Кітайская мова: розьніца паміж вэрсіямі

	Кітайская мова
	中文
	Файл:Map of sinitic languages full-en.svg, Map of sinitic languages-ca.svg
Ужываецца ў	Кітай, Тайвань, Сынгапур, Малайзія, Філіпіны ды інш.
Рэгіён	Усходняя Азія, Паўднёва-Усходняя Азія ды інш.
Колькасьць карыстальнікаў	каля 1.176 мільярда
Клясыфікацыя	Сына-тыбэцкія; Кітайская
Афіцыйны статус
Афіцыйная мова ў	КНР, Ганконг, Макао, Тайвань, Сынгапур, ААН, рэгіянальны ў Маўрыкіі
Пісьмо	кітайскае пісьмо, традыцыйныя кітайскія герогліфы[d] і спрошчанае кітайскае пісьмо[d]
Коды мовы
ISO 639-1	zh
ISO 639-2(Б)	chi
ISO 639-2(Т)	zho
ISO 639-3	zho

Інтэрактыўны прагляд гісторыі

← Папярэдняя зьмена Наступная зьмена →

Змесціва выдалена Змесціва дададзена

ВізуальнаВікіразметка

Лінейны

Вэрсія ад 14:51, 28 студзеня 2014

Кіта́йская мо́ва (中文 - чжунвэнь, або 汉语/漢語 ханьюй) уваходзіць у кітайска-тыбэцкую (сына-тыбэцкую) сям'ю. Яна зьяўляецца афіцыйнай мовай КНР, Тайваня і Сынгапура. На ёй размаўляюць звыш 1 млрд чалавек. Для 900 млн зь іх кітайская мова зьяўляецца роднай.

Кітайская зьяўляецца адной з 6 афіцыйных і працоўных моваў ААН. Гістарычна гэта мова народнасьці хань, якая дамінуе ў нацыянальным складзе КНР (больш 90% насельніцтвы краіны). Акрамя таго, дзясяткі мільёнаў кітайцаў, якія захоўваюць сваю мову, жывуць практычна ва ўсіх краінах Паўднёва-Ўсходняй Азіі (на Сынгапуры складаючы больш 75% насельніцтва); значная кітайская дыяспара расьсеяна па ўсім сьвеце.

Гісторыя

Кітайская мова зьяўляецца адной з самых старажытных з цяпер існых моваў. Таксама яна валодае самой старажытнай з ужывальных у цяперашні час пісьменнасьцю, што ўзьнікла каля 13-га стагодзьдзя да Нараджэньня Хрыстова^[1]. Падобную гіерагліфічную пісьменнасьць, адаптаваную з кітайскай мовы, выкарыстоўвае японская мова. Складзены ў 93 годзе кітайскі слоўнік «Шовэнь цзецзы» налічваў 9353 герогліфы. Слоўнік пачатку 18 ст. «Кансі Цзыдзянь», складзены пры імпэратары Кансі, зьмяшчаў 49 тыс. знакаў. На 2009 г. кітайская пісьменьнасьць налічвала звыш 60 тыс. герогліфаў. Пры гэтым у кітайскіх школах вывучаецца толькі 4 тыс. герогліфаў, хоць чытаньне газэтаў, часопісаў і літаратуры вымагае веданьня 6 тыс. знакаў^[2].

Дыялектныя групы

У кітайскай мове вылучаецца 7 дыялектных групаў: паўночная (北, самая шматлікая — звыш 800 млн носьбітаў), (吴), сян (湘), гань (贛/赣), хака (客家), юэ (粤), мінь (閩/闽 - у тым ліку тайваньская). Дыялекты адрозьніваюцца фанэтычна (што замінае міждыялектным зносінам, дарма што дыялекты зьвязаныя рэгулярнымі гукавымі адпаведнасьцямі), лексыкай, збольшага граматыкай, аднак асновы іх граматыкі і слоўнікавага складу адзіныя. Сродкам зносін носьбітаў розных дыялектаў служыць нарматыўная кітайская мова, якая ў Кітаі завецца путунхуа (普通话/普通話), у Сынгапуры хуаюй (华语/華語) у Ганконгу і Тайвані — гоюй (国语/國語), паміж імі існуюць малаважныя адрозьненьні ў фанэтыцы, на пісьме ў путунхуа і хуаюй выкарыстоўваюцца скарочаныя гіерогліфы, а ў гоюй - поўнае напісаньне гіерогліфаў. Пры крайняй неабходнасьці можна дамагчыся, каб цябе зразумелі, напісаўшы гіерогліфы на паперы або намаляваўшы іх рукой у паветры. Літаратурная мова абапіраецца на паўночныя дыялекты. Фанэтычная норма — пэкінскае вымаўленьне (аднак у эпоху дынастыі Тан, калі было створана большасьць клясычных кітайскіх тэкстаў, норма была блізкая хутчэй да цяперашняй дыялектнай групы хака).

Крыніцы

^ Зь гісторыі кітайскай пісьменнасьці // Міжнароднае радыё Кітая, 16 верасьня 2009 г. Праверана 28 студзеня 2014 г.
^ Асаблівасьці кітайскай герагліфікі // Міжнароднае радыё Кітая, 16 верасьня 2009 г. Праверана 28 студзеня 2014 г.

Вонкавыя спасылкі

Кітайская мова — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Вікіпэдыя мае вэрсію
кітайскай мовай

Шаблён:Link FA Шаблён:Link GA Шаблён:Link GA

[1] Зь гісторыі кітайскай пісьменнасьці // Міжнароднае радыё Кітая, 16 верасьня 2009 г. Праверана 28 студзеня 2014 г.

[2] Асаблівасьці кітайскай герагліфікі // Міжнароднае радыё Кітая, 16 верасьня 2009 г. Праверана 28 студзеня 2014 г.

[1]

[2]

@@ Радок 14: / Радок 14: @@
 | Код па SIL                =
 }}
 '''Кіта́йская мо́ва''' (中文 - чжунвэнь, або 汉语/漢語 ханьюй) уваходзіць у [[Сына-тыбэцкія мовы|кітайска-тыбэцкую (сына-тыбэцкую) сям'ю]]. Яна зьяўляецца афіцыйнай мовай [[Кітай|КНР]], [[Тайвань|Тайваня]] і [[Сынгапур]]а. На ёй размаўляюць звыш 1 млрд чалавек. Для 900 млн зь іх кітайская мова зьяўляецца роднай.
@@ Радок 20: / Радок 19: @@
 == Гісторыя ==
-Кітайская мова зьяўляецца адной з самых старажытных з цяпер існуючых моваў. Таксама яна валодае самой старажытнай з ужывальных у цяперашні час пісьменнасьцю. Падобную [[гіерогліфы|гіерагліфічную]] пісьменнасьць, адаптаваную з кітайскай мовы, выкарыстоўвае [[японская мова]].
+Кітайская мова зьяўляецца адной з самых старажытных з цяпер існых моваў. Таксама яна валодае самой старажытнай з ужывальных у цяперашні час пісьменнасьцю, што ўзьнікла каля 13-га стагодзьдзя да [[Нараджэньне Хрыстовае|Нараджэньня Хрыстова]]<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Зь гісторыі кітайскай пісьменнасьці|спасылка=http://belarusian.cri.cn/65/2009/09/16/2s481.htm|выдавец=[[Міжнароднае радыё Кітая]]|дата публікацыі=16 верасьня 2009|дата доступу=28 студзеня 2014}}</ref>. Падобную [[гіерогліфы|гіерагліфічную]] пісьменнасьць, адаптаваную з кітайскай мовы, выкарыстоўвае [[японская мова]]. Складзены ў [[93 год]]зе кітайскі слоўнік «Шовэнь цзецзы» налічваў 9353 герогліфы. Слоўнік пачатку 18 ст. «Кансі Цзыдзянь», складзены пры імпэратары [[Кансі]], зьмяшчаў 49 тыс. знакаў. На [[2009]] г. кітайская пісьменьнасьць налічвала звыш 60 тыс. герогліфаў. Пры гэтым у кітайскіх школах вывучаецца толькі 4 тыс. герогліфаў, хоць чытаньне [[газэта]]ў, [[часопіс]]аў і літаратуры вымагае веданьня 6 тыс. знакаў<ref>{{Навіна|аўтар=|загаловак=Асаблівасьці кітайскай герагліфікі|спасылка=http://belarusian.cri.cn/65/2009/09/16/2s482.htm|выдавец=Міжнароднае радыё Кітая|дата публікацыі=16 верасьня 2009|дата доступу=28 студзеня 2014}}</ref>.
 == Дыялектныя групы ==
 У кітайскай мове вылучаецца 7 дыялектных групаў: паўночная (北, самая шматлікая — звыш 800 млн носьбітаў), (吴), [[сян]] (湘), [[гань]] (贛/赣), [[хака]] (客家), [[Кантонскі дыялект|юэ]] (粤), [[Міньскія мовы|мінь]] (閩/闽 - у тым ліку тайваньская). Дыялекты адрозьніваюцца фанэтычна (што замінае міждыялектным зносінам, дарма што дыялекты зьвязаныя рэгулярнымі гукавымі адпаведнасьцямі), лексыкай, збольшага граматыкай, аднак асновы іх граматыкі і слоўнікавага складу адзіныя. Сродкам зносін носьбітаў розных дыялектаў служыць нарматыўная кітайская мова, якая ў Кітаі завецца [[путунхуа]] (普通话/普通話), у Сынгапуры хуаюй (华语/華語) у Ганконгу і Тайвані — [[гоюй]] (国语/國語), паміж імі існуюць малаважныя адрозьненьні ў фанэтыцы, на пісьме ў путунхуа і хуаюй выкарыстоўваюцца скарочаныя гіерогліфы, а ў гоюй - поўнае напісаньне гіерогліфаў. Пры крайняй неабходнасьці можна дамагчыся, каб цябе зразумелі, напісаўшы гіерогліфы на паперы або намаляваўшы іх рукой у паветры. Літаратурная мова абапіраецца на паўночныя дыялекты. Фанэтычная норма — [[пэкін]]скае вымаўленьне (аднак у эпоху дынастыі Тан, калі было створана большасьць клясычных кітайскіх тэкстаў, норма была блізкая хутчэй да цяперашняй дыялектнай групы хака).
+== Крыніцы ==
-{{Мовы ААН}}
+{{Крыніцы}}
-{{Interwiki|zh|кітайскай|}}
+== Вонкавыя спасылкі ==
 {{Commonscat|Chinese languages}}
+{{Мовы ААН}}
+{{Interwiki|zh|кітайскай|}}
 [[Катэгорыя:Кітайская мова]]