Слонімскі павет: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
дапаўненьне
Радок 58: Радок 58:
}}
}}
'''Сло́німскі паве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сталіца — [[места]] [[Слонім]].
'''Сло́німскі паве́т''' — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]] [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]]. Сталіца — [[места]] [[Слонім]].

Месты і мястэчкі: [[Бусяж]], [[Быцень]], [[Дзярэчын]], [[Жыровічы]], [[Зьдзецел]], [[Зьдзітава (Спораўскі сельсавет)|Зьдзітаў]], [[Івацэвічы]], [[Косава (горад)|Косаў]], [[Ружаны]].


== Сымболіка ==
== Сымболіка ==
[[Файл:Słonim, Pahonia. Слонім, Пагоня (1747).jpg|міні|250пкс|Павятовая харугва, ужываная ў [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]]]
Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю [[Пагоня|Пагоні]] ў цэнтры<ref>[[Вячаслаў Насевіч]]. Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 340.</ref>.

Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю [[Пагоня|Пагоні]] ў цэнтры<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭГБ|6-1к}} С. 340.</ref>.

Мескія гербы мелі [[Герб Жыровічаў|Жыровічы]], [[Герб Ружанаў|Ружаны]] і [[Герб Слоніма|Слонім]].


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
У [[1413]] папярэднік Слонімскага павету — аднайменнае намесьніцтва — увайшло ў склад [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч]]. Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 586.</ref>.
У [[1413]] папярэднік Слонімскага павету — аднайменнае намесьніцтва — увайшло ў склад [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]]<ref>[[Вячаслаў Насевіч|Насевіч В.]] Слонімскі павет // {{Літаратура/ЭВКЛ|2к}} С. 586.</ref>.


Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) павет атрымаў акрэсьленыя межы і ўвайшоў у склад Наваградзкага ваяводзтва. У [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] на Слонімшчыне пачаў дзейнічаць Жыровіцкі манастыр базылянаў.
Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай ([[1565]]—[[1566]]) павет атрымаў акрэсьленыя межы і ўвайшоў у склад Наваградзкага ваяводзтва. У [[XVI стагодзьдзе|XVI ст.]] на Слонімшчыне пачаў дзейнічаць Жыровіцкі манастыр базылянаў.
Радок 71: Радок 73:
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) тэрыторыя павету апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].
У выніку [[Трэці падзел Рэчы Паспалітай|Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай]] ([[1795]]) тэрыторыя павету апынулася ў складзе [[Расейская імпэрыя|Расейскай імпэрыі]].


== Дэмаграфія ==
== Геаграфія ==
[[Файл:Słonim, Pahonia. Слонім, Пагоня (1747).jpg|міні|250пкс|Павятовая харугва, ужываная ў [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]]]]
[[Файл:Słonim, Pahonia. Слонім, Пагоня (XVIII).jpg|140px|значак|зьлева|Знак Слонімская паштовай станцыі]]


На поўначы межаваў з [[Гарадзенскі павет|Гарадзенскім паветам]] [[Троцкае ваяводзтва|Троцкага ваяводзтва]] і [[Лідзкі павет|Лідзкім паветам]] [[Віленскае ваяводзтва|Віленскага ваяводзтва]], на ўсходзе — з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім паветам]] [[Наваградзкае ваяводзтва|Наваградзкага ваяводзтва]], на поўдні — зь [[Пінскі павет|Пінскім]] і [[Берасьцейскі павет|Берасьцейскім]] паветамі [[Берасьцейскае ваяводзтва|Берасьцейскага ваяводзтва]], на захадзе — з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] Наваградзкага ваяводзтва.
У сяр. [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] налічваў 11 022 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. Паводле сучасных падлікаў, да [[Вайна 1654—1667 гадоў|Трынаццацігадовай вайны]] ([[1654]]—[[1667]]) колькасьць насельніцтва складала каля 77 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 63 тыс. чал.<ref>[http://jivebelarus.net/history/gistografia/unknown-war-1654-1667.html?page=14#lnk13 Насельніцтва Беларусі ў сярэдзіне ХVІІ ст. па паветах] // {{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref>


Мяжа з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] ішла ракою [[Зальвянка]], з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] — сьпярша праходзіла ракою [[Моўчадзь (рака)|Моўчадзь]], далей праставала да [[Пінскі павет|Пінскага павету]] паміж [[Сталавічы|Сталавічамі]], [[Палонка (Берасьцейская вобласьць)|Палонкай]], [[Уславічы|Уславічамі]] з аднаго боку і [[Бусяж]]ам, [[Быцень|Быценем]] і Слонімам зь іншага<ref name="sg">[[Аляксандар Ельскі|Jelski A.]] Powiat słonimski // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/340 340].</ref>.
Паводле люстрацыі [[1775]] року налічваў 11 803 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]].

== Геаграфія ==
Мяжа з [[Ваўкавыскі павет|Ваўкавыскім паветам]] ішла ракою [[Зальвянка]], з [[Наваградзкі павет|Наваградзкім]] — сьпярша праходзіла ракою [[Моўчадзь (рака)|Моўчадзь]], далей праставала да [[Пінскі павет|Пінскага павету]] паміж [[Сталавічы|Сталавічамі]], [[Палонка (Берасьцейская вобласьць)|Палонкай]], [[Уславічы|Уславічамі]] з аднаго боку і [[Бусяж]]ам, [[Быцень|Быценем]] і Слонімам зь іншага<ref name="sg">Powiat słonimski // {{Літаратура/Геаграфічны слоўнік Каралеўства Польскага|5}} S. [http://dir.icm.edu.pl/pl/Slownik_geograficzny/Tom_V/340 340].</ref>.


У склад Слонімскага павету ўваходзіла тэрыторыя [[Слонімскае староства|Слонімскага гродавага]], [[Моўчадзкае староства|Моўчадзкага]], [[Зьдзітаўскае староства|Зьдзітаўскага]] і [[Сакалоўскае староства|Сакалоўскага]] старостваў (дзяржаўных воласьцяў), а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.
У склад Слонімскага павету ўваходзіла тэрыторыя [[Слонімскае староства|Слонімскага гродавага]], [[Моўчадзкае староства|Моўчадзкага]], [[Зьдзітаўскае староства|Зьдзітаўскага]] і [[Сакалоўскае староства|Сакалоўскага]] старостваў (дзяржаўных воласьцяў), а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.

На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: [[Азярніца]], [[Бусяж]], [[Быцень]], [[Бялавічы]], [[Вензавец|Вязавец]], [[Дзярэчын]], [[Жыровічы]], [[Зьдзецел]], [[Зьдзітава (Спораўскі сельсавет)|Зьдзітаў]], [[Івацэвічы]], [[Казлоўшчына]], [[Косава (горад)|Косаў]], [[Луконіца]], [[Моўчадзь]], [[Палонка]], [[Раготна]], [[Ружаны]], [[Саколаў]], [[Слонім]]. Магдэбурскае права мелі [[Жыровічы]] ([[1652]]), [[Ружаны]] ([[30 чэрвеня|30.06]].[[1637]]) і [[Слонім]] ([[20 студзеня|20.01]].[[1532]]).

== Дэмаграфія ==
[[Файл:Žyrovičy. Жыровічы (1879).jpg|значак|Панарама Жыровічаў]]

У сярэдзіне [[17 стагодзьдзе|XVII ст.]] налічваў 11 022 [[Дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]]. Паводле сучасных падлікаў, да [[Вайна 1654—1667 гадоў|вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай]] ([[1654]]—[[1667]]) колькасьць насельніцтва складала каля 77 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 63 тыс. чал.<ref>{{Літаратура/Невядомая вайна: 1654—1667|к}}</ref>

На [[1775]] павет налічваў 11 803 [[дым (адзінка падаткаабкладаньня)|дымоў]].


== Ураднікі ==
== Ураднікі ==
{{Асноўны артыкул|Старосты слонімскія}}
{{Асноўны артыкул|Старосты слонімскія}}


[[Павятовы соймік]] праходзіў у Слоніме, тамака ж месьціліся [[падкаморскі суд|падкаморскі]], [[земскі суд|земскі]] і [[гродзкі суд]]ы. Мясцовая шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]].
[[Павятовы соймік]] праходзіў у Слоніме, тамака ж месьціліся [[падкаморскі суд|падкаморскі]], [[земскі суд|земскі]] і [[гродзкі суд]]ы. Слонімская шляхта абірала двух [[Пасол соймавы|паслоў]] на [[Вальны сойм]] і двух дэпутатаў на [[Трыбунал Вялікага Княства Літоўскага|Галоўны Трыбунал]].


На [[Гарадзенскі Сойм (1793)|Гарадзенскім сойме]] [[12 студзеня]] [[1793]] дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад [[Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] быў намінаваны [[кашталян]] слонімскі шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага [[маршалак павятовы|павятовага маршалка]], якім на той момант быў [[Ян Казімер Макавецкі]]. [[24 студзеня|24.1]].[[1793]] ён прысягнуў у [[Горадня|Горадні]] і атрымаў прывілей [[26 кастрычніка|26.10]].[[1793]], але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] скасавала слонімскую кашталянію. У выніку, [[кашталян]] слонімскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.
На [[Гарадзенскі Сойм (1793)|Гарадзенскім сойме]] [[12 студзеня]] [[1793]] дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад [[Вялікае Княства Літоўскае|Вялікага Княства Літоўскага]] намінавалі [[кашталян]]а слонімскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага [[маршалак павятовы|павятовага маршалка]], якім на той момант быў [[Ян Казімер Макавецкі]]. [[24 студзеня|24.1]].[[1793]] ён прысягнуў у [[Горадня|Горадні]] і атрымаў прывілей [[26 кастрычніка|26.10]].[[1793]], але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа [[Рэч Паспалітая|Рэчы Паспалітай]] скасавала слонімскую кашталянію. У выніку, [[кашталян]] слонімскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.


== Архітэктура ==
== Архітэктура ==
=== Сакральная архітэктура ===
На тэрыторыі Слонімшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва. У [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] у тутэйшую мураваную архітэктуру прыйшла стылістыка [[барока]], у [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] — [[Віленскае барока|віленскага барока]] і [[клясыцызм]]у.
На тэрыторыі Слонімшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва. У [[XVII стагодзьдзе|XVII ст.]] у тутэйшую мураваную архітэктуру прыйшла стылістыка [[барока]], у [[XVIII стагодзьдзе|XVIII ст.]] — [[Віленскае барока|віленскага барока]] і [[клясыцызм]]у.


Радок 102: Радок 111:
Царква Ўсекнавеньня Сакалова 1.jpg|Царква Ўсекнавеньня, Саколаў
Царква Ўсекнавеньня Сакалова 1.jpg|Царква Ўсекнавеньня, Саколаў
Jahlevičy. Яглевічы (XX).jpg|Царква, Яглевічы
Jahlevičy. Яглевічы (XX).jpg|Царква, Яглевічы
</gallery></center>

<center><gallery caption="Помнікі архітэктуры [[віленскае барока|віленскага барока]]" widths=150 heights=150 perrow="4">
St Andrew's Church, Slonim.jpg|Андрэеўскі касьцёл, Слонім
Słonim, Rynkavaja. Слонім, Рынкавая (1922).jpg|Брама кляштару бэрнардынаў, Слонім
Busiaž. Бусяж (4.04.2011).jpg|Прачысьценская царква, Бусяж
Bycień. Быцень (XX).jpg|Царква Сьвятога Язафата, Быцень
Жыровічы, Крыжаўзьдзьвіжанская царква 1.jpg|Крыжаўзьвіжанская царква, Жыровічы
Жыровічы, Богаяўленская царква 1.jpg|Богаяўленская царква, Жыровічы
Ździecieł. Зьдзецел (6.06.2010).jpg|Касьцёл Найсьвяцейшай Панны Марыі, Зьдзецел
Kotčyn. Котчын (1930).jpg|Касьцёл, Котчын
</gallery></center>

=== Грамадзянская архітэктура ===
<center><gallery caption="Помнікі грамадзянскай архітэктуры" widths=150 heights=150 perrow="4">
Słonim, Opernaja. Слонім, Опэрная (1800).jpg|Тэатар Агінскіх у Слоніме
Dziarečyn, Sapieha. Дзярэчын, Сапега (XX).jpg|Палац Сапегаў, Дзярэчын
Ździecieł, Radzivił. Зьдзецел, Радзівіл (1871).jpg|Палац Радзівілаў, Зьдзецел
Ivacevičy, Jundził. Івацэвічы, Юндзіл (XX).jpg|Палац Юндзілаў, Івацэвічы
Kosaŭ, Maračoŭščyna. Косаў, Марачоўшчына (N. Orda, 1875).jpg|Сядзіба Касьцюшкаў, Марачоўшчына
Ružanskaja ratuša. Ружанская ратуша (XVIII).jpg|[[Ружанская ратуша|Ратуша]], Ружаны
Ružany, Sapieha. Ружаны, Сапега (N. Orda, 1875).jpg|Палац Сапегаў, Ружаны
Kosaŭ, Sapieha. Косаў, Сапега (1930).jpg|Палац Сапегаў, Косаў
</gallery></center>
</gallery></center>



Вэрсія ад 22:34, 21 красавіка 2016

Слонімскі павет
Агульныя зьвесткі
Краіна Вялікае Княства Літоўскае
Статус павет[d]
Адміністрацыйны цэнтар Слонім
Дата ўтварэньня 1507
Дата скасаваньня 1795
Старосты Старосты слонімскія
Насельніцтва гл. Дэмаграфія
Час існаваньня 15071795
Месцазнаходжаньне Слонімскага павету
Слонімскі павет на мапе
   Дадатковыя мультымэдыйныя матэрыялы

Сло́німскі паве́т — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Наваградзкага ваяводзтва Вялікага Княства Літоўскага. Сталіца — места Слонім.

Сымболіка

Павятовая харугва, ужываная ў XVII ст.

Павятовая харугва была чырвонага колеру з выяваю Пагоні ў цэнтры[1].

Мескія гербы мелі Жыровічы, Ружаны і Слонім.

Гісторыя

У 1413 папярэднік Слонімскага павету — аднайменнае намесьніцтва — увайшло ў склад Троцкага ваяводзтва[2].

Згодна з адміністрацыйна-тэрытарыяльнай рэформай (15651566) павет атрымаў акрэсьленыя межы і ўвайшоў у склад Наваградзкага ваяводзтва. У XVI ст. на Слонімшчыне пачаў дзейнічаць Жыровіцкі манастыр базылянаў.

У выніку Трэцяга падзелу Рэчы Паспалітай (1795) тэрыторыя павету апынулася ў складзе Расейскай імпэрыі.

Геаграфія

Знак Слонімская паштовай станцыі

На поўначы межаваў з Гарадзенскім паветам Троцкага ваяводзтва і Лідзкім паветам Віленскага ваяводзтва, на ўсходзе — з Наваградзкім паветам Наваградзкага ваяводзтва, на поўдні — зь Пінскім і Берасьцейскім паветамі Берасьцейскага ваяводзтва, на захадзе — з Ваўкавыскім паветам Наваградзкага ваяводзтва.

Мяжа з Ваўкавыскім паветам ішла ракою Зальвянка, з Наваградзкім — сьпярша праходзіла ракою Моўчадзь, далей праставала да Пінскага павету паміж Сталавічамі, Палонкай, Уславічамі з аднаго боку і Бусяжам, Быценем і Слонімам зь іншага[3].

У склад Слонімскага павету ўваходзіла тэрыторыя Слонімскага гродавага, Моўчадзкага, Зьдзітаўскага і Сакалоўскага старостваў (дзяржаўных воласьцяў), а таксама прылеглыя прыватнаўласьніцкія маёнткі.

На тэрыторыі павету знаходзіліся месты і мястэчкі: Азярніца, Бусяж, Быцень, Бялавічы, Вязавец, Дзярэчын, Жыровічы, Зьдзецел, Зьдзітаў, Івацэвічы, Казлоўшчына, Косаў, Луконіца, Моўчадзь, Палонка, Раготна, Ружаны, Саколаў, Слонім. Магдэбурскае права мелі Жыровічы (1652), Ружаны (30.06.1637) і Слонім (20.01.1532).

Дэмаграфія

Панарама Жыровічаў

У сярэдзіне XVII ст. налічваў 11 022 дымоў. Паводле сучасных падлікаў, да вайны Маскоўскай дзяржавы з Рэччу Паспалітай (16541667) колькасьць насельніцтва складала каля 77 тыс. чал., па вайне яно скарацілася да 63 тыс. чал.[4]

На 1775 павет налічваў 11 803 дымоў.

Ураднікі

Асноўны артыкул: Старосты слонімскія

Павятовы соймік праходзіў у Слоніме, тамака ж месьціліся падкаморскі, земскі і гродзкі суды. Слонімская шляхта абірала двух паслоў на Вальны сойм і двух дэпутатаў на Галоўны Трыбунал.

На Гарадзенскім сойме 12 студзеня 1793 дзеля павелічэньня колькасьці сэнатараў ад Вялікага Княства Літоўскага намінавалі кашталяна слонімскага шляхам павышэньня да кашталянскай годнасьці мясцовага павятовага маршалка, якім на той момант быў Ян Казімер Макавецкі. 24.1.1793 ён прысягнуў у Горадні і атрымаў прывілей 26.10.1793, але ўжо ў сьнежні таго ж году новая адміністрацыйна-тэрытарыяльная рэформа Рэчы Паспалітай скасавала слонімскую кашталянію. У выніку, кашталян слонімскі захаваў свой тытул, але ўжо ня меў сэнатарскіх паўнамоцтваў.

Архітэктура

Сакральная архітэктура

На тэрыторыі Слонімшчыны склалася даўняя традыцыя драўлянага дойлідзтва. У XVII ст. у тутэйшую мураваную архітэктуру прыйшла стылістыка барока, у XVIII ст.віленскага барока і клясыцызму.

Грамадзянская архітэктура

Крыніцы

  1. ^ Насевіч В. Слонімскі павет // ЭГБ. — Мн.: 2001 Т. 6. Кн. 1. С. 340.
  2. ^ Насевіч В. Слонімскі павет // ВКЛ. Энцыкл. — Мн.: 2005 Т. 2. С. 586.
  3. ^ Jelski A. Powiat słonimski // Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Tom V: Kutowa Wola — Malczyce. — Warszawa, 1884. S. 340.
  4. ^ Сагановіч Г. Невядомая вайна: 1654—1667. — Менск, 1995.

Літаратура