Зымбабвэ: розьніца паміж вэрсіямі
дапаўненьне |
д +спасылка |
||
Радок 2: | Радок 2: | ||
|Назва = Зымбабвэ |
|Назва = Зымбабвэ |
||
|НазваЎРоднымСклоне = Зымбабвэ |
|НазваЎРоднымСклоне = Зымбабвэ |
||
|НазваНаДзяржаўнайМове = Republic of Zimbabwe |
|НазваНаДзяржаўнайМове = {{мова-en|Republic of Zimbabwe|скарочана}} |
||
|Сьцяг = Flag of Zimbabwe.svg |
|Сьцяг = Flag of Zimbabwe.svg |
||
|Герб = Coat of Arms of Zimbabwe.svg |
|Герб = Coat of Arms of Zimbabwe.svg |
||
Радок 38: | Радок 38: | ||
|Дадаткі = [[Файл:Zi-map.png|цэнтар|250пкс|Мапа Зымбабвэ]] |
|Дадаткі = [[Файл:Zi-map.png|цэнтар|250пкс|Мапа Зымбабвэ]] |
||
}} |
}} |
||
'''Зымба́бвэ''' |
'''Зымба́бвэ''' (Рэспубліка Зымбабвэ, да 1980 г. Паўднёвая Радэзія) — краіна разьмешчаная ў [[Паўднёвая Афрыка|Паўднёвай Афрыцы]]. Мяжуе з [[Паўднёва-Афрыканская Рэспубліка|ПАР]] на поўдні, [[Батсвана]]й і [[Намібія]]й на захадзе, [[Замбія]]й на поўначы і [[Мазамбік]]ам на ўсходзе. |
||
Назва краіны зьвязвае яе зь першай дзяржавай на яе тэрыторыі — [[Манаматапа]], сталіцай якога быў вялікі Зымбабвэ, а асноўным насельніцтвам — народ гокамэрэ, продкі сучасных [[шона]], якія складаюць большасьць насельніцтва сучаснага Зымбабвэ. |
Назва краіны зьвязвае яе зь першай дзяржавай на яе тэрыторыі — [[Манаматапа]], сталіцай якога быў вялікі Зымбабвэ, а асноўным насельніцтвам — народ гокамэрэ, продкі сучасных [[шона]], якія складаюць большасьць насельніцтва сучаснага Зымбабвэ. |
||
Радок 127: | Радок 127: | ||
== Дэмаграфія == |
== Дэмаграфія == |
||
На 2011 г. сярэдняя працягласьць жыцьця складала 37 гадоў, што было найменшым паказьнікам сярод усіх краінаў сьвету ў сувязі з заражэньнем 25% насельніцтва [[ВІЧ|вірусам імунадэфіцыту чалавека]] (ВІЧ)<ref>{{Артыкул|аўтар=[[Сымон Сьвістуновіч]].|загаловак=Хачу дажыць да ста|спасылка=http://old.zviazda.by/ru/archive/article.php?id=88330|выданьне=[[Зьвязда]]|тып=[[газэта]]|год=3 лістапада 2011|нумар=[http://old.zviazda.by/ru/archive/?idate=2011-11-03 210 (27074)]|старонкі=[http://old.zviazda.by/a2ttachments/88276/3lis-6.indd.pdf 4]|issn=1990-763x}}</ref>. |
|||
== Культура == |
== Культура == |
||
== Спорт == |
== Спорт == |
||
== Крыніцы і заўвагі == |
== Крыніцы і заўвагі == |
||
{{ |
{{Крыніцы}} |
||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
Вэрсія ад 23:42, 12 лістапада 2015
Зымбабвэ анг. Republic of Zimbabwe | |||||
| |||||
Нацыянальны дэвіз: «Unity, Freedom, Work» («Адзінства, воля, праца») | |||||
Дзяржаўны гімн: «Simudzai Mureza wedu WeZimbabwe, Kalibusiswe Ilizwe leZimbabwe» | |||||
Афіцыйная мова | ангельская | ||||
Сталіца | Харарэ | ||||
Найбуйнейшы горад | Харарэ | ||||
Форма кіраваньня | рэспубліка Робэрт Мугабэ Морган Цвангіраі | ||||
Плошча • агульная • адсотак вады |
60-е месца ў сьвеце 390 757 км² 1 | ||||
Насельніцтва • агульнае (2009) • шчыльнасьць |
68-е месца ў сьвеце 12 521 000 26/км² | ||||
СУП • агульны (2010) • на душу насельніцтва |
167 месца ў сьвеце $4,644 млрд $395 | ||||
Валюта | няма[1] | ||||
Часавы пас | CAT (UTC+2) | ||||
Незалежнасьць — ад Вялікабрытаніі |
11 лістапада 1965 | ||||
Аўтамабільны знак | ZW | ||||
Дамэн верхняга ўзроўню | .zw | ||||
Тэлефонны код | +263 | ||||
Зымба́бвэ (Рэспубліка Зымбабвэ, да 1980 г. Паўднёвая Радэзія) — краіна разьмешчаная ў Паўднёвай Афрыцы. Мяжуе з ПАР на поўдні, Батсванай і Намібіяй на захадзе, Замбіяй на поўначы і Мазамбікам на ўсходзе.
Назва краіны зьвязвае яе зь першай дзяржавай на яе тэрыторыі — Манаматапа, сталіцай якога быў вялікі Зымбабвэ, а асноўным насельніцтвам — народ гокамэрэ, продкі сучасных шона, якія складаюць большасьць насельніцтва сучаснага Зымбабвэ.
Гісторыя
Тэрыторыя Зымбабвэ першапачаткова была заселена бушмэнамі, якія зьявіліся тут у першым тысячагодзьдзі да н. э.
З VIII стагодзьдзя нашэсьце бантумоўных народаў, якія заваявалі тэрыторыю будучага Зымбабвэ, а бушмэнаў выцесьнілі на поўдзень, стварыўшы Вялікае Зымбабвэ ў Х стагодзьдзі. З XV стагодзьдзя ў складзе імпэрыі Манаматапа, якая атрымала найбольшае разьвіцьцё ў XV—XVI стагодзьдзях, распалася ў 1693 годзе ў выніку нашэсьця народу розьві. XVIII стагодзьдзе — розьві стварылі моцную племянную дзяржаву, якая пераняла традыцыі Вялікага Зымбабвэ.
У 1890 годзе Зымбабвэ была заваявана Вялікабрытаніяй і была зьменена назва на Радэзію. 1965 — абвяшчэньне незалежнасьці Радэзіі, з 1980 году была адноўленая назва Зымбабвэ.
Палітыка
Зымбабвэ — рэспубліка, паводле канстытуцыі 1980 году, кіраўніком дзяржавы зьяўляецца прэзыдэнт, які выбіраецца на 6 гадоў парлямэнтам. Заканадаўчая ўлада належыць дзьвюхпалатнаму парлямэнту, удзельнікі якога таксама выбіраюцца тэрмінам на 6 гадоў, 12 парлямэнтарыяў назначаецца прэзыдэнтам, 10 племяннымі ўладарамі, 8 губэрнатарамі правінцыяў. Выканаўчая ўлада належыць ураду, які назначаецца прэзыдэнтам. У наш час улада належыць Робэрту Мугабэ.
Кіруючая партыя Зымбабвэ — ЗАНУ-ПФ пад кіраўніцтва Робэрта Мугабэ. Галоўная апазыцыйная партыя — Рух за дэмакратычныя перамены. На апошніх выбарах, паводле афіцыйных зьвестак Рух атрымаў 20% галасоў, аднак міжнародныя назіральнікі адзначылі шматлікія парушэньні, некаторыя прадстаўнікі апазыцыі былі нават забітыя.
Адміністрацыйны падзел
Зымбабвэ падзелена на 8 правінцыяў, і два гарады з правінцыйным статусам (Харарэ і Булавая). Яны ў сваю чаргу дзеляцца на 59 акругаў, а тыя на 1200 муніцыпалітэтаў.
Правінцыя | Цэнтар | Плошча, км² | Насельніцтва (2002), чал. |
---|---|---|---|
Булавая | Булавая | 479 | 676 787 |
Усходні Машоналэнд | Марандэра | 32 230 | 1 125 355 |
Заходні Машоналэнд | Чынхоі | 57 441 | 1 222 583 |
Манікалэнд | Мутарэ | 36 459 | 1 566 889 |
Масьвінга | Масьвінга | 56 566 | 1 318 705 |
Мідлэндс | Гвэру | 49 166 | 1 466 331 |
Паўночны Матабэлелэнд | Лупанэ | 75 025 | 701 359 |
Харарэ | Харарэ | 872 | 1 903 510 |
Цэнтральны Машоналэнд | Біндура | 28 374 | 998 265 |
Паўднёвы Матабэлелэнд | Гванда | 54 172 | 654 879 |
Геаграфія
Зымбабвэ ня мае выхаду да мора. Мяжуе з ПАР на поўдні, Батсванай і Намібіяй на захадзе, Замбіяй на поўначы і Мазамбікам на ўсходзе. Паўночна-заходняя мяжа праходзіць па рацэ Замбэзі, паўднёвая па рацэ Лімпапо.
Плошча краіны складае 390,7 км², клімат трапічны. Паверхня краіны — гэта ў асноўным плято, на ўсходзе знаходзяцца горы (самая высокая гара Інянгані — 2592 м).
Эканоміка
Пад час каляніяльнай залежнасьці Зымбабвэ была адной з самых разьвітых краінаў Афрыкі.
У 1990-х гадах наступіў значны эканамічны спад, які быў выкліканы спробамі адміністрацыйнага кіраваньня краінай і катастрафічнай засухай 1991—1992 гадоў, якая зьнішчыла 71% ураджаю. Пасьля прыходу да ўлады прэзыдэнта Робэрта Мугабэ пачалася прымусовая нацыяналізацыя земляў белых фэрмэраў і прымус іх да эміграцыі, што ў сваю чаргу выклікала пагаршэньне эканамічных паказчыкаў. У наш час у Зымбабвэ назіраецца самая высокая ў сьвеце інфляцыя (паводле афіцыйных зьвестак 8000%, па неафіцыйных 20 000%). Прагноз інфляцыі на 2007 год складае 100 000%. Беспрацоўе складае 80% працаздольнага насельніцтва.
Дэмаграфія
На 2011 г. сярэдняя працягласьць жыцьця складала 37 гадоў, што было найменшым паказьнікам сярод усіх краінаў сьвету ў сувязі з заражэньнем 25% насельніцтва вірусам імунадэфіцыту чалавека (ВІЧ)[2].
Культура
Спорт
Крыніцы і заўвагі
- ^ да 12 красавіка 2009 выкарыстоўваўся зымбабвійскі даляр (ZWL), які зьняты з абарачэньня з прычыны гіпэрінфляцыі
- ^ Сымон Сьвістуновіч. Хачу дажыць да ста // Зьвязда : газэта. — 3 лістапада 2011. — № 210 (27074). — С. 4. — ISSN 1990-763x.
Вонкавыя спасылкі
Зымбабвэ — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў