да выявы =
|Подпіс да выявы =
|Дата = [[2 траўня]] [[1808]] [[17 красавіка]] [[1814]]
|Дата = 2 траўня 1808 17 красавіка 1814
|Месца = [[Гішпанія]], [[Партугалія]]
|Месца = [[Гішпанія]], [[Партугалія]]
|Прычына =
|Прычына =
|Вынік = перамога антыфранцускай кааліцыі
|Вынік = перамога антыфранцускай кааліцыі
|Тэрытарыяльныя зьмены =
|Тэрытарыяльныя зьмены =

|Супернік1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Гішпанская імпэрыя|Гішпанія]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Партугальская імпэрыя|Партугалія]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Вялікабрытанія]]
|Супернік1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Гішпанская імпэрыя|Гішпанія]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Партугальская імпэрыя|Партугалія]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Вялікабрытанія]]
|Супернік2 = [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Француская імпэрыя|Францыя]] <br />[[Файл:OrzelekPoniatowski.jpg|border|22px]] [[Польскія легіёны]]
|Супернік2 = [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Француская імпэрыя|Францыя]] <br />[[Файл:OrzelekPoniatowski.jpg|border|22px]] [[Польскія легіёны]]
|Супернік3 =
|Супернік3 =
|Супернік4 =
|Супернік4 =

|Камандуючыя1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Францыска Хавіер Кастаньнёс]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хосэ дэ Палафокс і Мэлсі]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Грэгорьё Гарсія дэ ла Куэста]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хоакуін Блэйк]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Мігэль Рікардо дэ Алява]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Артур Ўэслі Вэлінгтан]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Джон Мор]] † <br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Ўільлям Бэрэсфорд]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Бэрнардыно Фрэйр]] †
|Камандуючыя1 = [[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Францыска Хавіер Кастаньнёс]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хосэ дэ Палафокс і Мэлсі]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Грэгорьё Гарсія дэ ла Куэста]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Хоакуін Блэйк]]<br />[[Файл:Flag of Cross of Burgundy.svg|22px|border]] [[Мігэль Рікардо дэ Алява]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Артур Ўэслі Вэлінгтан]]<br />[[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Джон Мор]] † <br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Файл:Flag of the United Kingdom.svg|22px|border]] [[Ўільлям Бэрэсфорд]]<br />[[Файл:Flag Portugal (1707).svg|22px|border]] [[Бэрнардыно Фрэйр]] †
|Камандуючыя2 = [[Файл:Escudo de armas de José I Toison Legion de Honor y Cetros.svg|15px]] [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Жазэ I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Напалеон I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Андрэ Масэна]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Люі Габрыель Сюшэ]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Адольф Эдуард Казімер Жазэф Март’е]] <br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Мішэль Нэй]]
|Камандуючыя2 = [[Файл:Escudo de armas de José I Toison Legion de Honor y Cetros.svg|15px]] [[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Жазэ I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Напалеон I Банапарт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Андрэ Масэна]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Люі Габрыель Сюшэ]]<br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Адольф Эдуард Казімер Жазэф Март’е]] <br />[[Файл:Flag of France.svg|22px|border]] [[Мішэль Нэй]]
|Камандуючыя3 =
|Камандуючыя3 =
|Камандуючыя4 =
|Камандуючыя4 =

|Сілы1 = 383 819
|Сілы1 = 383 819
|Сілы2 = 391 100
|Сілы2 = 391 100
|Сілы3 =
|Сілы3 =
|Сілы4 =
|Сілы4 =

|Страты1 =
|Страты1 =
|Страты2 =
|Страты2 =
|Страты3 =
|Страты3 =
|Страты4 =
|Страты4 =

|Агульныя страты = 774 839
|Агульныя страты = 774 839
|Дадаткі =
|Дадаткі =
}}
}}
'''Гішпанска-француская вайна''' ('''вайна на Пірэнэйскім паўвостраве''') галоўны канфлікт на тэрыторыі [[Пірэнэйскі паўвостраў|Ібэрыйскага паўвострава]] падчас [[Напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]]. Саюз [[Гішпанія|Гішпаніі]], [[Партугалія|Партугаліі]] й [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] ваяваў супраць [[Француская імпэрыя|Напалеонаўскай Францускай імпэрыі]].


Вядома й іншая назва гэтае вайны — '''вайна за незалежнасьць Гішпаніі''' ''({{мова-es|Guerra de la Independencia Espanola}})''. У расейскай і савецкай гістарыяґрафіі вайну часам завуць '''Гішпанскай рэвалюцыяй 1808—1814 гадоў'''.
'''Гішпана-француская вайна''' ('''вайна на Пірэнэйскім паўвостраве''') была галоўным канфліктам на тэрыторыі [[Пірэнэйскі паўвостраў|Ібэрыйскага паўвострава]] падчас [[Напалеонаўскія войны|напалеонаўскіх войнаў]]. Саюз [[Гішпанія|Гішпаніі]], [[Партугалія|Партугаліі]] й [[Вялікабрытанія|Вялікабрытаніі]] ваяваў супраць [[Француская імпэрыя|Напалеонаўскай Францускай імпэрыі]].


Вайна доўжылася з 1808 году, гэта значыць з захопам французамі Гішпаніі й да 1814 году — году паразы Францыі.
Вядома й іншая назва гэтае вайны — '''вайна за незалежнасьць Гішпаніі''' ''({{мова-es|Guerra de la Independencia Espanola}})''. У расейскай і савецкай гістарыяґрафіі вайну часам завуць '''Гішпанскай рэвалюцыяй 1808—1814'''.

Вайна доўжылася з [[1808]] году, гэта значыць з захопам французамі Гішпаніі й да [[1814]] году — году паразы Францыі.

== Статыстыка Вайны на Пірэнэйскім паўвостраве ==


== Статыстыка вайны на Пірэнэйскім паўвостраве ==
{| border=2 cellpadding="4" cellspacing="1" class="wikitable sortable" style="text-align: right"
{| border=2 cellpadding="4" cellspacing="1" class="wikitable sortable" style="text-align: right"
|-
|-
Радок 70: Радок 63:


== Вынікі ==
== Вынікі ==
Вызваленчая барацьба ў Гішпаніі стала аднае з першых нацыянальных войнаў і адным з першых зьяўленьняў вялікіх [[Партызанская вайна|партызанскіх рухаў]]. Хоць падчас францускае акупацыі французы зьнішчылі гішпанскую адміністрацыю, якая раскалолася на правінцыйныя [[Хунта|хунты]] (у 1810 годзе ў адроджаны нацыянальны ўрад умацаваўся ў [[Кадыс]]е) і апынулася не ў стане набіраць, навучаць, ці абсталёўваць эфэктыўнае войска, аднак няздольнасьць Напалеона супакоіць народ Гішпаніі дазволіла гішпанскім, брытанскім і партугальскім сілам заставацца ў Партугаліі й даймаць францускія сілы на межах, а гішпанскім [[партызан]]ам зьнішчаць [[акупант]]аў у самай Гішпаніі. Дзейнічаючы ўзгоднена, рэгулярныя й нерэгулярныя сілы саюзьнікаў прадухілілі падначаленьне мяцежных гішпанскіх правінцыяў.
Гады баёў у Гішпаніі паступова выматалі Напалеона й ягонае [[Вялікае войска|Вялікае Войска]]. Хоць францускія войскі нярэдка перамагалі ў бою, іх лініі паведамленьня былі часьцяком перарэзаны партызанскімі атрадамі, што абцяжарвала баявыя дзеяньні. Хоць французы разбілі гішпанскае войска й адсунулі яе да меж, яна не была зьнішчана й працягвала ваяваць. У 1812 годзе, калі Францыя сур’ёзна саслабла падчас [[Вайна 1812 году|уварваньня ў Расею]], злучаныя саюзныя войскі пад камандаваньнем [[Артур Ўэслі Вэлінгтан|Вэлінґтана]] пачалі прасоўвацца ўглыб Гішпаніі. Вызваліўшы [[Мадрыд]], яны перасьледвалі маршала [[Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт|Сульта]] з яго войскам падчас адыходу яго праз [[Пірэнэі]] ў Францыю на працягу зімы 1813 году.


Вайна й рэвалюцыя супраць акупантаў прывяла да прыняцьця [[Канстытуцыя Гішпанія 1812 году|Канстытуцыі Гішпаніі 1812 году]], пасьля сталае краевугольным каменем эўрапейскага [[лібэралізм]]у. Цяжар вайны зьнішчыў сацыяльную й эканамічную базу Гішпаніі ды Партугаліі, адкрыўшы шлях у эпоху сацыяльных беспарадкаў, палітычнае нестабільнасьці й эканамічнага застою. Спусташальныя [[Грамадзянская вайна|грамадзянскія войны]] паміж лібэральнымі й [[Абсалютная манархія|абсалютыскімі]] [[Фракцыя (палітыка)|фракцыямі]], пачатак якім паклалі атрады, якія прайшлі падрыхтоўку на гэтай вайне, працягваліся ў [[Пірэнэйскі паўвостраў|Ібэрыі]] да 1850-х гадоў. Крызіс, выкліканы ўзрушэньнямі ад уварваньня й рэвалюцыі, садзейнічаў здабыцьцю незалежнасьці большасьці [[Калёніі Гішпаніі|калёніяў Гішпаніі ў Амэрыцы]] й аддзяленьню [[Бразылія|Бразыліі]] ад Партугаліі.
Вызваленчая барацьба ў Гішпаніі стала аднае з першых нацыянальных войнаў і адным з першых зьяўленьняў вялікіх [[Партызанская вайна|партызанскіх рухаў]]. Хоць падчас францускае акупацыі французы зьнішчылі гішпанскую адміністрацыю, якая раскалолася на правінцыйныя [[Хунта|хунты]] (у [[1810]] годзе ў адроджаны нацыянальны ўрад умацаваўся ў [[Кадыс]]е) і апынулася не ў стане набіраць, навучаць, ці абсталёўваць эфэктыўнае войска, аднак няздольнасьць Напалеона супакоіць народ Гішпаніі дазволіла гішпанскім, брытанскім і партугальскім сілам заставацца ў Партугаліі й даймаць францускія сілы на межах, а гішпанскім [[партызан]]ам зьнішчаць [[акупант]]аў у самай Гішпаніі. Дзейнічаючы ўзгоднена, рэгулярныя й нерэгулярныя сілы саюзьнікаў прадухілілі падначаленьне мяцежных гішпанскіх правінцыяў.
Гады баёў у Гішпаніі паступова выматалі Напалеона й ягонае [[Вялікае войска|Вялікае Войска]]. Хоць францускія войскі нярэдка перамагалі ў бою, іх лініі паведамленьня былі часьцяком перарэзаны партызанскімі атрадамі, што абцяжарвала баявыя дзеяньні. Хоць французы разбілі гішпанскае войска й адсунулі яе да меж, яна не была зьнішчана й працягвала ваяваць. У [[1812]], калі Францыя сур’ёзна саслабла падчас [[Вайна 1812 году|уварваньня ў Расею]], злучаныя саюзныя войскі пад камандаваньнем [[Артур Ўэслі Вэлінгтан|Вэлінґтана]] пачалі прасоўвацца ўглыб Гішпаніі. Вызваліўшы [[Мадрыд]], яны перасьледвалі маршала [[Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт|Сульта]] з яго войскам падчас адыходу яго праз [[Пірэнэі]] ў Францыю на працягу зімы [[1813]] году.
Вайна й рэвалюцыя супраць акупантаў прывяла да прыняцьця [[Канстытуцыя Гішпанія 1812 году|Канстытуцыі Гішпаніі 1812 году]], пасьля сталае краевугольным каменем эўрапейскага [[лібэралізм]]у. Цяжар вайны зьнішчыў сацыяльную й эканамічную базу Гішпаніі ды Партугаліі, адкрыўшы шлях у эпоху сацыяльных беспарадкаў, палітычнае нестабільнасьці й эканамічнага застою. Спусташальныя [[Грамадзянская вайна|грамадзянскія войны]] паміж лібэральнымі й [[Абсалютная манархія|абсалютыскімі]] [[Фракцыя (палітыка)|фракцыямі]], пачатак якім паклалі атрады, якія прайшлі падрыхтоўку на гэтай вайне, працягваліся ў [[Пірэнэйскі паўвостраў|Ібэрыі]] аж да [[1850-я гады|1850-х гадоў]]. Крызыс, выкліканы ўзрушэньнямі ад уварваньня й рэвалюцыі, садзейнічаў здабыцьцю незалежнасьці большасьці [[Калёніі Гішпаніі|калёніяў Гішпаніі ў Амэрыцы]] й аддзяленьню [[Бразылія|Бразыліі]] ад Партугаліі.


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==
{{Зноскі}}
{{Крыніцы}}

== Літаратура ==
* Урланис Б. Ц. ''Войны и народонаселение Европы''. — Москва., 1960.
* Урланис Б. Ц. ''Войны и народонаселение Европы''. — Москва., 1960.
* Bodart G. ''Losses of life in modern wars. Austria-Hungary; France''. — London., 1916.
* Bodart G. ''Losses of life in modern wars. Austria-Hungary; France''. — London., 1916.

== Глядзіце таксама ==

* [[Напалеон Банапарт]]
* [[Гішпанская імпэрыя]]


== Вонкавыя спасылкі ==
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons}}
* [http://csforester.narod.ru/gfb/peninsula/indexbook.htm Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве 1807—1814 гг. — Грэгары Фрымонт-Барнс]
* [http://csforester.narod.ru/gfb/peninsula/indexbook.htm Вайна на Пірэнэйскім паўвостраве 1807—1814 гг. — Грэгары Фрымонт-Барнс]



Вэрсія ад 13:06, 10 траўня 2017

Гішпана-француская вайна
Дата: 2 траўня 1808 — 17 красавіка 1814
Месца: Гішпанія, Партугалія
Вынік: перамога антыфранцускай кааліцыі
Супернікі
Гішпанія
Партугалія
Вялікабрытанія
Францыя
Польскія легіёны
Камандуючыя
Францыска Хавіер Кастаньнёс
Хосэ дэ Палафокс і Мэлсі
Грэгорьё Гарсія дэ ла Куэста
Хоакуін Блэйк
Мігэль Рікардо дэ Алява
Артур Ўэслі Вэлінгтан
Джон Мор
Ўільлям Бэрэсфорд
Бэрнардыно Фрэйр
Жазэ I Банапарт
Напалеон I Банапарт
Нікаля Жан дэ Д’ё Сульт
Андрэ Масэна
Люі Габрыель Сюшэ
Адольф Эдуард Казімер Жазэф Март’е
Мішэль Нэй
Колькасьць
383 819391 100
Агульныя страты
774 839

Гішпанска-француская вайна (вайна на Пірэнэйскім паўвостраве) — галоўны канфлікт на тэрыторыі Ібэрыйскага паўвострава падчас напалеонаўскіх войнаў. Саюз Гішпаніі, Партугаліі й Вялікабрытаніі ваяваў супраць Напалеонаўскай Францускай імпэрыі.

Вядома й іншая назва гэтае вайны — вайна за незалежнасьць Гішпаніі (па-гішпанску: Guerra de la Independencia Espanola). У расейскай і савецкай гістарыяґрафіі вайну часам завуць Гішпанскай рэвалюцыяй 1808—1814 гадоў.

Вайна доўжылася з 1808 году, гэта значыць з захопам французамі Гішпаніі й да 1814 году — году паразы Францыі.

Статыстыка вайны на Пірэнэйскім паўвостраве

Краіны Насельніцтва 1808 г. Войскаў Жаўнеры забітыя, якія памерлі ад ранаў, што згінулі бяз весткаў Жаўнеры памерлыя ад хваробаў Параненыя
Вялікабрытанія 11 600 000 61 511 8 889 24 930 19 300
Гішпанія 11 800 000 192 000[1] 62 000 238 000
Партугалія 2 960 000 200 000 10 000 40 000
Усяго 26 360 000 453 511 80 889 302 930
Францыя 29 150 000 162 200[2] 76 800 250 000 195 700
Саюзьнікі Францыі (галоўным чынам палякі) 14 300 50 000 41 500
Усяго 29 150 000 162 200 91 100 300 000 237 200
Усяго 55 510 000 615 711 171 989 602 930

Вынікі

Вызваленчая барацьба ў Гішпаніі стала аднае з першых нацыянальных войнаў і адным з першых зьяўленьняў вялікіх партызанскіх рухаў. Хоць падчас францускае акупацыі французы зьнішчылі гішпанскую адміністрацыю, якая раскалолася на правінцыйныя хунты (у 1810 годзе ў адроджаны нацыянальны ўрад умацаваўся ў Кадысе) і апынулася не ў стане набіраць, навучаць, ці абсталёўваць эфэктыўнае войска, аднак няздольнасьць Напалеона супакоіць народ Гішпаніі дазволіла гішпанскім, брытанскім і партугальскім сілам заставацца ў Партугаліі й даймаць францускія сілы на межах, а гішпанскім партызанам зьнішчаць акупантаў у самай Гішпаніі. Дзейнічаючы ўзгоднена, рэгулярныя й нерэгулярныя сілы саюзьнікаў прадухілілі падначаленьне мяцежных гішпанскіх правінцыяў. Гады баёў у Гішпаніі паступова выматалі Напалеона й ягонае Вялікае Войска. Хоць францускія войскі нярэдка перамагалі ў бою, іх лініі паведамленьня былі часьцяком перарэзаны партызанскімі атрадамі, што абцяжарвала баявыя дзеяньні. Хоць французы разбілі гішпанскае войска й адсунулі яе да меж, яна не была зьнішчана й працягвала ваяваць. У 1812 годзе, калі Францыя сур’ёзна саслабла падчас уварваньня ў Расею, злучаныя саюзныя войскі пад камандаваньнем Вэлінґтана пачалі прасоўвацца ўглыб Гішпаніі. Вызваліўшы Мадрыд, яны перасьледвалі маршала Сульта з яго войскам падчас адыходу яго праз Пірэнэі ў Францыю на працягу зімы 1813 году.

Вайна й рэвалюцыя супраць акупантаў прывяла да прыняцьця Канстытуцыі Гішпаніі 1812 году, пасьля сталае краевугольным каменем эўрапейскага лібэралізму. Цяжар вайны зьнішчыў сацыяльную й эканамічную базу Гішпаніі ды Партугаліі, адкрыўшы шлях у эпоху сацыяльных беспарадкаў, палітычнае нестабільнасьці й эканамічнага застою. Спусташальныя грамадзянскія войны паміж лібэральнымі й абсалютыскімі фракцыямі, пачатак якім паклалі атрады, якія прайшлі падрыхтоўку на гэтай вайне, працягваліся ў Ібэрыі да 1850-х гадоў. Крызіс, выкліканы ўзрушэньнямі ад уварваньня й рэвалюцыі, садзейнічаў здабыцьцю незалежнасьці большасьці калёніяў Гішпаніі ў Амэрыцы й аддзяленьню Бразыліі ад Партугаліі.

Крыніцы

  1. ^ Тут паказана колькасць войска на момант уварваньня ў Гішпанію францускіх войскаў. Колькасць гішпанскіх войскаў да канца вайны ўзрасла да 300 000.
  2. ^ Тут паказана колькасьць войска на момант уварваньня ў Гішпанію. Лік французскіх салдатаў у Гішпаніі ўвесь час павялічваўся. Так у 1810 г. было 325 000, а ў ліпені 1811 г. у Гішпаніі было 355 000 францускіх салдатаў. ¾ усіх напалеонаўскіх войскаў у Гішпаніі было накіравана на барацьбу з партызанамі і ўсяго толькі ¼ на вайну з гішпана-ангельскім войскам. На момант уварваньня ў Расею Напалеон быў змушаны трымаць у Гішпаніі 400 000 сваіх жаўнераў, што вельмі палегчыла долю расейскіх войскаў.

Літаратура

  • Урланис Б. Ц. Войны и народонаселение Европы. — Москва., 1960.
  • Bodart G. Losses of life in modern wars. Austria-Hungary; France. — London., 1916.

Вонкавыя спасылкі

Вайна на Пірэнэйскім паўвостравесховішча мультымэдыйных матэрыялаў