Гіп-гоп: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
-revi (гутаркі | унёсак)
д (GR) File renamed: File:51189164 3cc8f04821 o.jpgFile:Breakdancer - Madrid.jpg File renaming criterion #2: Change from completely meaningless names into suitable names, according to what the image...
Lš-k. (гутаркі | унёсак)
д артаграфія, вікіфікацыя using AWB
Радок 6: Радок 6:
== Гісторыя гіп-гопа ==
== Гісторыя гіп-гопа ==
{{Неэнцыкляпэдычна|сэкцыя}}
{{Неэнцыкляпэдычна|сэкцыя}}
Назоў альбома выдатнага гурта A Tribe Called Queast „Beats, Rhymes & Life” (Біты, Рыфмы і Жыцьцё) зьяўляецца эсэнцыянальнай дэфініцыяй гіп-гоп’а. Гэтыя тры вельмі істотныя для стылю атрыбуты, цудоўная сумесь якіх адрозьнівае гіп-гоп ад усіх іншых музычных накірункаў сучаснай музыкі. Перад усім лічыцца калыхаючы біт – неістотна, ці калыхае галавой на канцэртах ці ў слухаўках, у машыне у часе езды, ці целам прыгожай дзяўчыны ў клюбе. Па-другое рыфмы – старанна складзеная сэквенцыя складаў і дакладна абраных слоў, у стане ня толькі мацней зацікавіць слухача тэмай песьні, але таксама ўцягваюць сваім артыстычным кшталтам. І апошняе – жыцьцё. Якая іншая музыка так выразна зьвяртаецца моваю асобаў маладых духам. Беспардонна й шчыра распавядае пра іх справы й праблемы, дазваляе ідэнтыфікавацца з выканаўцам і проста зьяўляецца сапраўднай?
Назоў альбома выдатнага гурта A Tribe Called Queast „Beats, Rhymes & Life” (Біты, Рыфмы і Жыцьцё) зьяўляецца эсэнцыянальнай дэфініцыяй гіп-гоп’а. Гэтыя тры вельмі істотныя для стылю атрыбуты, цудоўная сумесь якіх адрозьнівае гіп-гоп ад усіх іншых музычных накірункаў сучаснай музыкі. Перад усім лічыцца калыхаючы біт – неістотна, ці калыхае галавой на канцэртах ці ў слухаўках, у машыне у часе езды, ці целам прыгожай дзяўчыны ў клюбе. Па-другое рыфмы – старанна складзеная сэквенцыя складаў і дакладна абраных словаў, у стане ня толькі мацней зацікавіць слухача тэмай песьні, але таксама ўцягваюць сваім артыстычным кшталтам. І апошняе – жыцьцё. Якая іншая музыка так выразна зьвяртаецца моваю асобаў маладых духам. Беспардонна й шчыра распавядае пра іх справы й праблемы, дазваляе ідэнтыфікавацца з выканаўцам і проста зьяўляецца сапраўднай?


Хоць шмат асобаў, якія наштодзень не маюць нічога супольнага з гіп-гопам можа зьдзівіць, гэта музыка, якая мае насамрэч вельмі шмат розных гучаньняў, неаднаразова дыямэтральна адрозьніваючыхся ад сябе. Як калісьці сказаў [[Баста Раймз]], сусьветна вядомы рэпер: “Кожную музыку можна перарабіць на гіп-гоп, але ўжо гіп-гоп перарабіць на іншую музыку немагчыма”. Нельга не пагадзіцца.
Хоць шмат асобаў, якія наштодзень ня маюць нічога супольнага з гіп-гопам можа зьдзівіць, гэта музыка, якая мае насамрэч вельмі шмат розных гучаньняў, неаднаразова дыямэтральна адрозьніваючыхся ад сябе. Як калісьці сказаў [[Баста Раймз]], сусьветна вядомы рэпер: “Кожную музыку можна перарабіць на гіп-гоп, але ўжо гіп-гоп перарабіць на іншую музыку немагчыма”. Нельга не пагадзіцца.


Агульна прынята, што культура гіп-гоп’а складаецца з чатырох элементаў: Графіці, Брэйк-Дэнс, [[Дыджэй|Дыджэінг]] і эМ-Сі’інг. З двух апошніх, разам узятых (плюс часта забываемы Біт-Бокс) складаецца музычны стыль рэп.
Агульна прынята, што культура гіп-гоп’а складаецца з чатырох элемэнтаў: Графіці, Брэйк-Дэнс, [[Дыджэй|Дыджэінг]] і эМ-Сі’інг. З двух апошніх, разам узятых (плюс часта забываемы Біт-Бокс) складаецца музычны стыль рэп.


У дакумэнтальным фільме 30-х гадоў афра-амэрыканскія хлапчукі танчаць на на тратуарах гета. Ужо тады самыя рытмічныя й спрытныя дзеці цэлымі днямі выбівалі чачотку на асфальце, прэзэнтуючы свае майстэрства. Было бачна, зь якім задавальненьнем яны выбіваюць чачотку, робячы пры гэтым вельмі складаныя, выдуманыя дарэчы “па” – скокі праз сваю нагу, нетыповыя рухі рукамі й шмат іншых, якія немагчыма апісаць.
У дакумэнтальным фільме 30-х гадоў афра-амэрыканскія хлапчукі танчаць на на тратуарах гета. Ужо тады самыя рытмічныя й спрытныя дзеці цэлымі днямі выбівалі чачотку на асфальце, прэзэнтуючы свае майстэрства. Было бачна, зь якім задавальненьнем яны выбіваюць чачотку, робячы пры гэтым вельмі складаныя, выдуманыя дарэчы “па” – скокі праз сваю нагу, нетыповыя рухі рукамі й шмат іншых, якія немагчыма апісаць.
Цікавасьць белай аўдыторыі да гіп-гоп’а як у Амерыцы, так і ў іншых краінах пачалася менвіта з Брэйк-Дэнса. Як вядома, мова цела ўнівэрсальна. А гэты дзіўнаваты спосаб руху ў танцы выклікаў паўсюль вялізарную зацікаўленасьць у сярэдзіне васьмідзесятых. Пачаліся конкурсы й спаборніцтвы танцораў, якія зараз называюцца Бі-Бой’амі. Пачалі вылучацца розныя стылі. Агульна Брэйк дзеліцца на дзьве часткі: акрабатычную й пантамімічную. Першая, якая завецца Брэйкінг, або Брэйк-Дэнсінг, складаецца з набора розных мэтадаў кручэньня на галаве, сьпине, руках, плячах і гэтак далей. Другая – пантамімічная частка Брэйка дае неабмежаваную магчымасьць для імправізацыі. А агульна выглядае як рухі робатаў. У Нью-Ёрку гэта тэхніка завецца Электра-Буггі, а ў Лос-Анджэлесе – Поп-Локінг.
Цікавасьць белай аўдыторыі да гіп-гоп’а як у Амэрыцы, так і ў іншых краінах пачалася менвіта з Брэйк-Дэнса. Як вядома, мова цела ўнівэрсальна. А гэты дзіўнаваты спосаб руху ў танцы выклікаў паўсюль вялізарную зацікаўленасьць у сярэдзіне васьмідзясятых. Пачаліся конкурсы й спаборніцтвы танцораў, якія зараз называюцца Бі-Бой’амі. Пачалі вылучацца розныя стылі. Агульна Брэйк дзеліцца на дзьве часткі: акрабатычную й пантамімічную. Першая, якая завецца Брэйкінг, або Брэйк-Дэнсінг, складаецца з набора розных мэтадаў кручэньня на галаве, сьпине, руках, плячах і гэтак далей. Другая – пантамімічная частка Брэйка дае неабмежаваную магчымасьць для імправізацыі. А агульна выглядае як рухі робатаў. У Нью-Ёрку гэта тэхніка завецца Электра-Буггі, а ў Лос-Анджэлесе – Поп-Локінг.


Гіп-гоп як стыль жыцьця нарадзіўся вельмі даўно ў розных кутках ЗША, але ўласьцівай яго радзімай лічаць Паўднёвы [[Бронкс]], адзін з самых бедных раёнаў Нью-Ёрка.
Гіп-гоп як стыль жыцьця нарадзіўся вельмі даўно ў розных кутках ЗША, але ўласьцівай яго радзімай лічаць Паўднёвы [[Бронкс]], адзін з самых бедных раёнаў Нью-Ёрка.
Якраз ў гэтую частку горада трапіў у 1967 годзе, прыехаўшы з Ямайкі хлопчык Кліў Кампбэл, якога пазьней назвалі Кул Хэрк ({{мова-en|DJ Kool Herc}}). Менавіта яго лічаць адным з піянераў гіп-гопа. Пачынаючы з 1969 года Кул Хэрк часта зьяўляўся на моладзёвых тусоўках і імпрэзах. Каб вылучыцца сярод сваіх знаёмых, ён вырашыў уключаць на танцах вінілавыя кружэлкі, бо раней былі толькі такія, якіх ні ў каго не было. Тады пры дапамозе свайго бацькі ён атрымаў вельмі рэдкі, на тыя часы альбом Джэймса Браўна - “Sex Machine”, які быў яскравым прыкладам “фанка”, які ўваходзіў тады ў моду. З цягам часу Кул зрабіўся тым, што пазьней атрымала назоў “Дыджэй”, а сама чыннасьць пачала называцца “дыджэінгам”. Існаваў і другі назоў прафесыі таго, хто дабіраў кружэлкі для танцаў, пускаў іх і адначасова іх анансаваў – майстар цэрэмоніі, у арыгінале “master of ceremony”, у скароце - MC – Эм-Сі.
Якраз ў гэтую частку гораду трапіў у 1967 годзе, прыехаўшы зь Ямайкі хлопчык Кліў Кампбэл, якога пазьней назвалі Кул Хэрк ({{мова-en|DJ Kool Herc}}). Менавіта яго лічаць адным зь піянэраў гіп-гопа. Пачынаючы з 1969 году Кул Хэрк часта зьяўляўся на моладзёвых тусоўках і мерапрыемствах. Каб вылучыцца сярод сваіх знаёмых, ён вырашыў уключаць на танцах вінілавыя кружэлкі, бо раней былі толькі такія, якіх ні ў каго не было. Тады пры дапамозе свайго бацькі ён атрымаў вельмі рэдкі, на тыя часы альбом Джэймса Браўна “Sex Machine”, які быў яскравым прыкладам “фанка”, які ўваходзіў тады ў моду. Зь цягам часу Кул зрабіўся тым, што пазьней атрымала назоў “Дыджэй”, а сама чыннасьць пачала называцца “дыджэінгам”. Існаваў і другі назоў прафесыі таго, хто дабіраў кружэлкі для танцаў, пускаў іх і адначасова іх анансаваў – майстар цэрэмоніі, у арыгінале “master of ceremony”, у скароце MC – Эм-Сі.


Пазьней, калі дыджэі ўжо не проста анансавалі кружэлкі, пачалі вымаўляць пад музыку рытмічныя тэксты, гэта ўжо ператварылася ў новы від творчасьці, названы рэпам. Ёсьць дзьве расшыфроўкі гэтай абрывіатуры. Некаторыя спецыялісты разшыфроўваюць яе як Rhythmical American Poetry (Рытмічная Амерыканская Паэзія), іншыя кажуць - Read and Play (Чытай і Забаўляйся).
Пазьней, калі дыджэі ўжо ня проста анансавалі кружэлкі, пачалі вымаўляць пад музыку рытмічныя тэксты, гэта ўжо ператварылася ў новы від творчасьці, названы рэпам. Ёсьць дзьве расшыфроўкі гэтай абрывіатуры. Некаторыя спэцыялісты разшыфроўваюць яе як Rhythmical American Poetry (Рытмічная Амэрыканская Паэзія), іншыя кажуць Read and Play (Чытай і Забаўляйся).
А “эм-сі” зрабілася сынонімам рэп’а, ужо тады калі рэперамі зрабіліся не толькі дыджэі, а спэцыяльныя выканаўцы.
А “эм-сі” зрабілася сынонімам рэп’а, ужо тады калі рэперамі зрабіліся ня толькі дыджэі, а спэцыяльныя выканаўцы.
Тое што выдумаў Кул Хэрк, можна прыблізна апісаць, як сумесь ігры дзьвюх кружэлак, з адпаведнымі выразкамі гукаў. Гэты часта ўлётны, скрыты дзесьці паміж зусім не танцавальнай какафоніяй гукаў, часта працяглы на некалькі сэкунд, фрагмент, пульсуючы шалёным рытмам перкусыі, запетляны (сёньня да гэтага выкарыстоўваюцца сэмплеры, але раней усё было ў руках дыджэя, каторы клаў на грамафоны дзьве копіі такога самага вініла і зьменяў некалькі сэкундную частку песьні ў некалькі хвілінны баль для вуха й ног), стварыў з пачатку фундаменты гіп-гоп’а, а пазьней амаль усёй сучаснай музыкі. Электра, хаўс, тэхно, а таксама [[брэйкбіт]], [[драм-н-бас]] – гэта ўсё дзеці, або найменш бліская радня гіп-гоп’а.
Тое што выдумаў Кул Хэрк, можна прыблізна апісаць, як сумесь ігры дзьвюх кружэлак, з адпаведнымі выразкамі гукаў. Гэты часта ўлётны, скрыты дзесьці паміж зусім не танцавальнай какафоніяй гукаў, часта працяглы на некалькі сэкунд, фрагмэнт, пульсуючы шалёным рытмам перкусыі, запетляны (сёньня да гэтага выкарыстоўваюцца сэмплеры, але раней усё было ў руках дыджэя, каторы клаў на грамафоны дзьве копіі такога самага вініла і зьменяў некалькі сэкундную частку песьні ў некалькі хвілінны баль для вуха й ног), стварыў з пачатку фундамэнты гіп-гоп’а, а пазьней амаль усёй сучаснай музыкі. Электра, хаўс, тэхно, а таксама [[брэйкбіт]], [[драм-н-бас]] – гэта ўсё дзеці, або найменш бліская радня гіп-гоп’а.


Сам Хэрк распавядае, што калісьці ён уключыў адрывак песьні Джэймса Браўна “Give It Up Or Turn It Loose”, у тым часе калі якраз грала песьня Майкла Вінэра “Bongo Rock”. Маладыя людзі, якія толькі й чакалі такой, больш энэргічнай музыкі, адразу кінуліся танцаваць у стылі, якія пазьней быў названы “брэйк-дэнсам”. Справа ў тым, што тая ўстаўка, якая дазваляе танцаваць хоць і не доўга, але па-новаму й называецца “брэйк”, або “брэйк-даўн”. Таму брэйк і суправаджаючы яго рэп, сталі сынонімам гіп-гоп’а.
Сам Хэрк распавядае, што калісьці ён уключыў адрывак песьні Джэймса Браўна “Give It Up Or Turn It Loose”, у тым часе калі якраз грала песьня Майкла Вінэра “Bongo Rock”. Маладыя людзі, якія толькі й чакалі такой, больш энэргічнай музыкі, адразу кінуліся танцаваць у стылі, якія пазьней быў названы “брэйк-дэнсам”. Справа ў тым, што тая ўстаўка, якая дазваляе танцаваць хоць і ня доўга, але па-новаму й называецца “брэйк”, або “брэйк-даўн”. Таму брэйк і суправаджаючы яго рэп, сталі сынонімам гіп-гоп’а.


Кул Хэрк адрозьніваўся асаблівым густам у падборы кружэлак для дыджэінга. Ён ніколі не пераігрываў поп-гіты, а наадварот адыходзіў у бок, аддаваючы перавагу жорсткаму фанку, які пазьней стаўся галоўным стылявым стрыжнем гіп-гоп’а.
Кул Хэрк адрозьніваўся асаблівым густам у падборы кружэлак для дыджэінга. Ён ніколі не пераігрываў поп-гіты, а наадварот адыходзіў у бок, аддаваючы перавагу жорсткаму фанку, які пазьней стаўся галоўным стылявым стрыжнем гіп-гоп’а.
Калі б вы захацелі дашукацца таго, што аб’ядноўвае ўсе гэтыя элемэнты культуры гіп-гопа – яе цэнтральнай асобы, сапраўднага яе ядра – будзе ім бездыскусыйна – дыджэй. Самая галоўная частка культуры гіп-гоп’а. Такім чынам, падагульняючы, варта запамятаць, што адным з заснавальнікаў гіп-гоп’а быў менавіта дыджэй – Кул Хэрк. Гэта былі ўжо 1980-я і мы кажам пра музыку. Але гіп-гоп гэта перад усім філязофія, стыль жыцьця. І ягоная ідэалёгія закладалася раней.
Калі б вы захацелі дашукацца таго, што аб’ядноўвае ўсе гэтыя элемэнты культуры гіп-гопа – яе цэнтральнай асобы, сапраўднага яе ядра – будзе ім бездыскусійна – дыджэй. Самая галоўная частка культуры гіп-гоп’а. Такім чынам, падагульняючы, варта запамятаць, што адным з заснавальнікаў гіп-гоп’а быў менавіта дыджэй – Кул Хэрк. Гэта былі ўжо 1980-я і мы кажам пра музыку. Але гіп-гоп гэта перад усім філязофія, стыль жыцьця. І ягоная ідэалёгія закладалася раней.


Акармя дыджэя Кула Хэрка нельга не ўзгадаць другую, але не менш важную асобу для гэтай культуры па мянушцы Афрыка Бамбаатаа ({{мова-en|Afrika Bambaataa}}). Вырас ён ва ўмовах Паўднёвага Бронкса й здабыў вялікі аўтарытэт сярод вулічных банд. Акрамя таго, што Бронкс быў адным з самых крымінагенных, небясmпечных раёнаў Амэрыкі, ён яшчэ быў мейсцам вялікай палітынай актыўнасьці. Тут працавалі арганізацыі “Чорныя Пантэры”, “Нацыя Іслама” і іншыя. Бамбаатаа, свой чалавек у вулічным асяродзі, зрабіў цікавы крок. У 1973 годзе ён арганізаваў нейкую частку моладзі ў групоўку, якую назваў Zulu Nation. Яе першапачатковым ядром была брэйк-дэнсавая група Zulu Kings. Да новай арганізацыі cпачатку прыходзілі толькі чорныя людзі, пазьней лацінасы, а яшчэ пазьней усе іншыя – незалежна ад колеру скуры. Тады гэтая арганізацыя пачала называцца Universal Zulu Nation.
Акармя дыджэя Кула Хэрка нельга не ўзгадаць другую, але ня менш важную асобу для гэтай культуры па мянушцы Афрыка Бамбаатаа ({{мова-en|Afrika Bambaataa}}). Вырас ён ва ўмовах Паўднёвага Бронкса й здабыў вялікі аўтарытэт сярод вулічных банд. Акрамя таго, што Бронкс быў адным з самых крымінагенных, небясmпечных раёнаў Амэрыкі, ён яшчэ быў мейсцам вялікай палітынай актыўнасьці. Тут працавалі арганізацыі “Чорныя Пантэры”, “Нацыя Іслама” і іншыя. Бамбаатаа, свой чалавек у вулічным асяродзі, зрабіў цікавы крок. У 1973 годзе ён арганізаваў нейкую частку моладзі ў групоўку, якую назваў Zulu Nation. Яе першапачатковым ядром была брэйк-дэнсавая група Zulu Kings. Да новай арганізацыі спачатку прыходзілі толькі чорныя людзі, пазьней лацінасы, а яшчэ пазьней усе іншыя – незалежна ад колеру скуры. Тады гэтая арганізацыя пачала называцца Universal Zulu Nation.


Тэрмін Зулу быў запазычаны з аднайменнага фільма [[Майкл Кейн|Майкла Кейна]], пасьля прагляду якога ў 1964 годзе, Бамбаатаа пачаў цікавіцца сваімі афрыканскімі каранямі й па магчымасьці ўцягваў у свае зацікаўленасьці сябраў. Згодна з іх поглядамі, іх арганізацыя адмаўляецца ад усялякіх расавых адрозьненьняў, жадае толькі міра й раўнапраўя сярод людзей. Лічыць, што музыка гэта найлепшы сродак для пераадоленьня ўсіх бар’ер паміж людзьмі.
Тэрмін Зулу быў запазычаны з аднайменнага фільма [[Майкл Кейн|Майкла Кейна]], пасьля прагляду якога ў 1964 годзе, Бамбаатаа пачаў цікавіцца сваімі афрыканскімі каранямі й па магчымасьці ўцягваў у свае зацікаўленасьці сябраў. Згодна зь іх поглядамі, іх арганізацыя адмаўляецца ад усялякіх расавых адрозьненьняў, жадае толькі міра й раўнапраўя сярод людзей. Лічыць, што музыка гэта найлепшы сродак для пераадоленьня ўсіх бар’ер паміж людзьмі.


Наступным чалавекам, без якога нельга казаць пра гіп-гоп, зьяўляецца Джозэф Сэддлер, больш вядомага пад мянушкай “Grandmaster Flash”. Яго заслуга ў тым, што ён першы пачаў працаваць з мікшэрам пры дзьвух грамафонах. Такім чынам, зьявілася магчымасьць падчас ігры кружэлкі на першым грамафоне, слухаць у [[Навушнікі|навушніках]], тое што гучыць на другім і ўключаць яго гук для публікі толькі тады, калі гэта трэба, пры дапамозе рухавічка на пульце, называемага зараз “cross-fader’ам”.
Наступным чалавекам, безь якога нельга казаць пра гіп-гоп, зьяўляецца Джозэф Сэддлер, больш вядомага пад мянушкай “Grandmaster Flash”. Яго заслуга ў тым, што ён першы пачаў працаваць зь мікшэрам пры дзьвух грамафонах. Такім чынам, зьявілася магчымасьць падчас ігры кружэлкі на першым грамафоне, слухаць у [[Навушнікі|навушніках]], тое што гучыць на другім і ўключаць яго гук для публікі толькі тады, калі гэта трэба, пры дапамозе рухавічка на пульце, называемага зараз “cross-fader’ам”.


Рэп не быў бы рэпам без “скрэтчаў” (што ў перакладзе з ангельскай значыць скрыжатаньне). Прыдумаў яго вучань Грандмастэра – якога звалі Grandwizard Theodore. Скрыжатаньне гэтае робіцца якраз тым рухавічком, прымяненьне якому выдумаў сам настаўнік, выразаючы адпаведныя гукі й рухам рукі іх паўтарая.
Рэп ня быў бы рэпам без “скрэтчаў” (што ў перакладзе з ангельскай значыць скрыжатаньне). Прыдумаў яго вучань Грандмастэра – якога звалі Grandwizard Theodore. Скрыжатаньне гэтае робіцца якраз тым рухавічком, прымяненьне якому выдумаў сам настаўнік, выразаючы адпаведныя гукі й рухам рукі іх паўтарая.


Пад канец 1970-х гіп-гоп пачаў папулярызавацца. Спачатку толькі ў Нью-Ёрку. Акрамя Бронкса, дыджэі пачалі выступаць у суседніх кварталах – Harlem і [[Кўінз]]. Звычайна рабілі яны гэта на адчыненых пляцоўках. Менавіта тады й пачаліся музычныя бітвы паміж дыджэямі. Кожны хацеў даказаць, што ён лепшы. Перамагалі часьцей за ўсё тыя, у каго была найлепшая апаратура, паколькі маглі літаральна заглушыць супраціўніка. Адбываліся таксама там і спаборніцтвы паміж майстрамі брэйка. Гэта, дарэчы, прывяло да пазытыўных наступстваў.
Пад канец 1970-х гіп-гоп пачаў папулярызавацца. Спачатку толькі ў Нью-Ёрку. Акрамя Бронкса, дыджэі пачалі выступаць у суседніх кварталах – Harlem і [[Кўінз]]. Звычайна рабілі яны гэта на адчыненых пляцоўках. Менавіта тады й пачаліся музычныя бітвы паміж дыджэямі. Кожны хацеў даказаць, што ён лепшы. Перамагалі часьцяў за ўсё тыя, у каго была найлепшая апаратура, паколькі маглі літаральна заглушыць супраціўніка. Адбываліся таксама там і спаборніцтвы паміж майстрамі брэйка. Гэта, дарэчы, прывяло да пазытыўных наступстваў.
Па-першае, зьнізілася агульная агрэсыўнасьць разборак паміж вулічнымі бандамі. Нэгатыўная энэргія рэалізавалася ў іншай форме.
Па-першае, зьнізілася агульная агрэсыўнасьць разборак паміж вулічнымі бандамі. Нэгатыўная энэргія рэалізавалася ў іншай форме.
Па-другое, моладзь, зацікаўленая гіп-гоп’ам, была адцягнута ад наркотыкаў і алкаголю, паколькі заняткі брэйкам – рэч фізычна вельмі цяжкая.
Па-другое, моладзь, зацікаўленая гіп-гоп’ам, была адцягнута ад наркотыкаў і алкаголю, паколькі заняткі брэйкам – рэч фізычна вельмі цяжкая.


Рэп - гэта рытмічная скорагаворка, якая выконваецца, і тут увага, прадстаўнікамі гіп-гоп культуры. Гэта вельмі важна, бо нельга назваць рэперам чалавека, які выконвае рэчытатывы пад музыку, але не зьяўляецца прадстаўніком культуры.
Рэп гэта рытмічная скорагаворка, якая выконваецца, і тут увага, прадстаўнікамі гіп-гоп культуры. Гэта вельмі важна, бо нельга назваць рэперам чалавека, які выконвае рэчытатывы пад музыку, але не зьяўляецца прадстаўніком культуры.
Рэп мае вельмі шмат каранёщ, якія ў большасьці датычаць чорнай культуры. Перад ўсім гэта традыцыя афрыканскіх паэтаў-казальнікаў (Griots). Далей, хуткае, рытмічнае вымаўленьне тэкстаў малітваў і казаньняў характэрная для чорных пратэстанскіх гмін у ЗША. Пазьней – скэт (scat) – зусім новы від джазавага імправізіраванага сьпяваньня з выкарыстаньнем бязмысьльных складаў – быў выдуманы ў 40-х гадах “боперамі”, і ў першую чаргу трубачом Діззі Гіллеспі ({{мова-en|Dizzy Gillespie}}). Хоць яшчэ да зьяўленьня бопа, Кэб Каллоўэй выкарыстоўваў элемэнты тарабарскай мовы ў праграмах свайго біг-бэнда. Скорагаворка выкарыстоўвалася на чорных радыёстанцыях дыджэямі ў 1950-х й 1960-х гадах, і называлася jive-talking. Як гэта ня дзіўна, але некаторыя да вытокаў рэпу залічваюць рытмічныя выхвальна-пагражаючыя тэксты, вымаўляемыя баксэрамі на рынгу перад бойкай. Так як рабіў гэта вядомы баксэр [[Махамад Алі]]. Адной з рыс раньняга рэпу зьяўляецца хвальба, так званае (braggadocio, што ў перакладзе з італьянскай мовы значыць – хваліцца). А тое, што ў скорагаворках прысутнічае не толькі жорсткая рытмічная аснова, але й рыфмы – і зрабіла рэп сапраўдным мастацтвам, адметнасьцю сучаснай паэзіі.
Рэп мае вельмі шмат каранёщ, якія ў большасьці датычаць чорнай культуры. Перад ўсім гэта традыцыя афрыканскіх паэтаў-казальнікаў (Griots). Далей, хуткае, рытмічнае вымаўленьне тэкстаў малітваў і казаньняў характэрная для чорных пратэстанскіх гмін у ЗША. Пазьней – скэт (scat) – зусім новы від джазавага імправізіраванага сьпяваньня з выкарыстаньнем бязмысьльных складаў – быў выдуманы ў 40-х гадах “боперамі”, і ў першую чаргу трубачом Дізьзі Гільлесьпі ({{мова-en|Dizzy Gillespie}}). Хоць яшчэ да зьяўленьня бопа, Кэб Каллоўэй выкарыстоўваў элемэнты тарабарскай мовы ў праграмах свайго біг-бэнда. Скорагаворка выкарыстоўвалася на чорных радыёстанцыях дыджэямі ў 1950-х й 1960-х гадах, і называлася jive-talking. Як гэта ня дзіўна, але некаторыя да вытокаў рэпу залічваюць рытмічныя выхвальна-пагражаючыя тэксты, вымаўляемыя баксэрамі на рынгу перад бойкай. Так як рабіў гэта вядомы баксэр [[Махамад Алі]]. Адной з рыс раньняга рэпу зьяўляецца хвальба, так званае (braggadocio, што ў перакладзе з італьянскай мовы значыць – хваліцца). А тое, што ў скорагаворках прысутнічае ня толькі жорсткая рытмічная аснова, але й рыфмы – і зрабіла рэп сапраўдным мастацтвам, адметнасьцю сучаснай паэзіі.


Сучасныя спэцыялісты разьдзяляюць рэп на шэраг іншых напрамкаў, зыходзячы з розных заснаваньняў: геаграфічных, сэнсавых, музычных і г. д. Але хто б і дзе не выконваў яго, важна, які ўзровень пабудаваньня тэкстаў, наколькі рэп насамрэч набліжаецца да паэзіі. Пры тым, як у сэнсе зьместу, так і рыфмы. І таму ў асяродзьдзі прафесыяналаў, склалася сур’ёзнае стаўленьне да тэкстаў. Таму зараз аб’ектыўна можна сказаць, што найлепшыя тэкставікі сярод усіх музычных накірункаў – гэта рэперы.
Сучасныя спэцыялісты разьдзяляюць рэп на шэраг іншых напрамкаў, зыходзячы з розных заснаваньняў: геаграфічных, сэнсавых, музычных і г. д. Але хто б і дзе не выконваў яго, важна, які ўзровень пабудаваньня тэкстаў, наколькі рэп насамрэч набліжаецца да паэзіі. Пры тым, як у сэнсе зьместу, так і рыфмы. І таму ў асяродзьдзі прафесыяналаў, склалася сур’ёзнае стаўленьне да тэкстаў. Таму зараз аб’ектыўна можна сказаць, што найлепшыя тэкставікі сярод усіх музычных накірункаў – гэта рэперы.


Адным з фактараў папулярызацыі гіп-гопа было мастацтва “[[графіці]]”. Яно нагадала пра сябе, літаральна выехаўшы з чорных раёнаў на сьценках вагонаў мэтро, якое езьдзіла праз увесь Нью-Ёрк. Хлапчукі з балончыкамі з фарбай у руках ноччу хутка размалёўвалі цягнікі й вагоны ў сваім стылі, блізкім да поп-арту. З часам, некаторыя малюнкі самых цікавых прадстаўнікоў вулічнага малярства перавандравалі са сьцен будынкаў і вагонаў мэтро, да артыстычных галерэй [[Мангэтан]]а.
Адным з фактараў папулярызацыі гіп-гопа было мастацтва “[[графіці]]”. Яно нагадала пра сябе, літаральна выехаўшы з чорных раёнаў на сьценках вагонаў мэтро, якое езьдзіла праз увесь Нью-Ёрк. Хлапчукі з балёнчыкамі з фарбай у руках ноччу хутка размалёўвалі цягнікі й вагоны ў сваім стылі, блізкім да поп-арту. З часам, некаторыя малюнкі самых цікавых прадстаўнікоў вулічнага малярства перавандравалі са сьцен будынкаў і вагонаў мэтро, да артыстычных галерэй [[Мангэтан]]а.


Нельга распавядаць пра гіп-гоп, не ведаючы яго караней.
Нельга распавядаць пра гіп-гоп, ня ведаючы яго караней.


З пачатку быў Фольк (Folk). Фольк менавіта з афрыканскага кантынэнта. Паколькі перкусыя, без якой зараз немагчыма ўявіць сабе сучасную музыку, была асаблівасьцю менавіта паганскіх, язычніцкіх плямён, якія захаваліся ў Афрыцы да нашых часоў, а не так як на Эўрапейскім кантынэнце, якія амаль цалкам зьніклі дзякуючы Крыжакам. Такім чынам, сучасную музыку дала нам менавіта чорная зямля Афрыкі. А Эўрапейская памёрла разам з Шапэнам, Бахам, Моцартам і іншымі.
З пачатку быў Фольк (Folk). Фольк менавіта з афрыканскага кантынэнта. Паколькі перкусыя, безь якой зараз немагчыма ўявіць сабе сучасную музыку, была асаблівасьцю менавіта паганскіх, язычніцкіх плямён, якія захаваліся ў Афрыцы да нашых часоў, а не так як на Эўрапейскім кантынэнце, якія амаль цалкам зьніклі дзякуючы Крыжакам. Такім чынам, сучасную музыку дала нам менавіта чорная зямля Афрыкі. А Эўрапейская памёрла разам з Шапэнам, Бахам, Моцартам і іншымі.
Афрыканскія нявольнікі, якіх першыя караблі прывезьлі ў сучасную Амэрыку ў 1619 годзе, прывезьлі з сабою таксама свой фальклёр.
Афрыканскія нявольнікі, якіх першыя караблі прывезьлі ў сучасную Амэрыку ў 1619 годзе, прывезьлі з сабою таксама свой фальклёр.
Напрыканцы дзевятнацтага стагодзьдзя пачаў зьяўляцца [[блюз]], які карыстаў з фолька дзьвумя рукамі. Айцамі блюза былі патомкі нявольнікаў з Афрыкі. Такім чынам, усе сучасныя музычныя гатункі маюць свае карані ў Афрыцы.
У канцы дзевятнацтага стагодзьдзя пачаў зьяўляцца [[блюз]], які карыстаў з фолька дзьвумя рукамі. Айцамі блюза былі патомкі нявольнікаў з Афрыкі. Такім чынам, усе сучасныя музычныя гатункі маюць свае карані ў Афрыцы.
Амаль адначасова з блюзам пачаў разьвівацца Госпэл ({{мова-en|Gospel [godspel]}}). Від сакральнай музыкі чорных, пратэстанскіх гмін.
Амаль адначасова з блюзам пачаў разьвівацца Госпэл ({{мова-en|Gospel [godspel]}}). Від сакральнай музыкі чорных, пратэстанскіх гмін.
На пачатку ХХ ст., са спалучэньня блюза й у большай частцы Госпэла нарадзіўся [[джаз]], таксама музыка чорных.
На пачатку ХХ ст., са спалучэньня блюза й у большай частцы Госпэла нарадзіўся [[джаз]], таксама музыка чорных.
Радок 56: Радок 56:
Менавіта з гэтага гатунка, пры дапамозе Блюза й Джаза нарадзіліся [[рок-музыка]] – [[рок-н-рол]]. Які яшчэ тады называлі белым Рытм энд Блюзам ({{мова-en|white r’n’b}}). Прэкурсорамі Рок-н-Рола былі між іншым Chuck Berry (чорны), [[Элвіс Прэсьлі]], Little Richard (чорны) і іншыя.
Менавіта з гэтага гатунка, пры дапамозе Блюза й Джаза нарадзіліся [[рок-музыка]] – [[рок-н-рол]]. Які яшчэ тады называлі белым Рытм энд Блюзам ({{мова-en|white r’n’b}}). Прэкурсорамі Рок-н-Рола былі між іншым Chuck Berry (чорны), [[Элвіс Прэсьлі]], Little Richard (чорны) і іншыя.
У Р’н’Б, пры спалучэньні з Госпэл, таксама бярэ свой пачатак музыка Соўл (Soul). Гэта адбываецца ў 1960-х гадах, калі зьяўляецца таксама Блэк Рок (Black-Rock) i Jazz-Fusion, спалучэньне джаза й рок-музыкі, прадстаўніком якога быў наш зямляк, легендарны ў Польшчы музыка – [[Чэслаў Немэн]].
У Р’н’Б, пры спалучэньні з Госпэл, таксама бярэ свой пачатак музыка Соўл (Soul). Гэта адбываецца ў 1960-х гадах, калі зьяўляецца таксама Блэк Рок (Black-Rock) i Jazz-Fusion, спалучэньне джаза й рок-музыкі, прадстаўніком якога быў наш зямляк, легендарны ў Польшчы музыка – [[Чэслаў Немэн]].
У 1970-я з Р’н’Б вылучыўся таксама стыль – Дыска (Disco). А першы дыска гіт выканала сьпявачка Р’н’Б - Donna Summer, песьня называлася “I Love to Love Me, Baby”. Першапачаткова музыка Дыска была створана на патрэбы дыджэяў, для іх брэйкаў і вылучаў яе электранічны рытм. Вінілы гэтыя пускалі ў розных тэмпах, для хуткіх і павольных танцаў. Пазьней, пад канец 1970-х гэты стыль да пэрфекцыі давёў гурт БііДжыс [Bee Gees].
У 1970-я з Р’н’Б вылучыўся таксама стыль – Дыска (Disco). А першы дыска гіт выканала сьпявачка Р’н’Б Donna Summer, песьня называлася “I Love to Love Me, Baby”. Першапачаткова музыка Дыска была створана на патрэбы дыджэяў, для іх брэйкаў і вылучаў яе электранічны рытм. Вінілы гэтыя пускалі ў розных тэмпах, для хуткіх і павольных танцаў. Пазьней, пад канец 1970-х гэты стыль да пэрфекцыі давёў гурт БііДжыс [Bee Gees].
Але я хачу сканцэнтравацца на іншым музычным стылю, які таксама вылучыўся ў 1970-я, са спалучэньня Рытм энд Блюза, Соўлу й джаза, пабудаваны на характарыстычных рытмавых структурах, глыбокім басе, кароткіх, рэзаных гітарных акордах, і разбудаваных духавых сэкцыях. Неаднакратна выкарыстоўваліся ў ім элемэнты псыхадэлічных гукаў і музыкі этнічнай Афрыкі. На ўсё гэта накладаўся энэргічны й шчыры пераказ – groovi (груві). Гутарка йдзе пра Фанк (Funk), а дакладна пра Funk Bomb, айцец гіп-гопа. Стваральнікам фанка лічыцца Сьвятой Памяці – Джэймс Браўн, які памёр 25 сьнежня 2006 года. Гэта быў моцны ўдар для аматараў як фанка, так і гіп-гопа. Бо роўна як для маладых, так і вядомых ужо выканаўцаў ён быў інспірацыяй да апошніх сваіх хвілін. Гэты чалавек на працягу сваёй кар’еры выдаў, увага – 92 афіцыйных альбома, першы зь якіх выйшаў у 59 годзе, а апошні ў 2002 годзе. Фанк гэта экстраваганцыя ў модзе, у паводзінах, у жыцьці. А зараз яшчэ бясконцая бібліятэка самплаў, якія з такім замілаваньнем выкарыстоўваюць гіп-гоп дыджэі й бітмэйкеры. Выкарыстоўваюць зараз і выкарыстоўвалі раней.
Але я хачу сканцэнтравацца на іншым музычным стылю, які таксама вылучыўся ў 1970-я, са спалучэньня Рытм энд Блюза, Соўлу й джаза, пабудаваны на характарыстычных рытмавых структурах, глыбокім басе, кароткіх, рэзаных гітарных акордах, і разбудаваных духавых сэкцыях. Неаднакратна выкарыстоўваліся ў ім элемэнты псыхадэлічных гукаў і музыкі этнічнай Афрыкі. На ўсё гэта накладаўся энэргічны й шчыры пераказ – groovi (груві). Гутарка йдзе пра Фанк (Funk), а дакладна пра Funk Bomb, айцец гіп-гопа. Стваральнікам фанка лічыцца Сьвятой Памяці – Джэймс Браўн, які памёр 25 сьнежня 2006 году. Гэта быў моцны ўдар для аматараў як фанка, так і гіп-гопа. Бо роўна як для маладых, так і вядомых ужо выканаўцаў ён быў інсьпірацыяй да апошніх сваіх хвілін. Гэты чалавек на працягу сваёй кар’еры выдаў, увага – 92 афіцыйных альбома, першы зь якіх выйшаў у 59 годзе, а апошні ў 2002 годзе. Фанк гэта экстраваганцыя ў модзе, у паводзінах, у жыцьці. А зараз яшчэ бясконцая бібліятэка самплаў, якія з такім замілаваньнем выкарыстоўваюць гіп-гоп дыджэі й бітмэйкеры. Выкарыстоўваюць зараз і выкарыстоўвалі раней.
Менавіта таму, пад канец 1970-х - пачатку 1980-х у паўднёвым раёне Бронкса ў Нью Ёрку, з Фанка, з лёгкай прымесьсю Р’н’Б – нарадзіўся Рэп (Rap), адзін з чатырох элементаў (DJing, Rap, Break-Dance, Graffiti) культуры гіп-гоп.
Менавіта таму, пад канец 1970-х пачатку 1980-х у паўднёвым раёне Бронкса ў Нью Ёрку, з Фанка, зь лёгкай прымесьсю Р’н’Б – нарадзіўся Рэп (Rap), адзін з чатырох элемэнтаў (DJing, Rap, Break-Dance, Graffiti) культуры гіп-гоп.


== Вонкавыя спасылкі ==
== Вонкавыя спасылкі ==
{{Commons|Category:Hip_hop_culture}}
{{Commons|Category:Hip_hop_culture}}
<br />
* [http://city.h19.ru Зараджэнне і развіццё хіп-хоп культуры]
* [http://city.h19.ru Зараджэнне і развіццё хіп-хоп культуры]



Вэрсія ад 19:08, 6 лютага 2015

Бі-бой (выканаўца брэйк-дансу)

Гіп-го́п (па-ангельску: Hip-hop) — моладзевая субкультура, якая зьявілася ў ЗША пры канцы 1970-х у асяродзьдзі афраамэрыканцаў. Для яе характэрны свая музыка рэп, свой жаргон, свая мода, танцавальныя стылі (брэйк-данс ды іншыя), графічнае мастацтва (графіці) і свой кінэматограф. Гіп-гоп дзеліцца на 4 элемэнты: самы першы, з чаго пачалася ўся культура гіп-гопу «DJing»; пазьней «RAPing»; «Graffiti Art»; i «Brack-Dance». Да пачатку 1990-х гг. гіп-гоп стаў часткай моладзевай культуры ў шмат якіх краінах. Хоць вышэйпералічаныя элемэнты складаюць гіп-гоп як субкультуру, яны жывуць асобным жыцьцём. Сёньня бі-боі рэдка танчаць пад рэп, графіці малююць ужо далёка ня толькі рэпэры.

Гісторыя гіп-гопа

Назоў альбома выдатнага гурта A Tribe Called Queast „Beats, Rhymes & Life” (Біты, Рыфмы і Жыцьцё) зьяўляецца эсэнцыянальнай дэфініцыяй гіп-гоп’а. Гэтыя тры вельмі істотныя для стылю атрыбуты, цудоўная сумесь якіх адрозьнівае гіп-гоп ад усіх іншых музычных накірункаў сучаснай музыкі. Перад усім лічыцца калыхаючы біт – неістотна, ці калыхае галавой на канцэртах ці ў слухаўках, у машыне у часе езды, ці целам прыгожай дзяўчыны ў клюбе. Па-другое рыфмы – старанна складзеная сэквенцыя складаў і дакладна абраных словаў, у стане ня толькі мацней зацікавіць слухача тэмай песьні, але таксама ўцягваюць сваім артыстычным кшталтам. І апошняе – жыцьцё. Якая іншая музыка так выразна зьвяртаецца моваю асобаў маладых духам. Беспардонна й шчыра распавядае пра іх справы й праблемы, дазваляе ідэнтыфікавацца з выканаўцам і проста зьяўляецца сапраўднай?

Хоць шмат асобаў, якія наштодзень ня маюць нічога супольнага з гіп-гопам можа зьдзівіць, гэта музыка, якая мае насамрэч вельмі шмат розных гучаньняў, неаднаразова дыямэтральна адрозьніваючыхся ад сябе. Як калісьці сказаў Баста Раймз, сусьветна вядомы рэпер: “Кожную музыку можна перарабіць на гіп-гоп, але ўжо гіп-гоп перарабіць на іншую музыку немагчыма”. Нельга не пагадзіцца.

Агульна прынята, што культура гіп-гоп’а складаецца з чатырох элемэнтаў: Графіці, Брэйк-Дэнс, Дыджэінг і эМ-Сі’інг. З двух апошніх, разам узятых (плюс часта забываемы Біт-Бокс) складаецца музычны стыль рэп.

У дакумэнтальным фільме 30-х гадоў афра-амэрыканскія хлапчукі танчаць на на тратуарах гета. Ужо тады самыя рытмічныя й спрытныя дзеці цэлымі днямі выбівалі чачотку на асфальце, прэзэнтуючы свае майстэрства. Было бачна, зь якім задавальненьнем яны выбіваюць чачотку, робячы пры гэтым вельмі складаныя, выдуманыя дарэчы “па” – скокі праз сваю нагу, нетыповыя рухі рукамі й шмат іншых, якія немагчыма апісаць. Цікавасьць белай аўдыторыі да гіп-гоп’а як у Амэрыцы, так і ў іншых краінах пачалася менвіта з Брэйк-Дэнса. Як вядома, мова цела ўнівэрсальна. А гэты дзіўнаваты спосаб руху ў танцы выклікаў паўсюль вялізарную зацікаўленасьць у сярэдзіне васьмідзясятых. Пачаліся конкурсы й спаборніцтвы танцораў, якія зараз называюцца Бі-Бой’амі. Пачалі вылучацца розныя стылі. Агульна Брэйк дзеліцца на дзьве часткі: акрабатычную й пантамімічную. Першая, якая завецца Брэйкінг, або Брэйк-Дэнсінг, складаецца з набора розных мэтадаў кручэньня на галаве, сьпине, руках, плячах і гэтак далей. Другая – пантамімічная частка Брэйка дае неабмежаваную магчымасьць для імправізацыі. А агульна выглядае як рухі робатаў. У Нью-Ёрку гэта тэхніка завецца Электра-Буггі, а ў Лос-Анджэлесе – Поп-Локінг.

Гіп-гоп як стыль жыцьця нарадзіўся вельмі даўно ў розных кутках ЗША, але ўласьцівай яго радзімай лічаць Паўднёвы Бронкс, адзін з самых бедных раёнаў Нью-Ёрка. Якраз ў гэтую частку гораду трапіў у 1967 годзе, прыехаўшы зь Ямайкі хлопчык Кліў Кампбэл, якога пазьней назвалі Кул Хэрк (па-ангельску: DJ Kool Herc). Менавіта яго лічаць адным зь піянэраў гіп-гопа. Пачынаючы з 1969 году Кул Хэрк часта зьяўляўся на моладзёвых тусоўках і мерапрыемствах. Каб вылучыцца сярод сваіх знаёмых, ён вырашыў уключаць на танцах вінілавыя кружэлкі, бо раней былі толькі такія, якіх ні ў каго не было. Тады пры дапамозе свайго бацькі ён атрымаў вельмі рэдкі, на тыя часы альбом Джэймса Браўна — “Sex Machine”, які быў яскравым прыкладам “фанка”, які ўваходзіў тады ў моду. Зь цягам часу Кул зрабіўся тым, што пазьней атрымала назоў “Дыджэй”, а сама чыннасьць пачала называцца “дыджэінгам”. Існаваў і другі назоў прафесыі таго, хто дабіраў кружэлкі для танцаў, пускаў іх і адначасова іх анансаваў – майстар цэрэмоніі, у арыгінале “master of ceremony”, у скароце — MC – Эм-Сі.

Пазьней, калі дыджэі ўжо ня проста анансавалі кружэлкі, пачалі вымаўляць пад музыку рытмічныя тэксты, гэта ўжо ператварылася ў новы від творчасьці, названы рэпам. Ёсьць дзьве расшыфроўкі гэтай абрывіатуры. Некаторыя спэцыялісты разшыфроўваюць яе як Rhythmical American Poetry (Рытмічная Амэрыканская Паэзія), іншыя кажуць — Read and Play (Чытай і Забаўляйся). А “эм-сі” зрабілася сынонімам рэп’а, ужо тады калі рэперамі зрабіліся ня толькі дыджэі, а спэцыяльныя выканаўцы. Тое што выдумаў Кул Хэрк, можна прыблізна апісаць, як сумесь ігры дзьвюх кружэлак, з адпаведнымі выразкамі гукаў. Гэты часта ўлётны, скрыты дзесьці паміж зусім не танцавальнай какафоніяй гукаў, часта працяглы на некалькі сэкунд, фрагмэнт, пульсуючы шалёным рытмам перкусыі, запетляны (сёньня да гэтага выкарыстоўваюцца сэмплеры, але раней усё было ў руках дыджэя, каторы клаў на грамафоны дзьве копіі такога самага вініла і зьменяў некалькі сэкундную частку песьні ў некалькі хвілінны баль для вуха й ног), стварыў з пачатку фундамэнты гіп-гоп’а, а пазьней амаль усёй сучаснай музыкі. Электра, хаўс, тэхно, а таксама брэйкбіт, драм-н-бас – гэта ўсё дзеці, або найменш бліская радня гіп-гоп’а.

Сам Хэрк распавядае, што калісьці ён уключыў адрывак песьні Джэймса Браўна “Give It Up Or Turn It Loose”, у тым часе калі якраз грала песьня Майкла Вінэра “Bongo Rock”. Маладыя людзі, якія толькі й чакалі такой, больш энэргічнай музыкі, адразу кінуліся танцаваць у стылі, якія пазьней быў названы “брэйк-дэнсам”. Справа ў тым, што тая ўстаўка, якая дазваляе танцаваць хоць і ня доўга, але па-новаму й называецца “брэйк”, або “брэйк-даўн”. Таму брэйк і суправаджаючы яго рэп, сталі сынонімам гіп-гоп’а.

Кул Хэрк адрозьніваўся асаблівым густам у падборы кружэлак для дыджэінга. Ён ніколі не пераігрываў поп-гіты, а наадварот адыходзіў у бок, аддаваючы перавагу жорсткаму фанку, які пазьней стаўся галоўным стылявым стрыжнем гіп-гоп’а. Калі б вы захацелі дашукацца таго, што аб’ядноўвае ўсе гэтыя элемэнты культуры гіп-гопа – яе цэнтральнай асобы, сапраўднага яе ядра – будзе ім бездыскусійна – дыджэй. Самая галоўная частка культуры гіп-гоп’а. Такім чынам, падагульняючы, варта запамятаць, што адным з заснавальнікаў гіп-гоп’а быў менавіта дыджэй – Кул Хэрк. Гэта былі ўжо 1980-я і мы кажам пра музыку. Але гіп-гоп гэта перад усім філязофія, стыль жыцьця. І ягоная ідэалёгія закладалася раней.

Акармя дыджэя Кула Хэрка нельга не ўзгадаць другую, але ня менш важную асобу для гэтай культуры па мянушцы Афрыка Бамбаатаа (па-ангельску: Afrika Bambaataa). Вырас ён ва ўмовах Паўднёвага Бронкса й здабыў вялікі аўтарытэт сярод вулічных банд. Акрамя таго, што Бронкс быў адным з самых крымінагенных, небясmпечных раёнаў Амэрыкі, ён яшчэ быў мейсцам вялікай палітынай актыўнасьці. Тут працавалі арганізацыі “Чорныя Пантэры”, “Нацыя Іслама” і іншыя. Бамбаатаа, свой чалавек у вулічным асяродзі, зрабіў цікавы крок. У 1973 годзе ён арганізаваў нейкую частку моладзі ў групоўку, якую назваў Zulu Nation. Яе першапачатковым ядром была брэйк-дэнсавая група Zulu Kings. Да новай арганізацыі спачатку прыходзілі толькі чорныя людзі, пазьней лацінасы, а яшчэ пазьней усе іншыя – незалежна ад колеру скуры. Тады гэтая арганізацыя пачала называцца Universal Zulu Nation.

Тэрмін Зулу быў запазычаны з аднайменнага фільма Майкла Кейна, пасьля прагляду якога ў 1964 годзе, Бамбаатаа пачаў цікавіцца сваімі афрыканскімі каранямі й па магчымасьці ўцягваў у свае зацікаўленасьці сябраў. Згодна зь іх поглядамі, іх арганізацыя адмаўляецца ад усялякіх расавых адрозьненьняў, жадае толькі міра й раўнапраўя сярод людзей. Лічыць, што музыка гэта найлепшы сродак для пераадоленьня ўсіх бар’ер паміж людзьмі.

Наступным чалавекам, безь якога нельга казаць пра гіп-гоп, зьяўляецца Джозэф Сэддлер, больш вядомага пад мянушкай “Grandmaster Flash”. Яго заслуга ў тым, што ён першы пачаў працаваць зь мікшэрам пры дзьвух грамафонах. Такім чынам, зьявілася магчымасьць падчас ігры кружэлкі на першым грамафоне, слухаць у навушніках, тое што гучыць на другім і ўключаць яго гук для публікі толькі тады, калі гэта трэба, пры дапамозе рухавічка на пульце, называемага зараз “cross-fader’ам”.

Рэп ня быў бы рэпам без “скрэтчаў” (што ў перакладзе з ангельскай значыць скрыжатаньне). Прыдумаў яго вучань Грандмастэра – якога звалі Grandwizard Theodore. Скрыжатаньне гэтае робіцца якраз тым рухавічком, прымяненьне якому выдумаў сам настаўнік, выразаючы адпаведныя гукі й рухам рукі іх паўтарая.

Пад канец 1970-х гіп-гоп пачаў папулярызавацца. Спачатку толькі ў Нью-Ёрку. Акрамя Бронкса, дыджэі пачалі выступаць у суседніх кварталах – Harlem і Кўінз. Звычайна рабілі яны гэта на адчыненых пляцоўках. Менавіта тады й пачаліся музычныя бітвы паміж дыджэямі. Кожны хацеў даказаць, што ён лепшы. Перамагалі часьцяў за ўсё тыя, у каго была найлепшая апаратура, паколькі маглі літаральна заглушыць супраціўніка. Адбываліся таксама там і спаборніцтвы паміж майстрамі брэйка. Гэта, дарэчы, прывяло да пазытыўных наступстваў. Па-першае, зьнізілася агульная агрэсыўнасьць разборак паміж вулічнымі бандамі. Нэгатыўная энэргія рэалізавалася ў іншай форме. Па-другое, моладзь, зацікаўленая гіп-гоп’ам, была адцягнута ад наркотыкаў і алкаголю, паколькі заняткі брэйкам – рэч фізычна вельмі цяжкая.

Рэп — гэта рытмічная скорагаворка, якая выконваецца, і тут увага, прадстаўнікамі гіп-гоп культуры. Гэта вельмі важна, бо нельга назваць рэперам чалавека, які выконвае рэчытатывы пад музыку, але не зьяўляецца прадстаўніком культуры. Рэп мае вельмі шмат каранёщ, якія ў большасьці датычаць чорнай культуры. Перад ўсім гэта традыцыя афрыканскіх паэтаў-казальнікаў (Griots). Далей, хуткае, рытмічнае вымаўленьне тэкстаў малітваў і казаньняў характэрная для чорных пратэстанскіх гмін у ЗША. Пазьней – скэт (scat) – зусім новы від джазавага імправізіраванага сьпяваньня з выкарыстаньнем бязмысьльных складаў – быў выдуманы ў 40-х гадах “боперамі”, і ў першую чаргу трубачом Дізьзі Гільлесьпі (па-ангельску: Dizzy Gillespie). Хоць яшчэ да зьяўленьня бопа, Кэб Каллоўэй выкарыстоўваў элемэнты тарабарскай мовы ў праграмах свайго біг-бэнда. Скорагаворка выкарыстоўвалася на чорных радыёстанцыях дыджэямі ў 1950-х й 1960-х гадах, і называлася jive-talking. Як гэта ня дзіўна, але некаторыя да вытокаў рэпу залічваюць рытмічныя выхвальна-пагражаючыя тэксты, вымаўляемыя баксэрамі на рынгу перад бойкай. Так як рабіў гэта вядомы баксэр Махамад Алі. Адной з рыс раньняга рэпу зьяўляецца хвальба, так званае (braggadocio, што ў перакладзе з італьянскай мовы значыць – хваліцца). А тое, што ў скорагаворках прысутнічае ня толькі жорсткая рытмічная аснова, але й рыфмы – і зрабіла рэп сапраўдным мастацтвам, адметнасьцю сучаснай паэзіі.

Сучасныя спэцыялісты разьдзяляюць рэп на шэраг іншых напрамкаў, зыходзячы з розных заснаваньняў: геаграфічных, сэнсавых, музычных і г. д. Але хто б і дзе не выконваў яго, важна, які ўзровень пабудаваньня тэкстаў, наколькі рэп насамрэч набліжаецца да паэзіі. Пры тым, як у сэнсе зьместу, так і рыфмы. І таму ў асяродзьдзі прафесыяналаў, склалася сур’ёзнае стаўленьне да тэкстаў. Таму зараз аб’ектыўна можна сказаць, што найлепшыя тэкставікі сярод усіх музычных накірункаў – гэта рэперы.

Адным з фактараў папулярызацыі гіп-гопа было мастацтва “графіці”. Яно нагадала пра сябе, літаральна выехаўшы з чорных раёнаў на сьценках вагонаў мэтро, якое езьдзіла праз увесь Нью-Ёрк. Хлапчукі з балёнчыкамі з фарбай у руках ноччу хутка размалёўвалі цягнікі й вагоны ў сваім стылі, блізкім да поп-арту. З часам, некаторыя малюнкі самых цікавых прадстаўнікоў вулічнага малярства перавандравалі са сьцен будынкаў і вагонаў мэтро, да артыстычных галерэй Мангэтана.

Нельга распавядаць пра гіп-гоп, ня ведаючы яго караней.

З пачатку быў Фольк (Folk). Фольк менавіта з афрыканскага кантынэнта. Паколькі перкусыя, безь якой зараз немагчыма ўявіць сабе сучасную музыку, была асаблівасьцю менавіта паганскіх, язычніцкіх плямён, якія захаваліся ў Афрыцы да нашых часоў, а не так як на Эўрапейскім кантынэнце, якія амаль цалкам зьніклі дзякуючы Крыжакам. Такім чынам, сучасную музыку дала нам менавіта чорная зямля Афрыкі. А Эўрапейская памёрла разам з Шапэнам, Бахам, Моцартам і іншымі. Афрыканскія нявольнікі, якіх першыя караблі прывезьлі ў сучасную Амэрыку ў 1619 годзе, прывезьлі з сабою таксама свой фальклёр. У канцы дзевятнацтага стагодзьдзя пачаў зьяўляцца блюз, які карыстаў з фолька дзьвумя рукамі. Айцамі блюза былі патомкі нявольнікаў з Афрыкі. Такім чынам, усе сучасныя музычныя гатункі маюць свае карані ў Афрыцы. Амаль адначасова з блюзам пачаў разьвівацца Госпэл (па-ангельску: Gospel [godspel]). Від сакральнай музыкі чорных, пратэстанскіх гмін. На пачатку ХХ ст., са спалучэньня блюза й у большай частцы Госпэла нарадзіўся джаз, таксама музыка чорных. Пасьля заканчэньня Другой Сусьветнай вайны, са спалучэньня джаза й блюза нарадзіўся папулярны гатунак, які з посьпехам існуе да сёняшніх дзён. А называўся ён Rhythm and Blues, у скароце R&B. Маецца на ўвазе не папулярная сёньня субкультура R&B, абрывіатура якой расшыфроўваецца Rich and Beauty і называе клюбны гіп-гоп (так званы кранк, або Баўнс [bouns]) Р’энд’Б. А менавіта тую музыку, якую выконвалі такія вядомыя яе прадстаўнікі, як Ray Charles, Ruth Brown, The Drifters i The Coasters, а сучаны Рытм анд Блюз – гэта: Ashanti, Chris Brown, Ciara, Lauryn Hill, Usher, а не 50 Cent, Paul Wall, Snoop Dogg ці Puff Daddy. Менавіта з гэтага гатунка, пры дапамозе Блюза й Джаза нарадзіліся рок-музыкарок-н-рол. Які яшчэ тады называлі белым Рытм энд Блюзам (па-ангельску: white r’n’b). Прэкурсорамі Рок-н-Рола былі між іншым Chuck Berry (чорны), Элвіс Прэсьлі, Little Richard (чорны) і іншыя. У Р’н’Б, пры спалучэньні з Госпэл, таксама бярэ свой пачатак музыка Соўл (Soul). Гэта адбываецца ў 1960-х гадах, калі зьяўляецца таксама Блэк Рок (Black-Rock) i Jazz-Fusion, спалучэньне джаза й рок-музыкі, прадстаўніком якога быў наш зямляк, легендарны ў Польшчы музыка – Чэслаў Немэн. У 1970-я з Р’н’Б вылучыўся таксама стыль – Дыска (Disco). А першы дыска гіт выканала сьпявачка Р’н’Б — Donna Summer, песьня называлася “I Love to Love Me, Baby”. Першапачаткова музыка Дыска была створана на патрэбы дыджэяў, для іх брэйкаў і вылучаў яе электранічны рытм. Вінілы гэтыя пускалі ў розных тэмпах, для хуткіх і павольных танцаў. Пазьней, пад канец 1970-х гэты стыль да пэрфекцыі давёў гурт БііДжыс [Bee Gees]. Але я хачу сканцэнтравацца на іншым музычным стылю, які таксама вылучыўся ў 1970-я, са спалучэньня Рытм энд Блюза, Соўлу й джаза, пабудаваны на характарыстычных рытмавых структурах, глыбокім басе, кароткіх, рэзаных гітарных акордах, і разбудаваных духавых сэкцыях. Неаднакратна выкарыстоўваліся ў ім элемэнты псыхадэлічных гукаў і музыкі этнічнай Афрыкі. На ўсё гэта накладаўся энэргічны й шчыры пераказ – groovi (груві). Гутарка йдзе пра Фанк (Funk), а дакладна пра Funk Bomb, айцец гіп-гопа. Стваральнікам фанка лічыцца Сьвятой Памяці – Джэймс Браўн, які памёр 25 сьнежня 2006 году. Гэта быў моцны ўдар для аматараў як фанка, так і гіп-гопа. Бо роўна як для маладых, так і вядомых ужо выканаўцаў ён быў інсьпірацыяй да апошніх сваіх хвілін. Гэты чалавек на працягу сваёй кар’еры выдаў, увага – 92 афіцыйных альбома, першы зь якіх выйшаў у 59 годзе, а апошні ў 2002 годзе. Фанк гэта экстраваганцыя ў модзе, у паводзінах, у жыцьці. А зараз яшчэ бясконцая бібліятэка самплаў, якія з такім замілаваньнем выкарыстоўваюць гіп-гоп дыджэі й бітмэйкеры. Выкарыстоўваюць зараз і выкарыстоўвалі раней. Менавіта таму, пад канец 1970-х — пачатку 1980-х у паўднёвым раёне Бронкса ў Нью Ёрку, з Фанка, зь лёгкай прымесьсю Р’н’Б – нарадзіўся Рэп (Rap), адзін з чатырох элемэнтаў (DJing, Rap, Break-Dance, Graffiti) культуры гіп-гоп.

Вонкавыя спасылкі

Гіп-гопсховішча мультымэдыйных матэрыялаў