Воўчын: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дапаўненьне, стыль, пунктуацыя
Радок 1: Радок 1:
{{Іншыя значэньні}}
{{Іншыя значэньні}}
{{Населены пункт/Беларусь
{{Мястэчка
| Назва = Воўчын
|Назва = Воўчын
|Статус = аграгарадок
| Назва ў родным склоне = Воўчына
| Краіны = Беларусі
|Назва ў родным склоне = Воўчына
|Трансьлітараваная назва = Voŭčyn
| Першыя згадкі =
| Плошча =
|Герб =
| Вышыня = 137
|Сьцяг =
|Гімн =
| Колькасьць насельніцтва = 502
|Дата заснаваньня =
| Год падліку насельніцтва = 1992
|Першыя згадкі =
| Шчыльнасьць насельніцтва =
|Статус з =
| Колькасьць двароў = 193
|Магдэбурскае права =
| Тэлефонны код = +375 1631
|Былая назва =
| Паштовы індэкс = 225083
|Мясцовая назва =
| Аўтамабільны код =
|Вобласьць = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]]
| Выява = Краявіды Воўчына 04.jpg
|Раён = [[Камянецкі раён|Камянецкі]]
| Апісаньне выявы = Вуліца да [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|касьцёла]]
|Сельсавет = [[Воўчынскі сельсавет|Воўчынскі]]
| Адміністрацыйная адзінка = Вобласьць
|Пасялковы савет =
| Назва адміністрацыйнай адзінкі = [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейская]]
|Гарадзкі савет =
| Адміністрацыйная адзінка2 = Раён
|Старшыня гарвыканкаму =
| Назва адміністрацыйнай адзінкі2 = [[Камянецкі раён|Камянецкі]]
|Пасада кіраўніка =
| Сельсавет = [[Воўчынскі сельсавет|Воўчынскі]]
|Кіраўнік =
| Шырата_паўшар'е = паўночнае
|Плошча =
| Шырата_градусаў = 52
|Крыніца плошчы =
| Шырата_хвілінаў = 17
|Вышыня = 137
| Шырата сэкундаў = 8
|Унутраны падзел =
| Даўгата_паўшар'е = усходняе
|Колькасьць насельніцтва = 547
| Даўгата_градусаў = 23
|Год падліку колькасьці = 1996
| Даўгата_хвілінаў = 18
|Крыніца колькасьці насельніцтва =
| Даўгата сэкундаў = 37
|Этнічны склад насельніцтва =
| Пазыцыя подпісу на мапе = справа
|Год падліку этнічнага складу =
| Commons = Category:Voŭčyn
|Нацыянальны склад насельніцтва =
| Колер = {{Колер|Беларусь}}
|Год падліку нацыянальнага складу =
|Колькасьць двароў =
|Год падліку колькасьці двароў =
|Крыніца колькасьці двароў =
|Паштовы індэкс = 225083
|СААТА =
|Выява = Краявіды Воўчына 04.jpg
|Апісаньне выявы = Вуліца да [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|касьцёла]]
|Шырата градусаў = 52
|Шырата хвілінаў = 17
|Шырата сэкундаў = 8
|Даўгата градусаў = 23
|Даўгата хвілінаў = 18
|Даўгата сэкундаў = 37
|Пазыцыя подпісу на мапе =
|Водступ подпісу на мапе =
|Commons = Category:Voŭčyn
|Сайт =
}}
}}
'''Во́ўчын''' — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Пульва|Пульве]]. Цэнтар [[Воўчынскі сельсавет|сельсавету]] [[Камянецкі раён|Камянецкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва 502 чал. ([[1992]]). Знаходзіцца за 55 км на паўднёвы захад ад [[Камянец|Камянца]], за 10 км ад чыгуначнай станцыі [[Высока-Літоўск (станцыя)|Высока-Літоўск]].
'''Во́ўчын''' — [[вёска]] ў [[Беларусь|Беларусі]], на рацэ [[Пульва|Пульве]]. Цэнтар [[Воўчынскі сельсавет|сельсавету]] [[Камянецкі раён|Камянецкага раёну]] [[Берасьцейская вобласьць|Берасьцейскай вобласьці]]. Насельніцтва 547 чал. (1996). Знаходзіцца за 55 км на паўднёвы захад ад [[Камянец|Камянца]], за 10 км ад чыгуначнай станцыі [[Высока-Літоўск (станцыя)|Высока-Літоўск]].


Воўчын — даўняе [[мястэчка]] [[Берасьцейскі павет|гістарычнай Берасьцейшчыны]]. Да нашага часу тут захаваўся [[барока|барокавы]] [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]], часовая пахавальня апошняга [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], а таксама царква Сьвятога Мікалая. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]], [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]].
Воўчын — даўняе [[мястэчка]] [[Берасьцейскі павет|гістарычнай Берасьцейшчыны]]. Да нашага часу тут захаваўся збудаваны ў стылі [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]], часовая пахавальня апошняга [[Сьпіс каралёў польскіх|караля]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікага князя]] [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], а таксама царква Сьвятога Мікалая, помнікі архітэктуры XVIII ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац [[Чартарыйскія|Чартарыйскіх]] (барока, XVIII ст.), [[Сьпіс помнікаў архітэктуры Вялікага Княства Літоўскага, зруйнаваных уладамі Расейскай імпэрыі|зруйнаваны расейскімі ўладамі]].


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
=== Вялікае Княства Літоўскае ===
Упершыню Воўчын упамінаецца ў [[16 стагодзьдзе|XVI ст.]] як мястэчка [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]], уладаньне [[Солтаны|Солтанаў]]. Першым вядомым гаспадаром Воўчынскага ключа быў [[Аляксандар Солтан]], па сьмерці якога ў [[1554]] мястэчка паводле спадчыны перайшло да ягонага сына [[Іван Солтан|Івана]]. У [[1586]] Яраслаў Солтан, імаверна, сын Івана, разам з жонкай Марыяй збудавалі тут царкву ў гонар Сьвятога Мікалая.
Упершыню Воўчын упамінаецца ў XVI ст. як мястэчка [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскага павету]], уладаньне [[Солтаны|Солтанаў]]. Першым вядомым гаспадаром Воўчынскага ключа быў [[Аляксандар Солтан]], па сьмерці якога ў 1554 годзе мястэчка паводле спадчыны перайшло да ягонага сына [[Іван Солтан|Івана]]. У 1586 годзе Яраслаў Солтан, імаверна, сын Івана, разам з жонкай Марыяй збудавалі тут царкву ў гонар Сьвятога Мікалая.


[[Файл:Voŭčyn, Čartaryjski. Воўчын, Чартарыйскі (1761).jpg|міні|Фаервэрк у Воўчыне у гонар зашлюбін Адама Чартарыйскага і Ізабэлы з Флемінгаў, [[1761]]]]
[[Файл:Voŭčyn, Čartaryjski. Воўчын, Чартарыйскі (1761).jpg|міні|Фаервэрк у Воўчыне у гонар зашлюбін Адама Чартарыйскага і Ізабэлы з Флемінгаў, 1761]]


У пачатку [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] Воўчынскі ключ перайшоў да роду [[Гасеўскія|Гасеўскіх]]. Паводле фундацыі [[Аляксандар Гасеўскі|Аляксандра Гасеўскага]] ў мястэчку ў [[1639]] узьвялі першы драўляны касьцёл. А. Гасеўскі і ягоная жонка Ева з [[Пацы|Пацаў]] падзялілі маёнтак паміж сынамі наступным чынам: старэйшы сын, Крыштап атрымаў у спадчыну Стары Воўчын і фальварак Грымяча, а малодшы, [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі|Вінцэнт]] — Новы Воўчын. Неўзабаве ўсе фальваркі апынуліся зноў у адных руках.
У пачатку XVII ст. Воўчынскі ключ перайшоў да роду [[Гасеўскія|Гасеўскіх]]. Паводле фундацыі [[Аляксандар Гасеўскі|Аляксандра Гасеўскага]] ў мястэчку ў 1639 годзе ўзьвялі першы драўляны касьцёл. А. Гасеўскі і ягоная жонка Ева з [[Пацы|Пацаў]] падзялілі маёнтак паміж сынамі наступным чынам: старэйшы сын, Крыштап атрымаў у спадчыну Стары Воўчын і фальварак Грымяча, а малодшы, [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі|Вінцэнт]] — Новы Воўчын. Неўзабаве ўсе фальваркі апынуліся зноў у адных руках.


[[Файл:Voŭčyn, Eleanora Čartaryjskaja. Воўчын, Элеанора Чартарыйская (XVIII).jpg|міні|Элеанора Чартарыйская на фоне палаца, [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]]]]
[[Файл:Voŭčyn, Eleanora Čartaryjskaja. Воўчын, Элеанора Чартарыйская (XVIII).jpg|міні|Элеанора Чартарыйская на фоне палаца, XVIII ст.]]


У [[1708]] Тэрэза Гасеўская выйшла замуж за [[Казімер Сапега|Казімера Сапегу]] і тэстамэнтам запісала Воўчын разам з фальваркамі Шчытнікі, Грымяча, Люта і інш. на мужа. У [[1710]] К. Сапега прадаў Воўчын і Радванічы [[Якуб Генрык Флемінг|Якубу Генрыку Флемінгу]] і яго першай жонцы Францішцы Ізабэле з Сапегаў. 3 атрыманых сродкаў Казімер Сапега фундаваў узьвядзеньне ў Воўчыне палаца і адбудову зьнішчаных швэдамі фальваркаў, сядзібаў і гаспадарак для мясцовых сялянаў. Наступным гаспадаром Воўчынскіх маёнткаў быў князь [[Казімер Чартарыйскі]]. Ягоная дачка Канстанцыя выйшла замуж за [[Станіслаў Панятоўскі (сын Францішка)|Станіслава Панятоўскага]], які збудаваў тут палац і касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы ([[1733]]). Каля [[1738]] ад С. Панятоўскага маёнтак выкупіў [[Фрыдэрык Міхал Чартарыйскі]]. [[Чартарыйскія]] ўзьвялі пышны 36-пакаёвы палац, пры ім тэатар і аранжарэю. У [[1769]] годзе [[Барская канфэдэрацыя|барскія канфэдэраты]] забралі зь мястэчка 7 гарматаў і шмат амуніцыі<ref>Szpilewski G. Wołczyn // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/867 867].</ref>.
У 1708 годзе Тэрэза Гасеўская выйшла замуж за [[Казімер Сапега|Казімера Сапегу]] і тэстамэнтам запісала Воўчын разам з фальваркамі Шчытнікамі, Грымячай, Лютай і іншымі на мужа. У 1710 годзе К. Сапега прадаў Воўчын і Радванічы [[Якуб Генрык Флемінг|Якубу Генрыку Флемінгу]] і яго першай жонцы Францішцы Ізабэле з Сапегаў. 3 атрыманых сродкаў Казімер Сапега фундаваў узьвядзеньне ў Воўчыне палаца і адбудову зьнішчаных швэдамі фальваркаў, сядзібаў і гаспадарак для мясцовых сялянаў. Наступным гаспадаром Воўчынскіх маёнткаў быў князь [[Казімер Чартарыйскі]]. Ягоная дачка Канстанцыя выйшла замуж за [[Станіслаў Панятоўскі (сын Францішка)|Станіслава Панятоўскага]], які збудаваў тут палац і касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1733). Каля 1738 годам ад С. Панятоўскага маёнтак выкупіў [[Фрыдэрык Міхал Чартарыйскі]]. [[Чартарыйскія]] ўзьвялі пышны 36-пакаёвы палац, пры ім тэатар і аранжарэю. У 1769 годзе [[Барская канфэдэрацыя|барскія канфэдэраты]] забралі зь мястэчка 7 гарматаў і шмат амуніцыі<ref>Szpilewski G. Wołczyn // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|8}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_XIII/867 867].</ref>.


=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
=== Пад уладай Расейскай імпэрыі ===
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) Воўчын апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам воласьці Берасьцейскага павету Гарадзенскай губэрні. У [[1828]] мястэчка перайшло да [[Пуслоўскія|Пуслоўскіх]], пазьней Марчэўскіх.
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] (1795) Воўчын апынуўся ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]], дзе стаў цэнтрам воласьці Берасьцейскага павету Гарадзенскай губэрні. У 1828 годзе мястэчка перайшло да [[Пуслоўскія|Пуслоўскіх]], пазьней Марчэўскіх.


У [[1880-я]] ў Воўчыне было 102 двары, касьцёл, царква, юдэйскі малітоўны дом, народная школа, 24 крамы, вадзяны млын, штогод праводзіліся 3 кірмашы.
У 1880-я гады ў Воўчыне было 102 двары, касьцёл, царква, юдэйскі малітоўны дом, народная школа, 24 крамы, вадзяны млын, штогод праводзіліся 3 кірмашы.


=== Найноўшы час ===
=== Найноўшы час ===
[[25 сакавіка]] [[1918]] згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Воўчын абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. [[1 студзеня]] [[1919]] у адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Берасьцейскі павет («падраён») Баранавіцкага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>.
25 сакавіка 1918 году згодна з [[Трэцяя Ўстаўная грамата|Трэцяй Устаўной граматай]] Воўчын абвяшчаўся часткай [[Беларуская Народная Рэспубліка|Беларускай Народнай Рэспублікі]]. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад [[БССР|Беларускай ССР]], у Берасьцейскі павет («падраён») Баранавіцкага раёну<ref name="at">{{Літаратура/150 пытаньняў і адказаў з гісторыі Беларусі}}</ref>.


Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] ([[1921]]) Воўчын апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. У [[1938]] у касьцёле адбылося пахаваньне парэшткаў [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], перавезеных сюды з [[Санкт-Пецярбург]]у (у [[1995]] перададзеныя да Варшаўскай катэдры)<ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3997838 Wołczyn (w:) Internetowa encyklopedia PWN]{{ref-pl}}</ref>.
Згодна з [[Рыская мірная дамова 1921 году|Рыскай мірнай дамовай]] (1921) Воўчын апынуўся ў складзе міжваеннай [[Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польскай Рэспублікі]]. У 1938 годзе ў касьцёле адбылося пахаваньне парэшткаў [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі|Станіслава Аўгуста Панятоўскага]], перавезеных сюды з [[Санкт-Пецярбург]]у (у 1995 годзе перададзеныя да Варшаўскай катэдры)<ref>[http://encyklopedia.pwn.pl/haslo.php?id=3997838 Wołczyn (w:) Internetowa encyklopedia PWN]{{ref-pl}}</ref>.


У [[1939]] Воўчын увайшоў у [[БССР]], дзе стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На [[1970]] тут было 162 двары, на [[1992]] — 193.
У 1939 годзе Воўчын увайшоў у [[БССР]], дзе стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1970 год тут было 162 двары, на 1992 год — 193, на 1996 год — 202.


<center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
<center><gallery caption="Мястэчка на старых здымках" widths=150 heights=150 perrow="4">
Радок 74: Радок 92:
== Насельніцтва ==
== Насельніцтва ==
=== Дэмаграфія ===
=== Дэмаграфія ===
* '''[[XIX стагодзьдзе]]''': [[1830]] — 539 муж., зь іх духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 463, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 72, жабракоў 2<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; [[1885]] — 804 чал.
* '''XIX стагодзьдзе''': 1830 год — 539 муж., зь іх духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 463, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 72, жабракоў 2<ref>{{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)|к}} С. 412.</ref>; 1885 год — 804 чал.
* '''[[XX стагодзьдзе]]''': [[1970]] — 460 чал.; [[1992]] — 502 чал.<ref>Міронаў В., Шаблюк В. Воўчын // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 364.</ref>
* '''XX стагодзьдзе''': 1970 год — 460 чал.; 1992 год — 502 чал.<ref>Міронаў В., Шаблюк В. Воўчын // {{Літаратура/ЭГБ|2к}} С. 364.</ref>; 1996 год — 547 чал.<ref>{{Літаратура/БелЭн|4к}} С. 280.</ref>


=== Інфраструктура ===
=== Інфраструктура ===
Радок 84: Радок 102:
* Капліца Сьвятога Ўладзімера (XIX ст.)
* Капліца Сьвятога Ўладзімера (XIX ст.)
* Каплічка прыдарожная (1-я пал. XX ст.)
* Каплічка прыдарожная (1-я пал. XX ст.)
* [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] ([[1729]]—[[1733]])
* [[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы]] (1729—1733)
* Могілкі: старыя хрысьціянскія; юдэйскія
* Могілкі: старыя хрысьціянскія; юдэйскія
* Сынагога (XIX ст.)
* Сынагога (XIX ст.)
* Царква Сьвятога Мікалая (XVIII ст.; колішняя [[Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква|грэцка-каталіцкая]], цяпер у валоданьні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|БЭМП]])
* Царква Сьвятога Мікалая (XVIII ст.; [[Беларуская Грэка-Каталіцкая Царква|Сьвяты Пасад]], цяпер у валоданьні [[Беларускі экзархат Маскоўскага патрыярхату|Беларускага экзархату Маскоўскага патрыярхату]])
* Млын (XIX ст.)
* Млын (XIX ст.)


Радок 95: Радок 113:
== Галерэя ==
== Галерэя ==
<center><gallery caption="Краявіды Воўчына" widths=150 heights=150 perrow="4">
<center><gallery caption="Краявіды Воўчына" widths=150 heights=150 perrow="4">
Краявіды Воўчына 09.jpg|Касьцёл
Краявіды Воўчына 09.jpg|[[Касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (Воўчын)|Касьцёл]]
Краявіды Воўчына 10.jpg|Касьцёл, скульптура
Краявіды Воўчына 10.jpg|Касьцёл, скульптура
Voŭčyn. Воўчын (2008).jpg|Касьцёл, інтэр’ер да рэстаўрацыі
Voŭčyn. Воўчын (2008).jpg|Касьцёл, інтэр’ер да рэстаўрацыі
Радок 105: Радок 123:
</gallery></center>
</gallery></center>


== Асобы ==
== Вядомыя асобы ==
* [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]] (каля [[1620]]—[[1662]]) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]
* [[Вінцэнт Корвін-Гасеўскі]] (каля 1620—1662) — дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]
* [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] ([[1732]]—[[1798]]) — апошні [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]]
* [[Станіслаў Аўгуст Панятоўскі]] (1732—1798) — апошні [[Сьпіс каралёў польскіх|кароль]] і [[Сьпіс вялікіх князёў літоўскіх|вялікі князь]]
* [[Зыгмунд Фогель]] ([[1764]]—[[1826]]) — мастак часоў падзелаў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]
* [[Зыгмунд Фогель]] (1764—1826) — мастак часоў падзелаў [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]]


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==
Радок 114: Радок 132:


== Літаратура ==
== Літаратура ==
* {{Літаратура/БелЭн|4}}
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* {{Літаратура/Мястэчкі Беларусі (2010)}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}
* {{Літаратура/ЭГБ|2}}

Вэрсія ад 22:35, 7 траўня 2017

Воўчын
трансьліт. Voŭčyn
Вуліца да касьцёла
Вуліца да касьцёла
Краіна: Беларусь
Вобласьць: Берасьцейская
Раён: Камянецкі
Сельсавет: Воўчынскі
Вышыня: 137 м н. у. м.
Насельніцтва: 547 чал. (1996)
Часавы пас: UTC+3
Тэлефонны код: +375 1631
Паштовы індэкс: 225083
СААТА: 1240817016
Нумарны знак: 1
Геаграфічныя каардынаты: 52°17′6″ пн. ш. 23°18′39″ у. д. / 52.285° пн. ш. 23.31083° у. д. / 52.285; 23.31083Каардынаты: 52°17′6″ пн. ш. 23°18′39″ у. д. / 52.285° пн. ш. 23.31083° у. д. / 52.285; 23.31083
Воўчын на мапе Беларусі ±
Воўчын
Воўчын
Воўчын
Воўчын
Воўчын
Воўчын
Галерэя здымкаў у Вікісховішчы

Во́ўчынвёска ў Беларусі, на рацэ Пульве. Цэнтар сельсавету Камянецкага раёну Берасьцейскай вобласьці. Насельніцтва 547 чал. (1996). Знаходзіцца за 55 км на паўднёвы захад ад Камянца, за 10 км ад чыгуначнай станцыі Высока-Літоўск.

Воўчын — даўняе мястэчка гістарычнай Берасьцейшчыны. Да нашага часу тут захаваўся збудаваны ў стылі касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы, часовая пахавальня апошняга караля і вялікага князя Станіслава Аўгуста Панятоўскага, а таксама царква Сьвятога Мікалая, помнікі архітэктуры XVIII ст. Сярод мясцовых славутасьцяў вылучаўся палац Чартарыйскіх (барока, XVIII ст.), зруйнаваны расейскімі ўладамі.

Гісторыя

Вялікае Княства Літоўскае

Упершыню Воўчын упамінаецца ў XVI ст. як мястэчка Берасьцейскага павету, уладаньне Солтанаў. Першым вядомым гаспадаром Воўчынскага ключа быў Аляксандар Солтан, па сьмерці якога ў 1554 годзе мястэчка паводле спадчыны перайшло да ягонага сына Івана. У 1586 годзе Яраслаў Солтан, імаверна, сын Івана, разам з жонкай Марыяй збудавалі тут царкву ў гонар Сьвятога Мікалая.

Фаервэрк у Воўчыне у гонар зашлюбін Адама Чартарыйскага і Ізабэлы з Флемінгаў, 1761

У пачатку XVII ст. Воўчынскі ключ перайшоў да роду Гасеўскіх. Паводле фундацыі Аляксандра Гасеўскага ў мястэчку ў 1639 годзе ўзьвялі першы драўляны касьцёл. А. Гасеўскі і ягоная жонка Ева з Пацаў падзялілі маёнтак паміж сынамі наступным чынам: старэйшы сын, Крыштап атрымаў у спадчыну Стары Воўчын і фальварак Грымяча, а малодшы, Вінцэнт — Новы Воўчын. Неўзабаве ўсе фальваркі апынуліся зноў у адных руках.

Элеанора Чартарыйская на фоне палаца, XVIII ст.

У 1708 годзе Тэрэза Гасеўская выйшла замуж за Казімера Сапегу і тэстамэнтам запісала Воўчын разам з фальваркамі Шчытнікамі, Грымячай, Лютай і іншымі на мужа. У 1710 годзе К. Сапега прадаў Воўчын і Радванічы Якубу Генрыку Флемінгу і яго першай жонцы Францішцы Ізабэле з Сапегаў. 3 атрыманых сродкаў Казімер Сапега фундаваў узьвядзеньне ў Воўчыне палаца і адбудову зьнішчаных швэдамі фальваркаў, сядзібаў і гаспадарак для мясцовых сялянаў. Наступным гаспадаром Воўчынскіх маёнткаў быў князь Казімер Чартарыйскі. Ягоная дачка Канстанцыя выйшла замуж за Станіслава Панятоўскага, які збудаваў тут палац і касьцёл Найсьвяцейшай Тройцы (1733). Каля 1738 годам ад С. Панятоўскага маёнтак выкупіў Фрыдэрык Міхал Чартарыйскі. Чартарыйскія ўзьвялі пышны 36-пакаёвы палац, пры ім тэатар і аранжарэю. У 1769 годзе барскія канфэдэраты забралі зь мястэчка 7 гарматаў і шмат амуніцыі[1].

Пад уладай Расейскай імпэрыі

У выніку трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) Воўчын апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, дзе стаў цэнтрам воласьці Берасьцейскага павету Гарадзенскай губэрні. У 1828 годзе мястэчка перайшло да Пуслоўскіх, пазьней Марчэўскіх.

У 1880-я гады ў Воўчыне было 102 двары, касьцёл, царква, юдэйскі малітоўны дом, народная школа, 24 крамы, вадзяны млын, штогод праводзіліся 3 кірмашы.

Найноўшы час

25 сакавіка 1918 году згодна з Трэцяй Устаўной граматай Воўчын абвяшчаўся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 году ў адпаведнасьці з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі ён увайшоў у склад Беларускай ССР, у Берасьцейскі павет («падраён») Баранавіцкага раёну[2].

Згодна з Рыскай мірнай дамовай (1921) Воўчын апынуўся ў складзе міжваеннай Польскай Рэспублікі. У 1938 годзе ў касьцёле адбылося пахаваньне парэшткаў Станіслава Аўгуста Панятоўскага, перавезеных сюды з Санкт-Пецярбургу (у 1995 годзе перададзеныя да Варшаўскай катэдры)[3].

У 1939 годзе Воўчын увайшоў у БССР, дзе стаў цэнтрам сельсавету. Статус паселішча панізілі да вёскі. На 1970 год тут было 162 двары, на 1992 год — 193, на 1996 год — 202.

Насельніцтва

Дэмаграфія

  • XIX стагодзьдзе: 1830 год — 539 муж., зь іх духоўнага стану 2, мяшчанаў-юдэяў 463, мяшчанаў-хрысьціянаў і сялянаў 72, жабракоў 2[4]; 1885 год — 804 чал.
  • XX стагодзьдзе: 1970 год — 460 чал.; 1992 год — 502 чал.[5]; 1996 год — 547 чал.[6]

Інфраструктура

У Воўчыне працуюць сярэдняя школа, лякарня, амбуляторыя, дом культуры, бібліятэка, пошта.

Турыстычная інфармацыя

Выдатныя мясьціны

Страчаная спадчына

  • Палацава-паркавы комплекс Чартарыйскіх (1750-я)

Галерэя

Асобы

Крыніцы

  1. ^ Szpilewski G. Wołczyn // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom VIII: Perepiatycha — Pożajście. — Warszawa, 1887. S. 867.
  2. ^ 150 пытанняў і адказаў з гісторыі Беларусі / Уклад. Іван Саверчанка, Зьміцер Санько. — Вільня: Наша Будучыня, 2002. — 238 с. ISBN 9986-9229-6-1.
  3. ^ Wołczyn (w:) Internetowa encyklopedia PWN (пол.)
  4. ^ Соркіна І. Мястэчкі Беларусі... — Вільня, 2010. С. 412.
  5. ^ Міронаў В., Шаблюк В. Воўчын // ЭГБ. — Мн.: 1994 Т. 2. С. 364.
  6. ^ БЭ. — Мн.: 1997 Т. 4. С. 280.

Літаратура

Вонкавыя спасылкі

Воўчынсховішча мультымэдыйных матэрыялаў