Зорная сыстэма: розьніца паміж вэрсіямі

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

Лінейны

Вэрсія ад 14:58, 11 ліпеня 2016

Зорная сыстэма — гэта сыстэма, якая складаецца з зоркі або групы зорак, і, магчыма, плянэтных сыстэм зь меншых цел (такіх як плянэты або астэроіды), аб’яднаных гравітацыяй. У прыватнасьці, Сонечная сыстэма — гэта зорная сыстэма, якая складаецца з Сонца й іншых цел (як Зямля), якія круцяцца вакол яго.

Падвойныя зорныя сыстэмы

Зорныя сыстэмы зь дзьвюх зорак завуцца падвойнымі зоркамі, або падвойнымі зорнымі сыстэмамі. Пры адсутнасьці прыліўных эфэктаў, абурэньняў ад іншых сіл і перадачы масы ад адной зоркі да іншай, такая сыстэма ўстойлівая, і абедзьве зоркі будуць неабмежавана доўга рухацца па эліптычнай арбіце вакол цэнтру мас сыстэмы.

Сыстэмы з больш чым дзьвюма зоркамі

Сыстэмы з больш чым дзьвюма зоркамі таксама магчымыя: напрыклад, зорная навала і галяктыка — віды зорных сыстэм. З-за вялікага памеру гэтых сыстэм, іх дынаміка значна складаней, чым у падвойнай зоркі. Аднак, таксама магчыма існаваньне зорных сыстэм зь невялікай (але большай за дзьве) колькасьцю зорак і простай арбітальнай дынамікай. Гэтыя сыстэмы завуцца кратнымі зорнымі сыстэмамі, або фізычна кратнымі зоркамі.

Тэрміналёгія

Кратная зорная сыстэма, якая складаецца з трох зорак, завецца патройнай.

Дынамічная тэорыя

Тэарэтычна мадэляваньне кратнай зорнай сыстэмы складаней, чым падвойнай, бо разгляданая дынамічная сыстэма (Задача N цел) можа выяўляць хаатычнае паводзіны. Шматлікія канфігурацыі невялікіх груп зорак апыняюцца нестабільнымі, і, у выніку, адна з зорак набліжаецца да іншай досыць блізка і разганяецца настолькі, што пакідае сыстэму.^[1] Гэтай нестабільнасьці можна пазбегнуць, калі гэтая такая сыстэма, якія Эванс^[2] зваў іерархічнымі. У іерархічнай сыстэме зоркі могуць быць падзеленыя на дзьве групы, кожная з якіх круціцца па вялікай арбіце вакол цэнтра мас сыстэмы. Кожная з гэтых груп павінна таксама быць іерархічнай. Гэта азначае, што яны таксама могуць быць падзеленыя на меншыя падгрупы, якія самі зьяўляюцца іерархічнымі, і г. д.

Патройныя зорныя сыстэмы

Патройныя зорныя сыстэмы — найболей распаўсюджаны тып кратных сыстэм. Напрыклад, у выданьні 1999 году каталёгу фізычна кратных зорак Токавініна^[3] 551 з 728 сыстэм апісаныя як патройныя. У адпаведнасьці з іерархічным прынцыпам, патройныя зорныя сыстэмы звычайна складаюцца з пары блізка разьмешчаных зорак з больш аддаленым спадарожнікам.

Больш высокія кратнасьці

Вядома шмат сыстэм з больш чым трыма зоркамі. ν Скарпіёна складаецца з прынамсі сямі зорак.

Прыклады

Некаторыя зорныя сыстэмы:

Наша Сонечная сыстэма, з Сонцам у цэнтры (адна зорка);
Сірыўс (дзьве зоркі);
α Цэнтаўра (тры зоркі) (аспрэчваецца — гл. Проксіма Цэнтаўра);
4 Цэнтаўра (4 зоркі);
Міцар (пяць зорак);
Кастар (шэсць зорак);
ν Скарпіёна (сем зорак);
Лебедзь X-1 (адна зорка й адна чорная дыра);

Крыніцы

^ Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics, P. Murdin, ed., он-лайн-вэрсіі: Institute of Physics, арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.
^ Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 9 (1968), 388—400.
^ MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, Astronomy and Astrophysics Supplement Series 124 (1997), 75—84; он-лайн-вэрсіі: VizieR і Multiple Star Catalog.

[1] Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics, P. Murdin, ed., он-лайн-вэрсіі: Institute of Physics, арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.

[2] Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 9 (1968), 388—400.

[3] MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, Astronomy and Astrophysics Supplement Series 124 (1997), 75—84; он-лайн-вэрсіі: VizieR і Multiple Star Catalog.

[1]

[2]

[3]

@@ Радок 1: / Радок 1: @@
-[[Файл:Sirius A and B Hubble photo.jpg|міні|Сірыўс A і Сірыўс B, фота атрымана [[Хабл (тэлескоп)|тэлескопам «Хабл»]]]]
+[[Файл:Sirius A and B Hubble photo.jpg|міні|Сірыўс A і Сірыўс B, фота атрымана тэлескопам «[[Габл (тэлескоп)|Габл]]»]]
+'''Зорная сыстэма''' — гэта [[сыстэма]], якая складаецца з [[зорка|зоркі]] або групы зорак, і, магчыма, [[плянэтная сыстэма|плянэтных сыстэм]] зь меншых цел (такіх як [[плянэта|плянэты]] або [[астэроід]]ы), аб’яднаных [[гравітацыя]]й. У прыватнасьці, [[Сонечная сыстэма]] — гэта зорная сыстэма, якая складаецца з [[Сонца]] й іншых цел (як [[Зямля]]), якія круцяцца вакол яго.
-'''Зорная сыстэма''' — гэта [[сыстэма]], якая складаецца з [[зорка|зоркі]] або групы зорак, і, магчыма, [[плянэтная сыстэма|плянэтных сыстэм]] з меншых цел (такіх як [[плянэта|плянэты]] або [[астэроід|астэроіды]]), аб'яднаных [[гравітацыя|гравітацыяй]]. У прыватнасьці, [[Сонечная сыстэма]] — гэта зорная сыстэма, якая складаецца з [[Сонца]] й іншых цел (як [[Зямля]]), якія круцяцца вакол яго.
 == Падвойныя зорныя сыстэмы ==
+Зорныя сыстэмы зь дзьвюх зорак завуцца [[падвойная зорка|падвойнымі зоркамі]], або падвойнымі зорнымі сыстэмамі. Пры адсутнасьці [[Прыліўныя сілы|прыліўных]] эфэктаў, абурэньняў ад іншых сіл і перадачы [[маса|масы]] ад адной зоркі да іншай, такая сыстэма ўстойлівая, і абедзьве зоркі будуць неабмежавана доўга рухацца па [[эліпс|эліптычнай]] [[арбіта|арбіце]] вакол [[цэнтр мас|цэнтру мас]] сыстэмы.
+== Сыстэмы з больш чым дзьвюма зоркамі ==
-Зорныя сыстэмы з двух зорак завуцца [[падвойная зорка|падвойнымі зоркамі]], або падвойнымі зорнымі сыстэмамі. Пры адсутнасьці [[Прыліўныя сілы|прыліўных]] эфектаў, абурэньняў ад іншых сіл і перадачы [[маса|масы]] ад адной зоркі да іншай, такая сыстэма ўстойлівая, і абедзьве зоркі будуць неабмежавана доўга рухацца па [[эліпс|эліптычнай]] [[арбіта|арбіце]] вакол [[цэнтр мас|цэнтра мас]] сыстэмы. Глядзіце: [[Задача двух цел]].
+Сыстэмы з больш чым дзьвюма зоркамі таксама магчымыя: напрыклад, [[зорная навала]] і [[галяктыка]] — віды зорных сыстэм. З-за вялікага памеру гэтых сыстэм, іх [[дынаміка]] значна складаней, чым у падвойнай зоркі. Аднак, таксама магчыма існаваньне зорных сыстэм зь невялікай (але большай за дзьве) колькасьцю зорак і простай арбітальнай дынамікай. Гэтыя сыстэмы завуцца '''кратнымі зорнымі сыстэмамі''', або '''фізычна [[кратная зорка|кратнымі зоркамі]]'''.
-== Сыстэмы з больш чым двума зоркамі ==
-Сыстэмы з больш чым двума зоркамі таксама магчымыя: напрыклад, [[зорная навала]] і [[галяктыка]] — віды зорных сыстэм. З-за вялікага памеру гэтых сыстэм, іх [[дынаміка]] значна складаней, чым у падвойнай зоркі. Аднак, таксама магчыма існаваньне зорных сыстэм з невялікім (але больш двух) колькасьцю зорак і простай арбітальнай дынамікай. Гэтыя сыстэмы завуцца '''кратнымі зорнымі сыстэмамі''', або '''фізычна [[кратная зорка|кратнымі зоркамі]]'''.
-=== Тэрміналогія ===
+=== Тэрміналёгія ===
 Кратная зорная сыстэма, якая складаецца з трох зорак, завецца [[Патройная зорка|патройнай]].
 === Дынамічная тэорыя ===
+Тэарэтычна мадэляваньне кратнай зорнай сыстэмы складаней, чым падвойнай, бо разгляданая [[дынамічная сыстэма]] ([[Задача N цел]]) можа выяўляць [[тэорыя хаосу|хаатычнае]] паводзіны. Шматлікія канфігурацыі невялікіх груп зорак апыняюцца нестабільнымі, і, у выніку, адна з зорак набліжаецца да іншай досыць блізка і разганяецца настолькі, што пакідае сыстэму.<ref>Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in ''Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics'', P. Murdin, ed., он-лайн-вэрсіі: [http://eaa.iop.org/ Institute of Physics], арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.</ref> Гэтай нестабільнасьці можна пазбегнуць, калі гэтая такая сыстэма, якія Эванс<ref>Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, ''Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society'' '''9''' (1968), 388—400.</ref> зваў ''іерархічнымі''. У іерархічнай сыстэме зоркі могуць быць падзеленыя на дзьве групы, кожная з якіх круціцца па вялікай арбіце вакол [[цэнтр мас|цэнтра мас]] сыстэмы. Кожная з гэтых груп павінна таксама быць іерархічнай. Гэта азначае, што яны таксама могуць быць падзеленыя на меншыя падгрупы, якія самі зьяўляюцца іерархічнымі, і г. д.
-Тэарэтычна мадэляваньне кратнай зорнай сыстэмы складаней, чым падвойнай, бо разгляданая [[дынамічная сыстэма]] ([[Задача N цел]]) можа выяўляць [[тэорыя хаосу|хаатычнае]] паводзіны. Шматлікія канфігурацыі невялікіх груп зорак апыняюцца нестабільнымі, і, у выніку, адна з зорак набліжаецца да іншай досыць блізка і разганяецца настолькі, што пакідае сыстэму.<ref>Multiple Stellar Systems: Types and Stability, Peter J. T. Leonard, in ''Encyclopedia of Astronomy and Astrophysics'', P. Murdin, ed., анлайн-версіі: [http://eaa.iop.org/ Institute of Physics], арыгінальнае выданьне, апублікаванае Nature Publishing Group, 2001.</ref> Гэтай нестабільнасьці можна пазбегнуць, калі гэтая такая сыстэма, якія Эванс<ref>Stars of Higher Multiplicity, David S. Evans, ''Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society'' '''9''' (1968), 388—400.</ref> зваў ''іерархічнымі''. У іерархічнай сыстэме зоркі могуць быць падзеленыя на дзьве групы, кожная з якіх круціцца па вялікай арбіце вакол [[цэнтр мас|цэнтра мас]] сыстэмы. Кожная з гэтых груп павінна таксама быць іерархічнай. Гэта азначае, што яны таксама могуць быць падзеленыя на меншыя падгрупы, якія самі зьяўляюцца іерархічнымі, і г. д.
 === Патройныя зорныя сыстэмы ===
+Патройныя зорныя сыстэмы — найболей распаўсюджаны тып кратных сыстэм. Напрыклад, у выданьні [[1999]] году каталёгу фізычна кратных зорак Токавініна<ref>MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, ''Astronomy and Astrophysics Supplement Series'' '''124''' (1997), 75—84; он-лайн-вэрсіі: [http://cdsweb.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR?-source=J/A%2bAS/124/75 VizieR] і [http://www.ctio.noao.edu/~atokovin/stars/ Multiple Star Catalog].</ref> 551 з 728 сыстэм апісаныя як патройныя. У адпаведнасьці з іерархічным прынцыпам, патройныя зорныя сыстэмы звычайна складаюцца з пары блізка разьмешчаных зорак з больш аддаленым спадарожнікам.
-Патройныя зорныя сыстэмы — найболей распаўсюджаны тып кратных сыстэм. Напрыклад, у выданьні [[1999]] года каталога фізычна кратных зорак Токавініна<ref>MSC—a catalogue of physical multiple stars, A. A. Tokovinin, ''Astronomy and Astrophysics Supplement Series'' '''124''' (1997), 75—84; анлайн-версіі: [http://cdsweb.u-strasbg.fr/viz-bin/VizieR?-source=J/A%2bAS/124/75 VizieR] і [http://www.ctio.noao.edu/~atokovin/stars/ Multiple Star Catalog].</ref>
-з 728 сыстэм апісаныя як патройныя. У адпаведнасьць з іерархічным прынцыпам, патройныя зорныя сыстэмы звычайна складаюцца з пары блізка размешчаных зорак з больш выдаленым спадарожнікам.
 === Больш высокія кратнасьці ===
@@ Радок 28: / Радок 21: @@
 == Прыклады ==
 Некаторыя зорныя сыстэмы:
 * Наша [[Сонечная сыстэма]], з [[Сонца]]м у цэнтры (адна зорка);
@@ Радок 39: / Радок 31: @@
 * [[Лебедзь X-1]] (адна зорка й адна [[чорная дыра]]);
+== Крыніцы ==
-== Вонкавыя спасылкі ==
+{{Крыніцы}}
-<references />
 [[Катэгорыя:Астранамічныя аб’екты]]