Альбанія: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
абнаўленьне зьвестак, выпраўленьне спасылак
абнаўленьне зьвестак
Радок 12: Радок 12:
|ТыпУраду = [[Рэспубліка]]
|ТыпУраду = [[Рэспубліка]]
|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм’ер-міністар]]
|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм’ер-міністар]]
|ІмёныКіраўнікоў = [[Буяр Нішані]]<br />[[Салі Бэрыша]]
|ІмёныКіраўнікоў = [[Буяр Нішані]]<br />Edi Rama
|Плошча = 28 748
|Плошча = 28 748
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 143-е
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 143-е
|АдсотакВады = 4,7%
|АдсотакВады = 4,7%
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2011
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2014
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 140-е
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 140-е
|Насельніцтва = 2 821 977<ref>[http://www.instat.gov.al/media/177354/main_results__population_and_housing_census_2011.pdf Перапіс насельніцтва 2011]</ref>
|Насельніцтва = 3020209<ref>[https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/al.html "The World Factbook"]. Cia.gov. Праверана 25 сьнежня 2014.</ref>
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 98,5
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 98
|ГодАцэнкіСУП = 2011
|ГодАцэнкіСУП = 2011
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 110
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 110
|СУП = $24,91 млрд
|СУП = $24,91 млрд
|СУПНаДушуНасельніцтва = $7741
|СУПНаДушуНасельніцтва = $7741
|Валюта = [[Лек]]
|Валюта = [[Альбанскі лек|Лек]]
|КодВалюты = ALL
|КодВалюты = ALL
|ЧасавыПас = CET
|ЧасавыПас = CET
Радок 38: Радок 38:
|Дадаткі = [[Файл:Albania-CIA WFB Map.png|280пкс|цэнтар|Мапа Альбаніі]]
|Дадаткі = [[Файл:Albania-CIA WFB Map.png|280пкс|цэнтар|Мапа Альбаніі]]
}}
}}
'''Альба́нія''' ({{мова-sq|Shqipëria}}) — краіна ў [[Паўднёвая Эўропа|Паўднёвай Эўропе]] на [[Балканская паўвыспа|Балканах]] на ўзьбярэжжы [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага]] і [[Іянічнае мора|Іянічнага]] мораў. Мяжуе з [[Грэцыя]]й (282 км), [[Рэспубліка Македонія|Македоніяй]] (151 км), [[Косава]]м (114 км) і [[Чарнагорыя]]й (173 км). Агульная даўжыня межаў складае 1082 км, зь іх 720 па сушы і 362 па моры. Назва краіны паходзіць ад ілірыйскага «''olba''» — «''паселішча''».
'''Альба́нія''' ({{мова-sq|Shqipëria}}) — краіна ў [[Паўднёвая Эўропа|Паўднёвай Эўропе]] на [[Балканская паўвыспа|Балканах]] на ўзьбярэжжы [[Адрыятычнае мора|Адрыятычнага]] і [[Іянічнае мора|Іянічнага]] мораў. Мяжуе з [[Грэцыя]]й (282 км), [[Рэспубліка Македонія|Македоніяй]] (151 км), [[Косава]]м (114 км) і [[Чарнагорыя]]й (173 км). Агульная даўжыня межаў складае 1082 км, зь іх 720 па сушы і 362 па моры. Назва краіны паходзіць ад ілірыйскага «''olba''» — «''паселішча''».


== Гісторыя ==
== Гісторыя ==
У старажытнасьці тэрыторыя сучаснай Альбаніі ўваходзіла ў склад [[Ілірыя|Ілірыі]], заселенай індаэўрапейскімі плямёнамі ілірыйцаў. Пазьней [[ілірыйцы]] перамяшаліся са [[славяне|славянамі]] і тракамі. У [[168]] годзе Ілітрыя была заваяваная [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыяй]], а з [[395]] году ўвайшла ў склад [[Бізантыйская імпэрыя|Усходняй Рымскай імпэрыі]]. У канцы [[6 стагодзьдзе|VI]] — пачатку [[7 стагодзьдзе|VII]] стагодзьдзяў сюды пачалі прыбываць славяне. З [[9 стагодзьдзе|ІХ]] да [[11 стагодзьдзе|ХІ]] стагодзьдзя тэрыторыя Альбаніі ўваходзіла ў склад [[Баўгарыя|Баўгарыі]].
У старажытнасьці тэрыторыя сучаснай Альбаніі ўваходзіла ў склад [[Ілірыя|Ілірыі]], заселенай індаэўрапейскімі плямёнамі ілірыйцаў. Пазьней [[ілірыйцы]] перамяшаліся са [[славяне|славянамі]] і тракамі. У [[168]] годзе Ілірыя была заваяваная [[Рымская імпэрыя|Рымскай імпэрыяй]], а з [[395]] году ўвайшла ў склад [[Бізантыйская імпэрыя|Усходняй Рымскай імпэрыі]]. У канцы [[6 стагодзьдзе|VI]] — пачатку [[7 стагодзьдзе|VII]] стагодзьдзяў сюды пачалі прыбываць славяне. З [[9 стагодзьдзе|ІХ]] да [[11 стагодзьдзе|ХІ]] стагодзьдзя тэрыторыя Альбаніі ўваходзіла ў склад [[Баўгарыя|Баўгарыі]].


Першая альбанская краіна ўзьнікла ў [[12 стагодзьдзе|ХІІ стагодзьдзі]], а ў [[14 стагодзьдзе|XIV]] яна было заваяванае [[Сэрбія]]й. Каля [[1435]] году Альбанія была заваяваная [[Атаманская імпэрыя|Атаманскай імпэрыяй]]. У гэты час альбанскія фэадалы актыўна пераходзілі ў [[іслам]], каб захаваць свае маёнткі і багацьце. Дзякуючы гэтаму альбанскія арыстакраты часта займалі адказныя пасады на заваяваных славянскіх тэрыторыях Атаманскай імпэрыі.
Першая альбанская краіна ўзьнікла ў [[12 стагодзьдзе|ХІІ стагодзьдзі]], а ў [[14 стагодзьдзе|XIV]] яна было заваяванае [[Сэрбія]]й. Каля [[1435]] году Альбанія была заваяваная [[Атаманская імпэрыя|Атаманскай імпэрыяй]]. У гэты час альбанскія фэадалы актыўна пераходзілі ў [[іслам]], каб захаваць свае маёнткі і багацьце. Дзякуючы гэтаму альбанскія арыстакраты часта займалі адказныя пасады на заваяваных славянскіх тэрыторыях Атаманскай імпэрыі.
Радок 49: Радок 49:
[[16 красавіка]] [[1939]] году Альбанія была заваяваная [[Італія]]й, а італьянскі кароль [[Віктар Эмануэль ІІІ]] быў абвешчаны альбанскім каралём. Пасьля [[1941]] году да альбанскага пратэктарату было далучана [[Косава]]. У красавіку [[1943]] году краіна была занятая [[Нямеччына|нямецкімі]] войскамі. У [[1943]]—[[1944]] гадах у Альбаніі пачаў дзейнасьць моцны [[камунізм|камуністычны рух]].
[[16 красавіка]] [[1939]] году Альбанія была заваяваная [[Італія]]й, а італьянскі кароль [[Віктар Эмануэль ІІІ]] быў абвешчаны альбанскім каралём. Пасьля [[1941]] году да альбанскага пратэктарату было далучана [[Косава]]. У красавіку [[1943]] году краіна была занятая [[Нямеччына|нямецкімі]] войскамі. У [[1943]]—[[1944]] гадах у Альбаніі пачаў дзейнасьць моцны [[камунізм|камуністычны рух]].


Пасьля выхаду акупацыйных войскаў у краіне пачалася барацьба за ўладу паміж манархічнымі і камуністычнымі сіламі, якая скончылася перамогай камуністаў, акія перамаглі дзякуючы дапамозе югаслаўскага кіраўніка [[Ёсіф Броз Ціта|Ёсіфа Броз Ціта]]. [[28 лістапада]] [[1944]] году Альбанія стала народнай рэспублікай пад кіраўніцтвам камуністычнай партыі і яе кіраўніка [[Энвэр Ходж|Энвэра Ходжа]]. Ёсіф Броз Ціта прапанаваў увайсьці ў склад Югаславіі Альбаніі і Баўгарыі, плянуючы стварэньне Вялікай Югаславіі, але гэтыя пляны не былі зьдзейсьненыя.
Пасьля выхаду акупацыйных войскаў у краіне пачалася барацьба за ўладу паміж манархічнымі і камуністычнымі сіламі, якая скончылася перамогай камуністаў, якія перамаглі дзякуючы дапамозе югаслаўскага кіраўніка [[Ёсіп Броз Ціта|Ёсіпа Броз Ціта]]. [[28 лістапада]] [[1944]] году Альбанія стала народнай рэспублікай пад кіраўніцтвам камуністычнай партыі і яе кіраўніка [[Энвэр Ходж|Энвэра Ходжа]]. Ёсіп Броз Ціта прапанаваў увайсьці ў склад Югаславіі Альбаніі і Баўгарыі, плянуючы стварэньне Вялікай Югаславіі, але гэтыя пляны не былі зьдзейсьненыя.


З [[1960-я|1960-х]] гадоў Альбанія пачала выходзіць з-пад кантролю [[СССР]]. У [[1968]] годзе Альбанія асудзіла інтэрвэнцыю савецкіх войскаў у [[Чэхаславакія|Чэхаславакію]] і выйшла з [[Варшаўская Дамова|Варшаўскай Дамовы]]. З гэтага часу сваю зьнешнюю палітыку Камуністычная Альбанія кіравала на мааісцкі [[Кітай]]. Альбанія стала першай краінай у сьвеце, якая абвясьціла сябе [[атэізм|атэістычнай]] краінай. У [[1976]] годзе назва краіны была зьменена на ''Народная Сацыялістычная Рэспубліка Альбанія''.
З [[1960-я|1960-х]] гадоў Альбанія пачала выходзіць з-пад кантролю [[СССР]]. У [[1968]] годзе Альбанія асудзіла інтэрвэнцыю савецкіх войскаў у [[Чэхаславакія|Чэхаславакію]] і выйшла з [[Варшаўская дамова|Варшаўскай дамовы]]. З гэтага часу сваю зьнешнюю палітыку Камуністычная Альбанія кіравала на мааісцкі [[Кітай]]. Альбанія стала першай краінай у сьвеце, якая абвясьціла сябе [[атэізм|атэістычнай]] краінай. У [[1976]] годзе назва краіны была зьменена на ''Народная Сацыялістычная Рэспубліка Альбанія''.


У канцы [[1970-я|1970–х]] гадоў, пасьля сьмерці [[Мао Цзэ Дун]]а ў Кітаі, у Альбаніі пачалася міжклянавая барацьба за ўладу, якая абвастрылася пасьля сьмерці [[прэм'ер-міністар|прэм’ер-міністра]] [[Мэхмэт Шэху|Мэхмэта Шэху]], абвінавачанага Ходжам у шпіянажы. Сьмерць Ходжа ў [[1985]] годзе дала пачатак паступовай дэмакратызацыі краіны.
У канцы [[1970-я|1970-х]] гадоў, пасьля сьмерці [[Мао Дзэ-дун]]а ў Кітаі, у Альбаніі пачалася міжклянавая барацьба за ўладу, якая абвастрылася пасьля сьмерці [[прэм'ер-міністар|прэм’ер-міністра]] [[Мэхмэт Шэху|Мэхмэта Шэху]], абвінавачанага Ходжам у шпіянажы. Сьмерць Ходжа ў [[1985]] годзе дала пачатак паступовай дэмакратызацыі краіны.


У [[1991]] годзе, у выніку першых свабодных выбараў перамаглі камуністы, але праз год іх перамаглі дэмакратычныя сілы. У выніку эканамічнага крызысу [[1997]] году, які выклікаў антыўрадавыя паўстаньні, да ўлады прыйшла апазыцыя. Праз восем гадоў, Сацыялістычная партыя страціла ўладу, і ў [[2005]] годзе на парлямэнцкіх выбарах перамаглі дэмакратычныя партыі. У [[2009]] годзе Альбанія далучылася да [[НАТО]]. У нашыя дні Альбанія зьяўляецца кандыдатам да далучэньня да [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]].
У [[1991]] годзе, у выніку першых свабодных выбараў перамаглі камуністы, але праз год іх перамаглі дэмакратычныя сілы. У выніку эканамічнага крызысу [[1997]] году, які выклікаў антыўрадавыя паўстаньні, да ўлады прыйшла апазыцыя. Праз восем гадоў, Сацыялістычная партыя страціла ўладу, і ў [[2005]] годзе на парлямэнцкіх выбарах перамаглі дэмакратычныя партыі. У [[2009]] годзе Альбанія далучылася да [[НАТО]]. У нашыя дні Альбанія зьяўляецца кандыдатам да далучэньня да [[Эўрапейскі Зьвяз|Эўрапейскага Зьвязу]].


== Палітыка ==
== Палітыка ==
Альбанія — прэзыдэнцкая рэспубліка. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць аднапалатнаму парлямэнту (140 дэпутатаў). Дэпутаты выбіраюцца на чатырохгадовы тэрмін. З [[1990]] году дзейнічае шматпартыйная палітычная сыстэма. Асноўнымі партыямі Альбаніі зьяўляюцца: [[Сацыялістычая партыя Альбаніі]] і [[Дэмакратычная партыя (Альбанія)|Дэмакратычная партыя]].
Альбанія — прэзыдэнцкая рэспубліка. [[Заканадаўчая ўлада]] належыць аднапалатнаму парлямэнту (140 дэпутатаў). Дэпутаты выбіраюцца на чатырохгадовы тэрмін. З [[1990]] году дзейнічае шматпартыйная палітычная сыстэма. Асноўнымі партыямі Альбаніі зьяўляюцца: [[Сацыялістычная партыя Альбаніі]] і [[Дэмакратычная партыя (Альбанія)|Дэмакратычная партыя]].


== Геаграфія ==
== Геаграфія ==
Асноўныя [[горад|гарады]]: [[Дурэс]] (86 тыс. чалавек), [[Влора]] (74 тыс. чалавек), [[Шкодра]] (82 тыс. чалавек), [[Элбасані]] (84 тыс. чалавек).
Асноўныя [[горад|гарады]]: [[Дурэс]] (203 тыс. чалавек), [[Уляра]] (135 тыс. чалавек), [[Эльбасан]] (124 тыс. чалавек), [[Шкадар]] (111 тыс. чалавек).


Самы высокі пункт: [[Малі э Карабіт]] (2751 м).
Самы высокі пункт: [[Малі э Карабіт]] (2751 м).
Радок 68: Радок 68:


== Эканоміка ==
== Эканоміка ==
Да канца [[1980-я|1980-х]] гадоў у краіне дзейнічала плянавая эканоміка, пачынаючы з [[1988]] году пачаўся паступовы пераход да рынкавай эканомікі. Хуткі рост эканомікі пачаўся ў [[2000]] годзе, калі штогадовы рост склаў 6—7%, адначасова колькасьць замежных інвэстыцыяў складае каля 50% [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] (у [[2004]] годзе замежныя інвэстыцыі склалі 5,7 млрд [[эўра]], €1780 на кожнага жыхара). Але нягледзячы на гэта краіна, разам з [[Малдова]]й і [[Сэрбія]]й застаецца адной з самых бедных у [[Эўропа|Эўропе]]. Існуюць меркаваньні, што рост эканомікі Альбаніі, які можа вывесьці яе на ўзровень, дастатковы для прыняцьця Альбаніі ў [[Эўрапейскі Зьвяз]] можа заняць да дваццаці гадоў.
Да канца [[1980-я|1980-х]] гадоў у краіне дзейнічала плянавая эканоміка, пачынаючы з [[1988]] году пачаўся паступовы пераход да рынкавай эканомікі. Хуткі рост эканомікі пачаўся ў [[2000]] годзе, калі штогадовы рост склаў 6—7%, адначасова колькасьць замежных інвэстыцыяў складае каля 50% [[Сукупны ўнутраны прадукт|СУП]] (у [[2004]] годзе замежныя інвэстыцыі склалі 5,7 млрд [[эўра]], €1780 на кожнага жыхара). Але нягледзячы на гэта краіна, разам з [[Малдова]]й і [[Сэрбія]]й застаецца адной з самых бедных у [[Эўропа|Эўропе]]. Існуюць меркаваньні, што рост эканомікі Альбаніі, які можа вывесьці яе на ўзровень, дастатковы для прыняцьця Альбаніі ў [[Эўрапейскі Зьвяз]] можа заняць да дваццаці гадоў.


Значныя мінэральныя багацьці краіны робяць прывабным разьвіцьцё здабываючай галіны [[прамысловасьць|прамысловасьці]]. У наш час вядзецца здабыча [[хром]]у, [[медзь|медзі]], [[жалеза]], [[нікель|нікелю]], [[нафта|нафты]], [[прыродны газ|прыроднага газу]], [[вугаль|вугалю]] і [[баксыты|баксытаў]]. Каля возера [[Прэспа]] знаходзіцца адно з багацейшых радовішчаў прыроднага [[асфальт]]у.
Значныя мінэральныя багацьці краіны робяць прывабным разьвіцьцё здабываючай галіны [[прамысловасьць|прамысловасьці]]. У наш час вядзецца здабыча [[хром]]у, [[медзь|медзі]], [[жалеза]], [[нікель|нікелю]], [[нафта|нафты]], [[прыродны газ|прыроднага газу]], [[вугаль|вугалю]] і [[баксыты|баксытаў]]. Каля возера [[Прэспа]] знаходзіцца адно з багацейшых радовішчаў прыроднага [[асфальт]]у.
Радок 87: Радок 87:
! |Сталіца
! |Сталіца
|-----
|-----
|[[Берат (прэфэктура)|Берат]]
|[[Бэрат (прэфэктура)|Бэрат]]
|193 855
|193 855
|1802
|1802
|[[Берат]]
|[[Бэрат]]
|-----
|-----
|[[Влёра (прэфэктура)|Влёра]]
|[[Влёра (прэфэктура)|Влёра]]
|193 361
|193 361
|2706
|2706
|[[Влёра]]
|[[Уляра]]
|-----
|-----
|[[Гіракастра (прэфэктура)|Гіракастра]]
|[[Гіракастра (прэфэктура)|Гіракастра]]
Радок 115: Радок 115:
|266 322
|266 322
|3711
|3711
|[[Корча]]
|[[Карча]]
|-----
|-----
|[[Кукес (прэфэктура)|Кукес]]
|[[Кукес (прэфэктура)|Кукес]]
Радок 135: Радок 135:
|384 386
|384 386
|1887
|1887
|[[Фіеры]]
|[[Фіер]]
|-----
|-----
|[[Шкодер (прэфэктура)|Шкодер]]
|[[Шкодер (прэфэктура)|Шкодер]]
|257 018
|257 018
|3562
|3562
|[[Шкодер]]
|[[Шкадар]]
|-----
|-----
|[[Эльбасан (прэфэктура)|Эльбасан]]
|[[Эльбасан (прэфэктура)|Эльбасан]]
Радок 151: Радок 151:


== Дэмаграфія ==
== Дэмаграфія ==
Колькасьць насельніцтва Альбаніі пачала зьмяньшацца з [[1998]] году, у выніку эміграцыі ў [[Італія|Італію]] і [[Грэцыя|Грэцыю]]. Этнаграфічны склад насельніцтва складаецца з [[альбанцы|альбанцаў]] (95%), [[грэкі|грэкаў]] (3%) і [[македонцы|македонцаў]]. Каля 70% насельніцтва — мусульмане, 20 % — [[праваслаўе|праваслаўныя]] хрысьціяне, 10% — [[каталіцтва|каталікі]].
Колькасьць насельніцтва Альбаніі пачала зьмяншацца з [[1998]] году, у выніку эміграцыі ў [[Італія|Італію]] і [[Грэцыя|Грэцыю]]. Этнаграфічны склад насельніцтва складаецца з [[альбанцы|альбанцаў]] (95%), [[грэкі|грэкаў]] (3%) і [[македонцы|македонцаў]]. Каля 70% насельніцтва — мусульмане, 20% — [[праваслаўе|праваслаўныя]] хрысьціяне, 10% — [[каталіцтва|каталікі]].


== Выбітныя асобы ==
== Выбітныя асобы ==
* [[Ісмаіль Кадарэ]] — паэт і пісьменьнік
* [[Ісмаіль Кадарэ]] — паэт і пісьменьнік


== Крыніцы ==
== Крыніцы ==

Вэрсія ад 11:19, 25 сьнежня 2014

Альбанія
Republika e Shqipërisë
Сьцяг Альбаніі Герб Альбаніі
Сьцяг Герб
Нацыянальны дэвіз: Feja e Shqiptarit është Shqiptaria
Дзяржаўны гімн: «Himni i Flamurit»
Месцазнаходжаньне Альбаніі
Афіцыйная мова Альбанская
Сталіца Тырана
Найбуйнейшы горад Тырана
Форма кіраваньня Рэспубліка
Буяр Нішані
Edi Rama
Плошча
 • агульная
 • адсотак вады
143-е месца ў сьвеце
28 748 км²
4,7%
Насельніцтва
 • агульнае (2014)
 • шчыльнасьць
140-е месца ў сьвеце
3020209[1]
98/км²
СУП
 • агульны (2011)
 • на душу насельніцтва
110 месца ў сьвеце
$24,91 млрд
$7741
Валюта Лек (ALL)
Часавы пас
 • улетку
CET (UTC+1)
CEST (UTC+2)
Незалежнасьць
— ад Асманскай імпэрыі

28 лістапада 1912
Дамэн верхняга ўзроўню .al
Тэлефонны код +355
Мапа Альбаніі
Мапа Альбаніі

Альба́нія (па-альбанску: Shqipëria) — краіна ў Паўднёвай Эўропе на Балканах на ўзьбярэжжы Адрыятычнага і Іянічнага мораў. Мяжуе з Грэцыяй (282 км), Македоніяй (151 км), Косавам (114 км) і Чарнагорыяй (173 км). Агульная даўжыня межаў складае 1082 км, зь іх 720 па сушы і 362 па моры. Назва краіны паходзіць ад ілірыйскага «olba» — «паселішча».

Гісторыя

У старажытнасьці тэрыторыя сучаснай Альбаніі ўваходзіла ў склад Ілірыі, заселенай індаэўрапейскімі плямёнамі ілірыйцаў. Пазьней ілірыйцы перамяшаліся са славянамі і тракамі. У 168 годзе Ілірыя была заваяваная Рымскай імпэрыяй, а з 395 году ўвайшла ў склад Усходняй Рымскай імпэрыі. У канцы VI — пачатку VII стагодзьдзяў сюды пачалі прыбываць славяне. З ІХ да ХІ стагодзьдзя тэрыторыя Альбаніі ўваходзіла ў склад Баўгарыі.

Першая альбанская краіна ўзьнікла ў ХІІ стагодзьдзі, а ў XIV яна было заваяванае Сэрбіяй. Каля 1435 году Альбанія была заваяваная Атаманскай імпэрыяй. У гэты час альбанскія фэадалы актыўна пераходзілі ў іслам, каб захаваць свае маёнткі і багацьце. Дзякуючы гэтаму альбанскія арыстакраты часта займалі адказныя пасады на заваяваных славянскіх тэрыторыях Атаманскай імпэрыі.

У ХІХ стагодзьдзі пачаўся нацыянальна-вызваленчы рух, а ў 1912 годзе альбанскі Народны Кангрэс абвясьціў незалежнасьць Альбаніі. У 1913 годзе былі спробы падзяліць Альбанію паміж Грэцыяй і Сэрбіяй. Да Другой сусьветнай вайны Альбанія паступова пераўтваралася ў княства, каралеўства, рэспубліку і зноў каралеўства.

16 красавіка 1939 году Альбанія была заваяваная Італіяй, а італьянскі кароль Віктар Эмануэль ІІІ быў абвешчаны альбанскім каралём. Пасьля 1941 году да альбанскага пратэктарату было далучана Косава. У красавіку 1943 году краіна была занятая нямецкімі войскамі. У 19431944 гадах у Альбаніі пачаў дзейнасьць моцны камуністычны рух.

Пасьля выхаду акупацыйных войскаў у краіне пачалася барацьба за ўладу паміж манархічнымі і камуністычнымі сіламі, якая скончылася перамогай камуністаў, якія перамаглі дзякуючы дапамозе югаслаўскага кіраўніка Ёсіпа Броз Ціта. 28 лістапада 1944 году Альбанія стала народнай рэспублікай пад кіраўніцтвам камуністычнай партыі і яе кіраўніка Энвэра Ходжа. Ёсіп Броз Ціта прапанаваў увайсьці ў склад Югаславіі Альбаніі і Баўгарыі, плянуючы стварэньне Вялікай Югаславіі, але гэтыя пляны не былі зьдзейсьненыя.

З 1960-х гадоў Альбанія пачала выходзіць з-пад кантролю СССР. У 1968 годзе Альбанія асудзіла інтэрвэнцыю савецкіх войскаў у Чэхаславакію і выйшла з Варшаўскай дамовы. З гэтага часу сваю зьнешнюю палітыку Камуністычная Альбанія кіравала на мааісцкі Кітай. Альбанія стала першай краінай у сьвеце, якая абвясьціла сябе атэістычнай краінай. У 1976 годзе назва краіны была зьменена на Народная Сацыялістычная Рэспубліка Альбанія.

У канцы 1970-х гадоў, пасьля сьмерці Мао Дзэ-дуна ў Кітаі, у Альбаніі пачалася міжклянавая барацьба за ўладу, якая абвастрылася пасьля сьмерці прэм’ер-міністра Мэхмэта Шэху, абвінавачанага Ходжам у шпіянажы. Сьмерць Ходжа ў 1985 годзе дала пачатак паступовай дэмакратызацыі краіны.

У 1991 годзе, у выніку першых свабодных выбараў перамаглі камуністы, але праз год іх перамаглі дэмакратычныя сілы. У выніку эканамічнага крызысу 1997 году, які выклікаў антыўрадавыя паўстаньні, да ўлады прыйшла апазыцыя. Праз восем гадоў, Сацыялістычная партыя страціла ўладу, і ў 2005 годзе на парлямэнцкіх выбарах перамаглі дэмакратычныя партыі. У 2009 годзе Альбанія далучылася да НАТО. У нашыя дні Альбанія зьяўляецца кандыдатам да далучэньня да Эўрапейскага Зьвязу.

Палітыка

Альбанія — прэзыдэнцкая рэспубліка. Заканадаўчая ўлада належыць аднапалатнаму парлямэнту (140 дэпутатаў). Дэпутаты выбіраюцца на чатырохгадовы тэрмін. З 1990 году дзейнічае шматпартыйная палітычная сыстэма. Асноўнымі партыямі Альбаніі зьяўляюцца: Сацыялістычная партыя Альбаніі і Дэмакратычная партыя.

Геаграфія

Асноўныя гарады: Дурэс (203 тыс. чалавек), Уляра (135 тыс. чалавек), Эльбасан (124 тыс. чалавек), Шкадар (111 тыс. чалавек).

Самы высокі пункт: Малі э Карабіт (2751 м).

75% тэрыторыі займаюць горы. Невялікія нізінныя абшары разьмешчаныя на ўзьбярэжжы Адрыятычнага мора і ў далінах рэк Дрын, Семан, Вьёса. На мяжы знаходзяцца тры вялікія возеры: Ахрыдзкае, Шкодэрскае і Прэспа.

Эканоміка

Да канца 1980-х гадоў у краіне дзейнічала плянавая эканоміка, пачынаючы з 1988 году пачаўся паступовы пераход да рынкавай эканомікі. Хуткі рост эканомікі пачаўся ў 2000 годзе, калі штогадовы рост склаў 6—7%, адначасова колькасьць замежных інвэстыцыяў складае каля 50% СУП2004 годзе замежныя інвэстыцыі склалі 5,7 млрд эўра, €1780 на кожнага жыхара). Але нягледзячы на гэта краіна, разам з Малдовай і Сэрбіяй застаецца адной з самых бедных у Эўропе. Існуюць меркаваньні, што рост эканомікі Альбаніі, які можа вывесьці яе на ўзровень, дастатковы для прыняцьця Альбаніі ў Эўрапейскі Зьвяз можа заняць да дваццаці гадоў.

Значныя мінэральныя багацьці краіны робяць прывабным разьвіцьцё здабываючай галіны прамысловасьці. У наш час вядзецца здабыча хрому, медзі, жалеза, нікелю, нафты, прыроднага газу, вугалю і баксытаў. Каля возера Прэспа знаходзіцца адно з багацейшых радовішчаў прыроднага асфальту.

Большую частку электрычнасьці краіна выпрацоўвае на гідраэлектрастанцыях.

У Альбаніі існуюць прадпрыемствы будаўнічай, электратэхнічнай, лёгкай, мэталапераапрацоўчай і харчовай прамысловасьці. Альбанія зьяўляецца буйным вытворцам тытунёвых вырабаў.

Адміністрацыйны падзел

Адміністрацыйны падзел Альбаніі

Альбанія падзелена на 12 прэфэктураў (корча), якія, ў сваю чаргу, дзеляцца на 36 акругаў (рэці):

Прэфэктура Насельніцтва Плошча, км² Сталіца
Бэрат 193 855 1802 Бэрат
Влёра 193 361 2706 Уляра
Гіракастра 114 293 2883 Гіракастра
Дзібра 191 035 2507 Пешкопія
Дурэс 247 345 827 Дурэс
Корча 266 322 3711 Карча
Кукес 112 050 2373 Кукес
Лежа 159 792 1581 Лежа
Тырана 601 565 1586 Тырана
Фіеры 384 386 1887 Фіер
Шкодер 257 018 3562 Шкадар
Эльбасан 366 137 3278 Эльбасан

Дэмаграфія

Колькасьць насельніцтва Альбаніі пачала зьмяншацца з 1998 году, у выніку эміграцыі ў Італію і Грэцыю. Этнаграфічны склад насельніцтва складаецца з альбанцаў (95%), грэкаў (3%) і македонцаў. Каля 70% насельніцтва — мусульмане, 20% — праваслаўныя хрысьціяне, 10% — каталікі.

Выбітныя асобы

Крыніцы

  1. ^ "The World Factbook". Cia.gov. Праверана 25 сьнежня 2014.

Вонкавыя спасылкі

Альбаніясховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Шаблён:Link FA