Юнікод: розьніца паміж вэрсіямі
д Bot: Migrating 87 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q8819 (translate me) |
д выпраўленьне перанакіраваньня на шаблён |
||
Радок 1: | Радок 1: | ||
'''Юніко́д''' ({{ |
'''Юніко́д''' ({{мова-en|Unicode|скарочана}}) — стандарт кадаваньня сымбаляў, які дазваляе адлюстраваць літары і знакі амаль усіх пісьмовых моваў.<ref name="techin">[http://www.unicode.org/standard/principles.html The Unicode® Standard: A Technical Introduction] {{ref-en}}</ref> |
||
Стандарт быў прапанаваны ў [[1991]] годзе некамэрцыйнай арганізацыяй «Кансорцыюм Юнікоду» ({{ |
Стандарт быў прапанаваны ў [[1991]] годзе некамэрцыйнай арганізацыяй «Кансорцыюм Юнікоду» ({{мова-en|Unicode Consortium, Unicode Inc.|скарочана}}).<ref name="history">[http://www.unicode.org/history/publicationdates.html History of Unicode Release and Publication Dates] {{ref-en}}</ref><ref name="consort">[http://www.unicode.org/consortium/consort.html The Unicode Consortium] {{ref-en}}</ref> Выкарыстаньне гэтага стандарту дазваляе надаць коды вельмі вялікай колькасьці сымбаляў з розных [[пісьмо|сыстэмаў пісьма]]: у дакумэнтах з выкарыстаньнем Юнікоду могуць разам выкарыстоўвацца кітайскія герогліфы, матэматычныя сымбалі, буквы [[грэцкі альфабэт|грэцкага альфабэту]], [[лацінскі альфабэт|лацінкі]] і [[кірыліца|кірыліцы]], а патрэба ў пераключэньні [[кодавая старонка|кодавых старонак]] адпадае.<ref name="foreword">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/Foreword.pdf Foreword] {{ref-en}}</ref> |
||
Стандарт складаецца з двух асноўных разьдзелаў: унівэрсальны набор сымбаляў ({{ |
Стандарт складаецца з двух асноўных разьдзелаў: унівэрсальны набор сымбаляў ({{мова-en|UCS, universal character set|скарочана}}) і сямейства кадаваньняў ({{мова-en|UTF, Unicode transformation format|скарочана}}). Унівэрсальны набор сымбаляў вызначае дакладную адпаведнасьць сымбаляў [[код]]ам — элемэнтам [[#Кодавая прастора|кодавай прасторы]], якія ёсьць неадмоўнымі [[цэлы лік|цэлымі лікамі]]. Сямейства кадаваньняў вызначае машыннае выяўленьне пасьлядоўнасьці кодаў UCS. |
||
Коды ў стандарце Юнікод разьдзеленыя на некалькі частак. Частка з кодамі ад U+0000 да U+007F утрымлівае сымбалі з набору [[ASCII]] з адпаведнымі кодамі. Далей разьмешчаныя часткі сымбаляў розных пісьмовых сыстэмаў, пунктуацыйныя знакі і тэхнічныя сымбалі. Частка кодаў зарэзэрваваная для выкарыстаньня ў будучыні.<ref name="genstruct">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/ch02.pdf General Structure] {{ref-en}}</ref> Пад сымбалі кірыліцы выдзеленыя часткі знакаў з кодамі ад U+0400 да U+052F, ад U+2DE0 да U+2DFF і ад U+A640 да U+A69F.<ref name="euroscript">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/ch07.pdf European Alphabetic Scripts] {{ref-en}}</ref> |
Коды ў стандарце Юнікод разьдзеленыя на некалькі частак. Частка з кодамі ад U+0000 да U+007F утрымлівае сымбалі з набору [[ASCII]] з адпаведнымі кодамі. Далей разьмешчаныя часткі сымбаляў розных пісьмовых сыстэмаў, пунктуацыйныя знакі і тэхнічныя сымбалі. Частка кодаў зарэзэрваваная для выкарыстаньня ў будучыні.<ref name="genstruct">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/ch02.pdf General Structure] {{ref-en}}</ref> Пад сымбалі кірыліцы выдзеленыя часткі знакаў з кодамі ад U+0400 да U+052F, ад U+2DE0 да U+2DFF і ад U+A640 да U+A69F.<ref name="euroscript">[http://www.unicode.org/versions/Unicode5.2.0/ch07.pdf European Alphabetic Scripts] {{ref-en}}</ref> |
||
Радок 16: | Радок 16: | ||
== Сымбалі-мадыфікатары == |
== Сымбалі-мадыфікатары == |
||
[[Файл:U nieskładovaje Unicode.svg|thumb|Камбінаваньнем «у» з мадыфікатарам «брэвэ» можна атрымаць сымбаль «[[ў]]».]] |
[[Файл:U nieskładovaje Unicode.svg|thumb|Камбінаваньнем «у» з мадыфікатарам «брэвэ» можна атрымаць сымбаль «[[ў]]».]] |
||
Графічныя сымбалі ў Юнікодзе разьдзяляюцца на падоўжаныя і непадоўжаныя. Непадоўжаныя сымбалі пры выяўленьні не займаюць месца ў [[радок|радку]]. Да іх адносяць, у прыватнасьці, знакі націску і іншую [[дыякрытыка|дыякрытыку]]. Як падоўжаныя, гэтак і непадоўжаныя сымбалі маюць уласныя коды. Падоўжаныя коды інакш называюць базавымі ({{ |
Графічныя сымбалі ў Юнікодзе разьдзяляюцца на падоўжаныя і непадоўжаныя. Непадоўжаныя сымбалі пры выяўленьні не займаюць месца ў [[радок|радку]]. Да іх адносяць, у прыватнасьці, знакі націску і іншую [[дыякрытыка|дыякрытыку]]. Як падоўжаныя, гэтак і непадоўжаныя сымбалі маюць уласныя коды. Падоўжаныя коды інакш называюць базавымі ({{мова-en|base characters|скарочана}}), а непадоўжаныя — мадыфікатарамі ({{мова-en|combining characters|скарочана}}); прычым апошнія ня могуць ужывацца асобна. Напрыклад, сымбаль «á» можа быць ужыты як пасьлядоўнасьць базавага сымбалю «a» (U+0061) і мадыфікатара « ́» (U+0301), гэтак і як маналітны сымбаль «á» (U+00C1). |
||
Асаблівы тып мадыфікатараў — сэлектары варыянту напісаньня ({{ |
Асаблівы тып мадыфікатараў — сэлектары варыянту напісаньня ({{мова-en|variation selectors|скарочана}}). Яны ўплываюць толькі на тыя сымбалі, для якіх такія варыянты вызначаныя. У вэрсіі 5.0 стандарту варыянты напісаньня вызначаныя для шэрагу матэматычных сымбаляў, для сымбаляў традыцыйнага [[мангольскі альфабэт|мангольскага альфабэту]] і для сымбаляў [[мангольскае квадратнае пісьмо|мангольскага квадратнага пісьма]]. |
||
== Крыніцы == |
== Крыніцы == |
Вэрсія ад 00:15, 29 студзеня 2014
Юніко́д (анг. Unicode) — стандарт кадаваньня сымбаляў, які дазваляе адлюстраваць літары і знакі амаль усіх пісьмовых моваў.[1]
Стандарт быў прапанаваны ў 1991 годзе некамэрцыйнай арганізацыяй «Кансорцыюм Юнікоду» (анг. Unicode Consortium, Unicode Inc.).[2][3] Выкарыстаньне гэтага стандарту дазваляе надаць коды вельмі вялікай колькасьці сымбаляў з розных сыстэмаў пісьма: у дакумэнтах з выкарыстаньнем Юнікоду могуць разам выкарыстоўвацца кітайскія герогліфы, матэматычныя сымбалі, буквы грэцкага альфабэту, лацінкі і кірыліцы, а патрэба ў пераключэньні кодавых старонак адпадае.[4]
Стандарт складаецца з двух асноўных разьдзелаў: унівэрсальны набор сымбаляў (анг. UCS, universal character set) і сямейства кадаваньняў (анг. UTF, Unicode transformation format). Унівэрсальны набор сымбаляў вызначае дакладную адпаведнасьць сымбаляў кодам — элемэнтам кодавай прасторы, якія ёсьць неадмоўнымі цэлымі лікамі. Сямейства кадаваньняў вызначае машыннае выяўленьне пасьлядоўнасьці кодаў UCS.
Коды ў стандарце Юнікод разьдзеленыя на некалькі частак. Частка з кодамі ад U+0000 да U+007F утрымлівае сымбалі з набору ASCII з адпаведнымі кодамі. Далей разьмешчаныя часткі сымбаляў розных пісьмовых сыстэмаў, пунктуацыйныя знакі і тэхнічныя сымбалі. Частка кодаў зарэзэрваваная для выкарыстаньня ў будучыні.[5] Пад сымбалі кірыліцы выдзеленыя часткі знакаў з кодамі ад U+0400 да U+052F, ад U+2DE0 да U+2DFF і ад U+A640 да U+A69F.[6]
Кодавая прастора
Хоць формы запісу UTF-8 і UTF-32 дазваляюць кадаваць да 231 (2 147 483 648) кодавых пазыцыяў, было прынятае рашэньне выкарыстоўваць толькі 1 112 064 для сумяшчальнасьці з UTF-16. Зрэшты, нават гэтага болей за патрэбнае — сёньня (у вэрсіі 6.0) выкарыстоўваецца меньш за 110 000 кодавых пазыцыяў (109 242 графічных і 273 іншых сымбаляў).
Кодавая прастора падзеленая на 17 плоскасьцяў па 216=65 536 сымбаляў. Нулявая плоскасьць завецца базавай: у ёй разьмешчаныя сымбалі найбольш ужывальных пісьменнасьцяў. Першая плоскасьць выкарыстоўваецца пераважна для гістарычных альфабэтаў, другая — для рэдка ўжывальных герогліфаў кітайскага пісьма, трэцяя зарэзэрваваная для архаічных кітайскіх герогліфаў.[7] Плоскасьці 15 і 16 выдзеленыя для выкарыстаньня ў прыватных выпадках.[5]
Для абазначэньня сымбаляў Юнікоду выкарыстоўваецца запіс кшталту U+xxxx (для кодаў 0…FFFF), U+xxxxx (для кодаў 10000…FFFFF), ці U+xxxxxx (для кодаў 100000…10FFFF), дзе кожны x — шаснаццатковая лічба. Напрыклад, сымбаль «я» (U+044F) мае код 044F16 = 110310.
Сымбалі-мадыфікатары
Графічныя сымбалі ў Юнікодзе разьдзяляюцца на падоўжаныя і непадоўжаныя. Непадоўжаныя сымбалі пры выяўленьні не займаюць месца ў радку. Да іх адносяць, у прыватнасьці, знакі націску і іншую дыякрытыку. Як падоўжаныя, гэтак і непадоўжаныя сымбалі маюць уласныя коды. Падоўжаныя коды інакш называюць базавымі (анг. base characters), а непадоўжаныя — мадыфікатарамі (анг. combining characters); прычым апошнія ня могуць ужывацца асобна. Напрыклад, сымбаль «á» можа быць ужыты як пасьлядоўнасьць базавага сымбалю «a» (U+0061) і мадыфікатара « ́» (U+0301), гэтак і як маналітны сымбаль «á» (U+00C1).
Асаблівы тып мадыфікатараў — сэлектары варыянту напісаньня (анг. variation selectors). Яны ўплываюць толькі на тыя сымбалі, для якіх такія варыянты вызначаныя. У вэрсіі 5.0 стандарту варыянты напісаньня вызначаныя для шэрагу матэматычных сымбаляў, для сымбаляў традыцыйнага мангольскага альфабэту і для сымбаляў мангольскага квадратнага пісьма.
Крыніцы
- ^ The Unicode® Standard: A Technical Introduction (анг.)
- ^ History of Unicode Release and Publication Dates (анг.)
- ^ The Unicode Consortium (анг.)
- ^ Foreword (анг.)
- ^ а б General Structure (анг.)
- ^ European Alphabetic Scripts (анг.)
- ^ Roadmap to the TIP (анг.)