Емэн: розьніца паміж вэрсіямі
→Гісторыя: выпраўленьне спасылак |
абнаўленьне зьвестак |
||
Радок 12: | Радок 12: | ||
|ТыпУраду = [[Рэспубліка]] |
|ТыпУраду = [[Рэспубліка]] |
||
|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм'ер-міністар]] |
|ПасадыКіраўнікоў = [[Прэзыдэнт]]<br />[[Прэм'ер-міністар]] |
||
|ІмёныКіраўнікоў = |
|ІмёныКіраўнікоў = {{Артыкул у іншым разьдзеле|Абдураба Мансур Гадзі||be|Абд Рабу Мансур аль-Хадзі}}<br />Mohammed Basindawa |
||
|Плошча = 527 |
|Плошча = 527 829 |
||
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = |
|МесцаЎСьвецеПаводлеПлошчы = 50-е |
||
|АдсотакВады = нязначны |
|АдсотакВады = нязначны |
||
|ГодАцэнкіНасельніцтва = |
|ГодАцэнкіНасельніцтва = 2011 |
||
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = |
|МесцаЎСьвецеПаводлеНасельніцтва = 49-е |
||
|Насельніцтва = 23 |
|Насельніцтва = 23 833 000 |
||
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 44,7 |
|ШчыльнасьцьНасельніцтва = 44,7 |
||
|ГодАцэнкіСУП = |
|ГодАцэнкіСУП = 2012 |
||
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = |
|МесцаЎСьвецеПаводлеСУП = 86-е |
||
|СУП = $ |
|СУП = $58,202 млрд |
||
|СУПНаДушуНасельніцтва = $ |
|СУПНаДушуНасельніцтва = $2249 |
||
|Валюта = [[Емэнскі рыял]] |
|Валюта = [[Емэнскі рыял]] |
||
|КодВалюты = YER |
|КодВалюты = YER |
||
Радок 58: | Радок 58: | ||
Па Канстытуцыі, дзяржаўнай рэлігіяй зьяўляецца [[іслам]], а шарыят — крыніцай заканадаўства. |
Па Канстытуцыі, дзяржаўнай рэлігіяй зьяўляецца [[іслам]], а шарыят — крыніцай заканадаўства. |
||
У верасьні 2007 пры падтрымцы 77,17% выбарнікаў перавыбраны на новы тэрмін падчас прамых выбараў на альтэрнатыўнай аснове. Адзіны кандыдат ад апазыцыйнага блёка «Аблічча Муштарак» Ф. Бэн Шамлан атрымаў 21,82% галасоў. Цяперашні прэзыдэнт — [[Абд Рабу Мансур аль-Хадзі]] (з 2012). |
|||
Віцэ-прэзыдэнт — |
Віцэ-прэзыдэнт — Ahmed Hassan Abu Khanir (ад 2012 году). |
||
Вышэйшы заканадаўчы орган — Палата дэпутатаў, якая абіраецца на 6 гадоў і складаецца з 301 чальцоў. Цяперашні склад парлямэнту абраны 27 красавіка 2003 на шматпартыйнай аснове. Месцы разьмяркоўваюцца наступным чынам: кіруючая партыя УНК — 229 месцаў (76%), «Іслах» — 46, ЕСП — 7, Насэрысцкая партыя — 3, партыя «Баас» — 2, незалежныя кандыдаты — 14. Маршалкам Парлямэнту ў лютым 2008 абраны чалец УНК Ях’я Алі Ар-Раі. Наступныя выбары — у красавіку 2009. |
Вышэйшы заканадаўчы орган — Палата дэпутатаў, якая абіраецца на 6 гадоў і складаецца з 301 чальцоў. Цяперашні склад парлямэнту абраны 27 красавіка 2003 на шматпартыйнай аснове. Месцы разьмяркоўваюцца наступным чынам: кіруючая партыя УНК — 229 месцаў (76%), «Іслах» — 46, ЕСП — 7, Насэрысцкая партыя — 3, партыя «Баас» — 2, незалежныя кандыдаты — 14. Маршалкам Парлямэнту ў лютым 2008 абраны чалец УНК Ях’я Алі Ар-Раі. Наступныя выбары — у красавіку 2009. |
||
Радок 66: | Радок 66: | ||
У адпаведнасьці з рашэньнем лютаўскага рэфэрэндуму 2001, Кансультацыйная рада (Савет Шуры) зьмяніла свой статус, атрымаўшы некаторыя паўнамоцтвы ў галіне заканадаўства. Складаецца з 111 чальцоў, прызначаных прэзыдэнцкім указам. Па сутнасьці Кансультацыйная рада зьяўляецца другой палатай парлямэнту і ўпаўнаважаная (разам з Палатай дэпутатаў) прымаць рашэньні па пытаньнях, датычных плянаў разьвіцьця краіны, зацьвярджэньня важных міжнародных дамоваў і да т. п. Старшыня — Абдэль Азіз Абдэль Гані. |
У адпаведнасьці з рашэньнем лютаўскага рэфэрэндуму 2001, Кансультацыйная рада (Савет Шуры) зьмяніла свой статус, атрымаўшы некаторыя паўнамоцтвы ў галіне заканадаўства. Складаецца з 111 чальцоў, прызначаных прэзыдэнцкім указам. Па сутнасьці Кансультацыйная рада зьяўляецца другой палатай парлямэнту і ўпаўнаважаная (разам з Палатай дэпутатаў) прымаць рашэньні па пытаньнях, датычных плянаў разьвіцьця краіны, зацьвярджэньня важных міжнародных дамоваў і да т. п. Старшыня — Абдэль Азіз Абдэль Гані. |
||
У красавіку 2007 сфармаваны новы склад Рады Міністраў на чале з прэм’ер-міністрам Алі Мухамадам Аль-Муджаварам. |
У красавіку 2007 сфармаваны новы склад Рады Міністраў на чале з прэм’ер-міністрам {{Артыкул у іншым разьдзеле|Алі Мухамад Мэгавар|Алі Мухамадам Аль-Муджаварам|en|Ali Muhammad Mujawar}}. У 2011 годзе прэм’ер-міністрам стаў Mohammed Basindawa. |
||
У арт. 144 Канстытуцыі Емэнскай Рэспублікі прадугледжаны прынцып мясцовага самакіраваньня, у адпаведнасьці зь якім кожная адміністрацыйная адзінка валодае адноснай самастойнасьцю і павінна быць прадстаўленая Мясцовай радай (абіраецца прамым і роўным галасаваньнем). На выбарах у мясцовыя рады, якія адбыліся ўвосені 2006 УНК атрымаў 74% галасоў. |
У арт. 144 Канстытуцыі Емэнскай Рэспублікі прадугледжаны прынцып мясцовага самакіраваньня, у адпаведнасьці зь якім кожная адміністрацыйная адзінка валодае адноснай самастойнасьцю і павінна быць прадстаўленая Мясцовай радай (абіраецца прамым і роўным галасаваньнем). На выбарах у мясцовыя рады, якія адбыліся ўвосені 2006 УНК атрымаў 74% галасоў. |
||
У адпаведнасьці з арт. 5 Канстытуцыі ў краіне дзейнічае шматпартыйная сыстэма. Налічваецца больш за 30 палітычных партыяў і рухаў, хоць афіцыйна зарэгістравана 19. Кіруючай партыяй зьяўляецца Усеагульны народны кангрэс (УНК), створаны 24 жніўня 1982 |
У адпаведнасьці з арт. 5 Канстытуцыі ў краіне дзейнічае шматпартыйная сыстэма. Налічваецца больш за 30 палітычных партыяў і рухаў, хоць афіцыйна зарэгістравана 19. Кіруючай партыяй зьяўляецца Усеагульны народны кангрэс (УНК), створаны 24 жніўня 1982. |
||
Апазыцыя — блёк «Ліка муштарак», які аб’яднаў «Іслах» (партыя ісламісцкага кшталту, заснаваная 13 верасьня 1990 прадстаўнікамі «Братоў-мусульманаў»), Емэнскую сацыялістычную партыю, Насэрысцкую партыю, Партыю арабскага сацыялістычнага адраджэньня «Баас», Партыю Аль-Хак, Саюз народных сілаў, Емэнскі юніянісцкі блок, Лібэральную канстытуцыйную партыю, Лігу сыноў Емэну і інш. |
Апазыцыя — блёк «Ліка муштарак», які аб’яднаў «{{Артыкул у іншым разьдзеле|Іслах||ru|Ислах}}» (партыя ісламісцкага кшталту, заснаваная 13 верасьня 1990 прадстаўнікамі «Братоў-мусульманаў»), Емэнскую сацыялістычную партыю, Насэрысцкую партыю, Партыю арабскага сацыялістычнага адраджэньня «Баас», Партыю Аль-Хак, Саюз народных сілаў, Емэнскі юніянісцкі блок, Лібэральную канстытуцыйную партыю, Лігу сыноў Емэну і інш. |
||
Унутрыпалітычнае становішча ў Емене ў цэлым устойлівае. Урад кантралюе сытуацыю, нягледзячы на супрацьстаяньне ўрадавых войскаў з узброенымі фармаваньнямі арганізацыі «Веруючая моладзь», якое працягваецца у паўночнай правінцыі Сада. |
Унутрыпалітычнае становішча ў Емене ў цэлым устойлівае. Урад кантралюе сытуацыю, нягледзячы на супрацьстаяньне ўрадавых войскаў з узброенымі фармаваньнямі арганізацыі «Веруючая моладзь», якое працягваецца у паўночнай правінцыі Сада. |
Вэрсія ад 15:35, 14 кастрычніка 2013
Емэн الجمهورية اليمنية Al-Ǧumhūriyyah al-Yamaniyyah | |||||
| |||||
Дзяржаўны гімн: «Аб’яднаная рэспубліка» | |||||
Афіцыйная мова | арабская | ||||
Сталіца | Сана | ||||
Найбуйнейшы горад | Сана | ||||
Форма кіраваньня | Рэспубліка Абдураба Мансур Гадзі(be) Mohammed Basindawa | ||||
Плошча • агульная • адсотак вады |
50-е месца ў сьвеце 527 829 км² нязначны | ||||
Насельніцтва • агульнае (2011) • шчыльнасьць |
49-е месца ў сьвеце 23 833 000 44,7/км² | ||||
СУП • агульны (2012) • на душу насельніцтва |
86-е месца ў сьвеце $58,202 млрд $2249 | ||||
Валюта | Емэнскі рыял (YER) | ||||
Незалежнасьць — аб’яднаньне |
22 траўня 1990 | ||||
Аўтамабільны знак | YAR | ||||
Дамэн верхняга ўзроўню | .ye | ||||
Тэлефонны код | +967 | ||||
Рэспу́бліка Е́мэн альбо Е́мэн — краіна на паўднёвым усходзе Азіі, мяжуе з Саудаўскай Арабіяй і Аманам.
На захадзе выходзіць да Чырвонага мора, на поўдні — да Адэнскай затокі Індыйскага акіяну. Працягласьць берагавой лініі — 1500 км. З тэрыторыі Емэну можна кантраляваць стратэгічна важную ў міжнародным суднаходзтве Баб эль-Мандэбскую пратоку. Емэну належыць выспа Сакотра, шэраг іншых выспаў у Адэнскай затоцы і Чырвоным моры. Сталіца — горад Сана (больш за 1,5 млн чал.). Іншыя буйныя месты — Адэн (каля 500 тыс.) і Хадэйда (каля 350 тыс.) — зьяўляюцца марскімі партамі. Афіцыйная мова — арабская. Нацыянальнае сьвята — 22 траўня — Дзень абвяшчэньня Емэнскай Рэспублікі, якая ўтварылася ў 1990 шляхам добраахвотнага аб’яднаньня Емэнскай Арабскай Рэспублікі і Народнай Дэмакратычнай Рэспублікі Емэн. Нацыянальная валюта — емэнскі рыял (199 ем. р. — 1 дал. ЗША).
Адміністрацыйна Емэн падзяляецца на 19 правінцыяў. Дваццатай самастойнай адміністрацыйнай адзінкай зьяўляецца сталіца м. Сана.
Гісторыя
У 1918 пасьля распаду Асманскай імпэрыі Паўночны Емэн атрымаў незалежнасьць. Улада перайшла да духоўнага і сьвецкага лідэра Поўначы імама Ях’і, якому ў выніку ўзброенай барацьбы супраць унутраных і вонкавых праціўнікаў удалося да сярэдзіны 1920-х гадоў аб’яднаць плямёны Паўночнага Емэну ў дзяржаву з сталіцай у м. Сана.
26 верасьня 1962 году ў Сане адбылася антыманархічная рэвалюцыя, якая скінула дынастыю імамаў, і была абвешчаная Емэнская Арабская Рэспубліка.
Паўднёвы Емен здабыў незалежнасьць у 1967 пасьля лютай барацьбы супраць брытанскага каляніялізму. З 1970 ён называецца Народна-Дэмакратычнай Рэспублікай Емэн (сталіца — м. Адэн) і абвясьціў аб сваім разьвіцьці па шляху сацыялістычнай арыентацыі. У 1990 кіраўніцтва НДРЕ прызнала агульнанацыянальнае лідэрства прэзыдэнта ЕАР А. А. Салеха і пайшло на аб’яднаньне НДРЕ і ЕАР 22 траўня 1990.
Непаразуменьні, якія захоўваліся паміж кіраўнікамі былых частак Емэна прывялі ў траўні 1994 да грамадзянскай вайны, у якой Сана ў пачатку ліпеня атрымала пераканаўчую перамогу, а лідэрам паўднёваемэнскіх сэпаратыстаў давялося зьбегчы за мяжу. У 2002 яны былі амніставаныя.
Палітыка
Емэнская Рэспубліка — прэзыдэнцкая рэспубліка. Асноўны закон — Канстытуцыя, зацьверджаная 21 траўня 1990 на паасобных паседжаньнях Заканадаўчага савету ЕАР і Вярхоўнай народнай рады НДРЕ, уступіла ў сілу ў траўні 1991. У лютым 2001 адбыўся ўсенародны рэфэрэндум, на якім былі ўхваленыя папраўкі да Канстытуцыі, накіраваныя на ўмацаваньне асабістай улады прэзыдэнта Емэну. Тэрмін яго паўнамоцтваў павялічыўся да 7 гадоў (раней — пяць).
Па Канстытуцыі, дзяржаўнай рэлігіяй зьяўляецца іслам, а шарыят — крыніцай заканадаўства.
У верасьні 2007 пры падтрымцы 77,17% выбарнікаў перавыбраны на новы тэрмін падчас прамых выбараў на альтэрнатыўнай аснове. Адзіны кандыдат ад апазыцыйнага блёка «Аблічча Муштарак» Ф. Бэн Шамлан атрымаў 21,82% галасоў. Цяперашні прэзыдэнт — Абд Рабу Мансур аль-Хадзі (з 2012).
Віцэ-прэзыдэнт — Ahmed Hassan Abu Khanir (ад 2012 году).
Вышэйшы заканадаўчы орган — Палата дэпутатаў, якая абіраецца на 6 гадоў і складаецца з 301 чальцоў. Цяперашні склад парлямэнту абраны 27 красавіка 2003 на шматпартыйнай аснове. Месцы разьмяркоўваюцца наступным чынам: кіруючая партыя УНК — 229 месцаў (76%), «Іслах» — 46, ЕСП — 7, Насэрысцкая партыя — 3, партыя «Баас» — 2, незалежныя кандыдаты — 14. Маршалкам Парлямэнту ў лютым 2008 абраны чалец УНК Ях’я Алі Ар-Раі. Наступныя выбары — у красавіку 2009.
У адпаведнасьці з рашэньнем лютаўскага рэфэрэндуму 2001, Кансультацыйная рада (Савет Шуры) зьмяніла свой статус, атрымаўшы некаторыя паўнамоцтвы ў галіне заканадаўства. Складаецца з 111 чальцоў, прызначаных прэзыдэнцкім указам. Па сутнасьці Кансультацыйная рада зьяўляецца другой палатай парлямэнту і ўпаўнаважаная (разам з Палатай дэпутатаў) прымаць рашэньні па пытаньнях, датычных плянаў разьвіцьця краіны, зацьвярджэньня важных міжнародных дамоваў і да т. п. Старшыня — Абдэль Азіз Абдэль Гані.
У красавіку 2007 сфармаваны новы склад Рады Міністраў на чале з прэм’ер-міністрам Алі Мухамадам Аль-Муджаварам(en). У 2011 годзе прэм’ер-міністрам стаў Mohammed Basindawa.
У арт. 144 Канстытуцыі Емэнскай Рэспублікі прадугледжаны прынцып мясцовага самакіраваньня, у адпаведнасьці зь якім кожная адміністрацыйная адзінка валодае адноснай самастойнасьцю і павінна быць прадстаўленая Мясцовай радай (абіраецца прамым і роўным галасаваньнем). На выбарах у мясцовыя рады, якія адбыліся ўвосені 2006 УНК атрымаў 74% галасоў.
У адпаведнасьці з арт. 5 Канстытуцыі ў краіне дзейнічае шматпартыйная сыстэма. Налічваецца больш за 30 палітычных партыяў і рухаў, хоць афіцыйна зарэгістравана 19. Кіруючай партыяй зьяўляецца Усеагульны народны кангрэс (УНК), створаны 24 жніўня 1982.
Апазыцыя — блёк «Ліка муштарак», які аб’яднаў «Іслах(ru)» (партыя ісламісцкага кшталту, заснаваная 13 верасьня 1990 прадстаўнікамі «Братоў-мусульманаў»), Емэнскую сацыялістычную партыю, Насэрысцкую партыю, Партыю арабскага сацыялістычнага адраджэньня «Баас», Партыю Аль-Хак, Саюз народных сілаў, Емэнскі юніянісцкі блок, Лібэральную канстытуцыйную партыю, Лігу сыноў Емэну і інш.
Унутрыпалітычнае становішча ў Емене ў цэлым устойлівае. Урад кантралюе сытуацыю, нягледзячы на супрацьстаяньне ўрадавых войскаў з узброенымі фармаваньнямі арганізацыі «Веруючая моладзь», якое працягваецца у паўночнай правінцыі Сада.
У 2007 і ў пачатку 2008 па паўднёвых правінцыях краіны пракацілася хваля масавых хваляваньняў, пры разгоне якіх загінулі дзясяткі чалавек. Узмацніліся рознагалосьсі ўладаў зь Емэнскай сацпартыяй, якую ўрад вінаваціць у распальваньні сэпаратысцкіх настрояў на поўдні.
Лінія нацэленая на ўмацаваньне аўтарытарнага характару ўлады, якая праводзіцца рэжымам пры абвяшчэньні афіцыйнага курсу на дэмакратызацыю, разьвіцьцё інстытутаў грамадзянскай супольнасьці.
Пры падтрымцы ЗША ў краіне праводзіцца кампанія па выяўленьні і нэўтралізацыі ніжэйшых суполак «Аль-Каіды». У ліпені 2007 у выніку тэрарыстычнага акту ў правінцыі Марыб, адказнасьць за які ўлады ўсклалі на «Аль-Каіду», загінулі 10 чалавек (у тым ліку 8 гішпанскіх турыстаў і 2 емэнцы).
Геаграфія
Адміністрацыйны падзел
Эканоміка
Дэмаграфія
Насельніцтва — 20,2 млн чал. (ацэнка, сьнежань 2007 г.), у асноўным арабы. Да 750 тыс. емэнцаў жывуць у іншых краінах Арабійскай паўвыспы.
Дзяржаўная рэлігія — іслам. Па канфэсійнай прыкмеце насельніцтва падзяляецца ў асноўным на дзьве прыблізна роўныя па колькасьці групы: сунітаў шафііцкага кшталту і шыітаў-зейдытаў (якія не прызнаюць шыіцкіх імамаў). Існуюць таксама суполкі ісмаілітаў і юдэяў. У краіне дзейнічаюць строгія рэлігійныя законы, уключаючы забарону на ўжываньне алкагольных напояў і сьвініны.
Культура
Рознае
Вонкавыя спасылкі
Емэн — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў