Кумыцкая мова: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Няма апісаньня зьменаў
Радок 23: Радок 23:
Пісьменнасьць на аснове [[Кірыліца|кірыліцы]]. Да [[1929]] [[год]]у пісьменнасьць была на аснове арабскіх літараў.
Пісьменнасьць на аснове [[Кірыліца|кірыліцы]]. Да [[1929]] [[год]]у пісьменнасьць была на аснове арабскіх літараў.


== Мінулае ==
{{Парады артыкулу||няма крыніцаў|кароткі артыкул}}
Паходжаньне кумыцкае мовы невядомае. Напэўна вядома, што да канца 19 стагоддзя кумыцкая мова выкарыстоўвалася ўсімі жыхарамі паўночна-ўсходняга Каўказу.
== Пісьменнасьць ==
Да [[1928]] года кумыкі карысталіся арабскімі літарамі. З 1928 года па [[1938]] гады пачалі карыстацца (паводле загаду таначасных савецкіх уладаў) лацінскімі літарамі, а з 1938 года – кірыліцай. Сучасная кумыцкая азбука складаецца з наступных літар: '''А а, Б б, В в, Г г, Гъ гъ, Гь гь, Д д, Е е, Ё ё, Ж ж, З з, И и, Й й, К к, Къ къ, Л л, М м, Н н, Нг нг, О о, Оь оь, П п, Р р, С с, Т т, У у, Уь уь, Ф ф, Х х, Ц ц, Ч ч, Ш ш, Щ щ, Ъ ъ, Ы ы, Ь ь, Э э, Ю ю, Я я'''.

{| class="wikitable"
| А а||а||П п||пэ
|-
| Б б||бe||Р р||эр
|-
| В в||вe||С с||эс
|-
| Г г||гe||Т т||тэ
|-
| Гъ гъ||гъa||У у||у
|-
| Гь гь||гьe||Уь уь||уь
|-
| Д д||дe||Ф ф||эф
|-
| Е е||e||Х х||хa
|-
| Ё ё||ё||Ц ц||цэ
|-
| Ж ж||жe||Ч ч||чe
|-
| З з||зe||Ш ш||шa
|-
| И и||и||Щ щ||щa
|-
| Й й||къысгъа и||Ъ ъ||къатты бэлкгі
|-
| К к||кe||Ы ы||ы
|-
| Къ къ||къa||Ь ь||йымышакъ бэлкгі
|-
| Л л||эл||Э э||э
|-
| М м||эм||Ю ю||ю
|-
| Н н||эн||Я я||я
|-
| Нг нг||энг||
|-
| О о||o||
|-
| Оь оь||оь||
|-
|}

== Опіс мовы ==

=== Гукі ===
У кумыцкае мове існуе 8 галосных гукаў — а, е, ы, и, о, оь, у, уь. Ёсьць у некаторых словах (запазысаных зь іншых моваў) галосны гук - ə.


== Гаворкі ==
У кумыцкае мове йснуюць наступныя гаворкі:
* буйнацкая,
* хасаўюрская,
* кайтаская,
* падгорная,
* церская.

Найбольш адасобленым з усіх гаворак зьяўляецца кайтаская гаворка. У побыце чыстай кумыцкай мовай амаль не размаўляюць. Існуе такзваная “трасянка” г. зн. Сумесь кумыцкай і мясцовых моваў. Сучасная літаратурная мова была створана на аснове хасаўюрскай і буйнацкай гаворках.


{{Накід:Мова}}


[[Катэгорыя:Цюрскія мовы]]
[[Катэгорыя:Цюрскія мовы]]

Вэрсія ад 16:51, 18 сьнежня 2014

Кумыцкая мова
къумукъ тил
Ужываецца ў Расеі
Рэгіён Паўночны Каўказ
Колькасьць карыстальнікаў
Клясыфікацыя Цюрская сям'я
  • Кыпчацкая група
    • Кыпчацка-палавецкая падгрупа
      • Кумыцкая мова
Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў
Статус: 5 Разьвіваецца[d][2]
Пісьмо Kumyk alphabet[d], кірыліца, лацінскае пісьмо і арабскае пісьмо[d]
Коды мовы
ISO 639-2(Б) kum
ISO 639-2(Т) kum
ISO 639-3 kum

Кумы́цкая мова (саманазва: къумукъ тил) — адна з моваў кыпчацка-палавецкае падгрупы кыпчацкае групы цюрскае сям’і моваў, на якой размаўляюць кумыкі, распаўсюджаная на ўсходзе Паўночнага Каўказу. Кумыцкая мова не зьяўляецца генэтычна роднаснай большай частцы моваў Паўночнага Каўказу, якія належаць да паўночнакаўкаскае сям’і моваў. Мова роднасная іншым цюрскім мовам, асабліва мовам кыпчацкае групы ў яе складзе — казаскай, крымскататарскай, башкірскай, татарскай, нагайскай, урумскай, караімскай мовам.

Пісьменнасьць на аснове кірыліцы. Да 1929 году пісьменнасьць была на аснове арабскіх літараў.

Мінулае

Паходжаньне кумыцкае мовы невядомае. Напэўна вядома, што да канца 19 стагоддзя кумыцкая мова выкарыстоўвалася ўсімі жыхарамі паўночна-ўсходняга Каўказу.

Пісьменнасьць

Да 1928 года кумыкі карысталіся арабскімі літарамі. З 1928 года па 1938 гады пачалі карыстацца (паводле загаду таначасных савецкіх уладаў) лацінскімі літарамі, а з 1938 года – кірыліцай. Сучасная кумыцкая азбука складаецца з наступных літар: А а, Б б, В в, Г г, Гъ гъ, Гь гь, Д д, Е е, Ё ё, Ж ж, З з, И и, Й й, К к, Къ къ, Л л, М м, Н н, Нг нг, О о, Оь оь, П п, Р р, С с, Т т, У у, Уь уь, Ф ф, Х х, Ц ц, Ч ч, Ш ш, Щ щ, Ъ ъ, Ы ы, Ь ь, Э э, Ю ю, Я я.

А а а П п пэ
Б б бe Р р эр
В в вe С с эс
Г г гe Т т тэ
Гъ гъ гъa У у у
Гь гь гьe Уь уь уь
Д д дe Ф ф эф
Е е e Х х хa
Ё ё ё Ц ц цэ
Ж ж жe Ч ч чe
З з зe Ш ш шa
И и и Щ щ щa
Й й къысгъа и Ъ ъ къатты бэлкгі
К к кe Ы ы ы
Къ къ къa Ь ь йымышакъ бэлкгі
Л л эл Э э э
М м эм Ю ю ю
Н н эн Я я я
Нг нг энг
О о o
Оь оь оь

Опіс мовы

Гукі

У кумыцкае мове існуе 8 галосных гукаў — а, е, ы, и, о, оь, у, уь. Ёсьць у некаторых словах (запазысаных зь іншых моваў) галосны гук - ə.


Гаворкі

У кумыцкае мове йснуюць наступныя гаворкі:

  • буйнацкая,
  • хасаўюрская,
  • кайтаская,
  • падгорная,
  • церская.

Найбольш адасобленым з усіх гаворак зьяўляецца кайтаская гаворка. У побыце чыстай кумыцкай мовай амаль не размаўляюць. Існуе такзваная “трасянка” г. зн. Сумесь кумыцкай і мясцовых моваў. Сучасная літаратурная мова была створана на аснове хасаўюрскай і буйнацкай гаворках.

  1. ^ 2010 Russian census
  2. ^ Ethnologue (анг.) — 25, 19 — Dallas, Texas: SIL International, 2022. — ISSN 1946-9675