Буйнічы: розьніца паміж вэрсіямі
д стыль |
д +Спасылка |
||
| Радок 95: | Радок 95: | ||
Паводле задумы мэра Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]] 2 лістапада [[2004]] году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які давёў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: [[22 траўня]] [[2009]]</ref>. |
Паводле задумы мэра Магілёва [[Віктар Шорыкаў|Віктара Шорыкава]] 2 лістапада [[2004]] году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка [[Жан Фуко|Фуко]] (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які давёў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу<ref>[http://www.mlib.basnet.by/kray/Culture/r16p7.html Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна)] // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: [[22 траўня]] [[2009]]</ref>. |
||
У [[2006]] годзе пры каледжы заснаваны ''заасад'', на 75 [[гектар]]ах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Ілона Іванова|Іванова І.]]|загаловак=У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=26087|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=31 сьнежня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-12-31 245 (26358)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/26076/31sne-7.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[Звычайная лісіца|лісаў]], [[Лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Навыперадкі з мядзведзіцай|спасылка=http:// |
У [[2006]] годзе пры каледжы заснаваны ''заасад'', на 75 [[гектар]]ах якога разводзяць [[дзік]]оў, [[зубр]]оў, плямістых і паўночных [[алень|аленяў]]<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Ілона Іванова|Іванова І.]]|загаловак=У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=26087|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=31 сьнежня 2008|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2008-12-31 245 (26358)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/26076/31sne-7.pdf 7]|issn=1990-763x}}</ref>. У вальерах трымаюць [[барсук]]оў, [[воўк|ваўкоў]], [[касуля]]ў, [[Звычайная лісіца|лісаў]], [[Лось|ласёў]], мядзьведзяў, пясцоў, [[тыгр]]аў і [[янот]]аў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі [[канкур]]ных коней<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Навыперадкі з мядзведзіцай|спасылка=http://old2.zviazda.by/second.html?r=40&p=36&archiv=21072006|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=21 ліпеня 2006|нумар=161 (25750)|старонкі=|issn=1990-763x}}</ref>. У 2011 г. заасад прыняў звыш 200 тыс. наведнікаў з 15 краінаў і меў звыш 200 жывёлаў<ref>{{Артыкул|аўтар=Іванова І.|загаловак=Ціхі прыстанак для турыстаў|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=94249|выданьне=Зьвязда|тып=газэта|год=6 сакавіка 2012|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2012-03-06 44 (27159)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/94255/6sak-3.indd.pdf 3]|issn=1990-763x}}</ref>. |
||
=== Выдатныя мясьціны === |
=== Выдатныя мясьціны === |
||
| Радок 101: | Радок 101: | ||
=== Страчаная спадчына === |
=== Страчаная спадчына === |
||
* Манастыр Сьвятога Духа (1633) |
* Манастыр Сьвятога Духа (1633-1918) |
||
* Царква Раства Багародзіцы (XIX ст.) |
* Царква Раства Багародзіцы (XIX ст.) |
||
| Радок 114: | Радок 114: | ||
{{Commons|Category:Bujničy}} |
{{Commons|Category:Bujničy}} |
||
* [http://www.radzima.org/be/miesca/buynichy.html мяст. Буйнічы] на [[Radzima.org]] |
* [http://www.radzima.org/be/miesca/buynichy.html мяст. Буйнічы] на [[Radzima.org]] |
||
* [http:// |
* [http://agrocollege.by/ Агралесатэхнічны каледж імя Кірылы Арлоўскага]{{ref-ru}} |
||
* [http://globus.tut.by/bujnichi/ Здымкі на Globus.tut.by] |
* [http://globus.tut.by/bujnichi/ Здымкі на Globus.tut.by] |
||
Вэрсія ад 17:19, 15 ліпеня 2016
| Буйнічы | |
 Буйніцкае поле | |
| Краіна: | Беларусь |
| Вобласьць: | Магілёўская |
| Раён: | Магілёўскі |
| Сельсавет: | Буйніцкі |
| Насельніцтва: | 1596 чал. (2010) |
| Часавы пас: | UTC+3 |
| Тэлефонны код: | +375 222 |
| Паштовы індэкс: | 213134 |
| СААТА: | 7244860011 |
| Нумарны знак: | 6 |
| Геаграфічныя каардынаты: | 53°51′15.77″ пн. ш. 30°15′59.00″ у. д. / 53.8543806° пн. ш. 30.2663889° у. д.Каардынаты: 53°51′15.77″ пн. ш. 30°15′59.00″ у. д. / 53.8543806° пн. ш. 30.2663889° у. д. |
Буйнічы на мапе Беларусі ±   Буйнічы | |
 Галерэя здымкаў у Вікісховішчы
| |
Бу́йнічы[1] — вёска і паўднёвае прадмесьце Магілёва, на правым беразе Дняпра. Цэнтар Буйніцкага сельсавету Магілёўскага раёну. Насельніцтва 1538 чал. (2007). Знаходзяцца за 3 км на поўдзень ад Магілёва, за 2 км ад чыгуначнай станцыі Буйнічы (лінія Магілёў — Жлобін), на аўтамагістралі Магілёў — Бабруйск.
Буйнічы — даўняе мястэчка гістарычнай Аршаншчыны (частка Віцебшчыны), адзін з рэлігійных цэнтраў краю.
Гісторыя
Вялікае Княства Літоўскае
Упершыню Буйнічы ўпамінаюцца ў XV ст. як цэнтар буйнога ўладаньня, што належала князям Фёдару і Льву Талочкавічам-Буйніцкім[2]. У пачатку XVI ст. мясьціна знаходзілася ў валоданьні Кіева-Пячорскага манастыра. У сьнежні 1595 Буйніцкае поле было месцам пераможнае бітвы войска Вялікага Княства Літоўскага на чале з старостам рэчыцкім М. Буйвідам над паўстанцамі на чале зь Севярынам Налівайкам[3].
У XVII—XVIII стст. Буйнічы былі прыватнаўласьніцкім мястэчкам у Аршанскім павеце, якое належала Саламярэцкім, Статкевічам, князю і старосту жамойцкаму А. Г. Палубінскаму, князям Сапегам[2]. З 1633 на поўдзень ад паселішча існаваў манастыр Святога Духа, які заснавалі Багдан Статкевіч і яго жонка Алена Саламярэцкая. За падтрымку вялікага князя Яна І Казімера Вазы ў абарончай вайне супраць Маскоўскай дзяржавы 1654—1667 гадоў буйніцкія манахі атрымалі прывілей на млын[3]. Пры манастыры дзейнічала друкарня[4].
У час Вялікай Паўночнай вайны ў ліпені 1708 каля Буйнічаў месьціўся лягер швэдзкага войска на чале з Карлам ХІІ (г. зв. Карлава даліна). Швэдзкія жаўнеры абрабавалі манастыр, аднак пазьней на загад швэдзкага караля іконы былі вернуты ў пусты манастыр, а два швэдзкія жаўнеры — павешаны[5]. Побач зь мястэчкам існаваў фальварак, які здаваўся ў арэнду. На 1758 — 35 двароў, уваходзілі ў склад Быхаўскага графства.
Пад уладай Расейскай імпэрыі
У выніку другога падзелу Рэчы Паспалітай (1793) Баркулабаў апынуўся ў складзе Расейскай імпэрыі, у Вендараскай воласьці Магілёўскага павету. Расейская імпэратрыца Кацярына II перадала частку мястэчка беларускаму намесьніку генэрал-аншэфу П. Б. Пасеку. У 1878 фальварак набыў зямянін М. Марачэўскі. Апошняй уладальніцай маёнтку ў пачатку XX ст. была Г. К. Радкевіч[2].
На 1880 у Буйнічах было 64 двары, дзейнічалі 2 царквы, працавалі жаночая вучэльня пры манастыры і юдэйская малітоўная школа. Таксама існаваў аднайменны фальварак. У 1896 у Буйнічах адкрылася царкоўнапрыходзкая школа. Паводле вынікаў перапісу (1897) у мястэчку быў 81 двор, у маёнтку — 5 двароў, працавалі завод сушкі садавіны і гародніны, у жаночым манастыры — 21 двор, дзейнічалі царква і капліца, працаваў сьвечачны завод. На 1909 у мястэчку Буйнічы быў 81 двор, дзейнічала царква, працавалі царкоўнапрыходзкая і юдэйская малітоўная школы, скарбовая вінная крама, у аднайменным маёнтку — 2 двары.
Найноўшы час
25 сакавіка 1918 згодна з Трэцяй Устаўной граматай Буйнічы абвяшчаліся часткай Беларускай Народнай Рэспублікі. 1 студзеня 1919 згодна з пастановай І зьезду КП(б) Беларусі яны ўвайшлі ў склад Беларускай ССР, аднак 16 студзеня Масква адабрала мястэчка разам зь іншымі этнічна беларускімі тэрыторыямі ў склад РСФСР. У 1924 Буйнічы вярнулі БССР. У 1933 вёска атрымала электрычнае сьвятло. На 1940 — 141 двор. У Другую сусьветную вайну Буйніцкае поле сталася месцам бітвы ў 1941 годзе.
На 1970 у Буйнічах было 272 двары, на 1995 — 309 двароў, на 2007 — 468 гаспадарак. 17 ліпеня 2006 сельсавет, у які ўваходзіць вёска, перайменаваны зь Цішоўскага ў Буйніцкі, а цэнтар сельсавету перанесены зь вёскі Цішоўка ў Буйнічы[6]. 28 сьнежня 2010 ліквідаваная станцыя Буйнічы, а яе тэрыторыя ўвайшла ў склад вёскі Буйнічы[7].
.jpg)
_(2).jpg)
.jpg)
.jpg)
Насельніцтва
Дэмаграфія
- XIX стагодзьдзе: 1880 — 356 чал.; 1897 — 450 чал. у мястэчку Буйнічы, 34 чал. у маёнтку Буйнічы і 117 чал. у манастыры Буйнічы
- XX стагодзьдзе: 1909 — 427 чал. у мястэчку Буйнічы, 6 чал. у маёнтку Буйнічы[8]; 1940 — 765 чал.; 1970 — 881 чал.[9]; 1990 — 910 чал.[10]; 1995 — 910 чал.[11]
- XXI стагодзьдзе: 2007 — 1538 чал.[12]
Інфраструктура
У Буйнічах працуюць Дом культуры і бібліятэка, сярэдняя і музычная школы, агралесатэхнічны каледж (1944—1998 гады — вучэльня) імя Кірылы Арлоўскага, пошта. Каледжу належыць 860 га зямлі, зь якіх 80 га адведзеныя пад заасад.
Турыстычная інфармацыя
Інфраструктура
У 1995 годзе адкрыўся мэмарыяльны комплекс «Буйніцкае поле», архітэктарамі якога зьяўляюцца Ўладзімер Чапенка ды Алег Бараноўскі. Былі пабудаваныя чырвоная капліца вышынёй у 27 мэтраў, а недалёка ад яе возера «Сьлёз». Праз кожныя паўгадзіны ў капліцы гучыць музычная кампазыцыя, прысьвечаная ўдзельнікам абароны Магілёва. Дэпартамэнт па ахове гісторыка-культурнай спадчыны Міністэрства культуры ў 2002 годзе прысвоіў Мэмарыяльнаму комплексу статус гісторыка-культурнай каштоўнасьці трэцяй катэгорыі.
Паводле задумы мэра Магілёва Віктара Шорыкава 2 лістапада 2004 году ў капліцы адбылося адкрыцьцё маятніка Фуко (найвышэйшы ў Беларусі, у гонар францускага фізыка, які давёў факт вярчэньня Зямлі вакол сваёй восі). Яго распрацоўнікам выступіў дацэнт Беларуска-расейскага ўнівэрсытэту А. Ляпін, а вытворцам — інжынэр завода «Тэхнапрыбор» А. Нікалаеў. Маятнік уяўляе зь сябе шаснаццацікіляграмовы шар зь нержавеючай сталі ды алюміневы цыфэрблят на вышыні 14 мэтраў. Амплітуда яго ваганьняў 1 м, пэрыяд ваганьняў 7 сэкундаў. Маятнік вядзе адлік часу[13].
У 2006 годзе пры каледжы заснаваны заасад, на 75 гектарах якога разводзяць дзікоў, зуброў, плямістых і паўночных аленяў[14]. У вальерах трымаюць барсукоў, ваўкоў, касуляў, лісаў, ласёў, мядзьведзяў, пясцоў, тыграў і янотаў, а таксама шэраг відаў птушак. Заасаду таксама належаць 2 дзясяткі канкурных коней[15]. У 2011 г. заасад прыняў звыш 200 тыс. наведнікаў з 15 краінаў і меў звыш 200 жывёлаў[16].
Выдатныя мясьціны
На паўднёвай ускраіне Буйнічаў месьціцца стаянка эпохі мэзаліту (8—5 тысячагодзьдзі да н. э.), а ва ўрочышчы Благадаць гарадзішча раньняга жалезнага веку.
Страчаная спадчына
- Манастыр Сьвятога Духа (1633-1918)
- Царква Раства Багародзіцы (XIX ст.)
Крыніцы
- ^ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Магілёўская вобласць: нарматыўны даведнік / І. Гапоненка і інш.; пад рэд. В. Лемцюговай. — Менск: Тэхналогія, 2007. — 406 с. ISBN 978-985-458-159-0. (djvu).
- ^ а б в Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Магілёўскага р-на / Уклад. У. Ф. Агурцоў, М. П. Хобатаў. — Мн.: Полымя, 1996.
- ^ а б ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 1. С. 354.
- ^ Jaroszewicz-Pieresławcew Z. Druki cyrylickie z oficyn Wielkiego Księstwa Litewskiego w XVI—XVIII wieku (пераклад Ігара Клімава) // Беларускі Гістарычны Агляд. Том 11 Сшытак 1—2 (20—21) сьнежань 2004
- ^ Агеев А.Г., Климуть Я.И., Пушкин И.А. Перекрёстки Могилёвской истории. — Минск: Туринфо, 2004. — С. 48—49. — ISBN 985900124–3
- ^ «О переименовании сельсовета». Решение Могилевского областного Совета депутатов от 17 июля 2006 г. № 18-12 (рас.)
- ^ «Об упразднении сельского населенного пункта станция Буйничи и преобразовании деревень Могилевского района в агрогородки». Решение Могилевского районного Совета депутатов от 28.12.2010 г. № 7-18 (рас.)
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 6. Кн. 2. — Менск, 2009. С. 467.
- ^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 323.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 6. Кн. 2. — Менск, 2009. С. 468.
- ^ БЭ. — Мн.: 2000 Т. 11. С. 322.
- ^ Гарады і вёскі Беларусі. Энцыкл. Т. 6. Кн. 2. — Менск, 2009. С. 466.
- ^ Мемарыяльныя комплексы, манументы, помнікі архітэктуры (Магілёўскага раёна) // Сайт Магілеўскай абласной бібліятэкі. Дата доступу: 22 траўня 2009
- ^ Іванова І. У Новы год з Магілёва — на паўночных аленях // Зьвязда : газэта. — 31 сьнежня 2008. — № 245 (26358). — С. 7. — ISSN 1990-763x.
- ^ Іванова І. Навыперадкі з мядзведзіцай // Зьвязда : газэта. — 21 ліпеня 2006. — № 161 (25750). — ISSN 1990-763x.
- ^ Іванова І. Ціхі прыстанак для турыстаў // Зьвязда : газэта. — 6 сакавіка 2012. — № 44 (27159). — С. 3. — ISSN 1990-763x.
Літаратура
- Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 2000. — Т. 11: Мугір — Паліклініка. — 560 с. — ISBN 985-11-0188-5
- Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т. 6, кн. 2. Магілёўская вобласць / рэдкал.: Т.У. Бялова (дырэктар) [і інш.]. — Менск: БелЭн, 2009. — 592 с. ISBN 978-985-11-0440-2.
Вонкавыя спасылкі
Буйнічы — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
- мяст. Буйнічы на Radzima.org
- Агралесатэхнічны каледж імя Кірылы Арлоўскага (рас.)
- Здымкі на Globus.tut.by
| ||||||||