Атам: розьніца паміж вэрсіямі

Зьвесткі зь Вікіпэдыі — вольнай энцыкляпэдыі
Змесціва выдалена Змесціва дададзена
Legobot (гутаркі | унёсак)
д Bot: Migrating 145 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q9121 (translate me)
выпраўленьне спасылак, дапаўненьне
Радок 1: Радок 1:
[[Файл:Helium atom QM.svg|міні|250пкс|Атам гелія]]
[[Файл:Helium atom QM.svg|міні|250пкс|Атам гелія]]


'''А́там''' ({{мова-grc|ἄτομος}} — непадзельны) — маленечкая часьцінка [[рэчыва]], найменшая часьцінка [[Хімічны элемэнт|хімічнага элемэнту]], што захоўвае ягоныя ўласьцівасьці.
'''А́там''' ({{мова-grc|ἄτομος}} — непадзельны) — маленечкая часьцінка [[рэчыва]], найменшая часьцінка [[Хімічны элемэнт|хімічнага элемэнту]], што захоўвае ягоныя ўласьцівасьці.


Атам складаецца з масыўнага [[Ядро атамнае|ядра]], якое нясе дадатны [[Зарад электрычны|электрычны зарад]] і шмат лягчэйшых [[Электрон|электронаў]], якія маюць адмоўны [[Зарад электрычны|электрычны зарад]], што ўтвараюць вакол [[Ядро атамнае|ядра]] электронныя абалонкі. Памеры атама нашмат большыя за памер [[Ядро атамнае|ядра]] і вызначаюцца памерамі электронных абалонак. Парадак лінейных памераў атаму 0,1 нм.
Атам складаецца з дробнага, але масыўнага [[Атамнае ядро|ядра]], якое нясе дадатны [[электрычны зарад]] і шмат лягчэйшых [[электрон]]аў, якія маюць адмоўны электрычны зарад і ўтвараюць вакол [[Ядро атамнае|ядра]] электронныя абалонкі. Памеры атама нашмат большыя за памер ядра і вызначаюцца памерамі электронных абалонак. Парадак лінейных памераў атаму — 0,1 нм.


Фізычныя і хімічныя ўласьцівасьці атаму вызначаюцца ягонай будовай, якая апісваецца квантавымі законамі.
Фізычныя і хімічныя ўласьцівасьці атаму вызначаюцца ягонай будовай, якая апісваецца квантавымі законамі.


У залежнасьці ад кантэксту, кажучы пра атам маюць на ўвазе як электранэўтральныя атамы, гэтак і [[Іён|іёны]] згаданага [[Хімічны элемэнт|хімічнага элемэнта]], або гавораць пра атам каб адрозьніць нэўтральную часьцінку [[рэчыва]] ад [[Іён|іёна]], які мае электрычны [[Зарад электрычны|зарад]].
У залежнасьці ад кантэксту, кажучы пра атам маюць на ўвазе як электранэўтральныя атамы, гэтак і [[Іён|іёны]] згаданага [[Хімічны элемэнт|хімічнага элемэнта]], або гавораць пра атам каб адрозьніць нэўтральную часьцінку [[рэчыва]] ад [[Іён|іёна]], які мае электрычны зарад.

== Уласьцівасьці атама ==

=== Субатамныя часьціцы ===
Нягледзячы на тое, што першапачаткова слова «атам» мела значэньне часьціцы, якая не падзяляецца на больш дробныя часткі, згодна сёньняшніх навуковых тэорый ён складаецца з больш дробных часьціц, якія маюць назву субатамныя часьціцы. Атам складаецца з [[электрон]]аў, [[пратон]]аў ды [[нэўтрон]]аў. Самы распаўсюджаны ізатоп [[вадарод]]у <sup>1</sup>H складаецца толькі з электрона ды пратона.

Электрон зьяўляецца самай лёгкай з часьціц, якія складаюць атам. Ён мае масу 9,11·10<sup>−31</sup> кг, адмоўны электрычны зарад і памеры настолькі малыя, што іх немагчыма вызначыць сродкамі сучаснай фізыкі. Адпаведна лічыцца, што электрон не складаецца з драбнейшых часьціц. Пратоны ў 1836 разоў цяжэйшыя за электрон (1,6726·10<sup>−27</sup> кг) і маюць дадатны электрычны зарад, што прымушае электроны прыцягвацца да пратонаў электрамагнітнымі сіламі. Нэўтроны не маюць электрычнага зараду і ў 1839 разоў цяжэйшыя за электрон (1,6929·10<sup>−27</sup> кг). Памеры нэўтронаў ды пратонаў блізкія, каля 2,5·10<sup>−15</sup> м.

Маса ядра меншая за суму масаў ягоных складнікаў. Гэты факт мае назву «дэфект масаў».

У [[Стандартная мадэль|стандартнай мадэлі]] элемэнтарных часьціц протоны ды нэўтроны складаюцца з элемэнтарных часьціц, якія завуцца [[кварк]]амі. Пратон складаецца з двух [[u-кварк]]аў ды аднаго [[d-кварк]]а, нэўтрон — з адного u-кварка ды двух d-кваркаў. З-за гэтага ў пратона ды нэўтрона розныя масы і адрозьненьне ў наяўнасьці зараду.

=== Электроны ў атаме ===
Электроны прыцягваюцца да атамнага ядра. Кожны электрон характарызуецца энергіяй сувязі, якая вызначаецца адлегласьцю паміж ядром ды электронам. Гэтыя адлегласьці адпавядаюць атамным арбіталям.


== Вонкавыя спасылкі ==
== Вонкавыя спасылкі ==

Вэрсія ад 08:53, 14 сьнежня 2013

Атам гелія

А́там (па-старажытнагрэцку: ἄτομος — непадзельны) — маленечкая часьцінка рэчыва, найменшая часьцінка хімічнага элемэнту, што захоўвае ягоныя ўласьцівасьці.

Атам складаецца з дробнага, але масыўнага ядра, якое нясе дадатны электрычны зарад і шмат лягчэйшых электронаў, якія маюць адмоўны электрычны зарад і ўтвараюць вакол ядра электронныя абалонкі. Памеры атама нашмат большыя за памер ядра і вызначаюцца памерамі электронных абалонак. Парадак лінейных памераў атаму — 0,1 нм.

Фізычныя і хімічныя ўласьцівасьці атаму вызначаюцца ягонай будовай, якая апісваецца квантавымі законамі.

У залежнасьці ад кантэксту, кажучы пра атам маюць на ўвазе як электранэўтральныя атамы, гэтак і іёны згаданага хімічнага элемэнта, або гавораць пра атам каб адрозьніць нэўтральную часьцінку рэчыва ад іёна, які мае электрычны зарад.

Уласьцівасьці атама

Субатамныя часьціцы

Нягледзячы на тое, што першапачаткова слова «атам» мела значэньне часьціцы, якая не падзяляецца на больш дробныя часткі, згодна сёньняшніх навуковых тэорый ён складаецца з больш дробных часьціц, якія маюць назву субатамныя часьціцы. Атам складаецца з электронаў, пратонаў ды нэўтронаў. Самы распаўсюджаны ізатоп вадароду 1H складаецца толькі з электрона ды пратона.

Электрон зьяўляецца самай лёгкай з часьціц, якія складаюць атам. Ён мае масу 9,11·10−31 кг, адмоўны электрычны зарад і памеры настолькі малыя, што іх немагчыма вызначыць сродкамі сучаснай фізыкі. Адпаведна лічыцца, што электрон не складаецца з драбнейшых часьціц. Пратоны ў 1836 разоў цяжэйшыя за электрон (1,6726·10−27 кг) і маюць дадатны электрычны зарад, што прымушае электроны прыцягвацца да пратонаў электрамагнітнымі сіламі. Нэўтроны не маюць электрычнага зараду і ў 1839 разоў цяжэйшыя за электрон (1,6929·10−27 кг). Памеры нэўтронаў ды пратонаў блізкія, каля 2,5·10−15 м.

Маса ядра меншая за суму масаў ягоных складнікаў. Гэты факт мае назву «дэфект масаў».

У стандартнай мадэлі элемэнтарных часьціц протоны ды нэўтроны складаюцца з элемэнтарных часьціц, якія завуцца кваркамі. Пратон складаецца з двух u-кваркаў ды аднаго d-кварка, нэўтрон — з адного u-кварка ды двух d-кваркаў. З-за гэтага ў пратона ды нэўтрона розныя масы і адрозьненьне ў наяўнасьці зараду.

Электроны ў атаме

Электроны прыцягваюцца да атамнага ядра. Кожны электрон характарызуецца энергіяй сувязі, якая вызначаецца адлегласьцю паміж ядром ды электронам. Гэтыя адлегласьці адпавядаюць атамным арбіталям.

Вонкавыя спасылкі

Атамсховішча мультымэдыйных матэрыялаў

Шаблён:Link FA Шаблён:Link FA Шаблён:Link FA Шаблён:Link FA Шаблён:Link FA Шаблён:Link FA Шаблён:Link GA Шаблён:Link GA