Юрай Янашык: розьніца паміж вэрсіямі
Скасаваньне праўкі 1625746 удзельніка Renessaince (гутаркі) |
афармленьне |
||
| Радок 1: | Радок 1: | ||
| ⚫ | |||
{{Цёзкі|Янашык}} |
{{Цёзкі|Янашык}} |
||
| ⚫ | |||
'''Юра́й Я́нашык''' ({{Мова-sk|Juraj Jánošík}}, вымаўляецца {{IPA|ˈjuraj ˈjaːnɔʃiːk|sl}}, {{Мова-pl|Jerzy Janosik}}, {{Мова-hu|Jánosik György }}; хрышчаны [[25 студзеня]] [[1688]] — [[17 сакавіка]] [[1713]]) — вядомы [[Славакі|славацкі]] злачынец, герой шматлікіх легендаў і мастацкіх твораў, дзе ягоны вобраз значна міталягізаваны. |
'''Юра́й Я́нашык''' ({{Мова-sk|Juraj Jánošík}}, вымаўляецца {{IPA|ˈjuraj ˈjaːnɔʃiːk|sl}}, {{Мова-pl|Jerzy Janosik}}, {{Мова-hu|Jánosik György }}; хрышчаны [[25 студзеня]] [[1688]] — [[17 сакавіка]] [[1713]]) — вядомы [[Славакі|славацкі]] злачынец, герой шматлікіх легендаў і мастацкіх твораў, дзе ягоны вобраз значна міталягізаваны. З [[XIX стагодзьдзе|XIX стагодзьдзя]] Янашык стаў сымбалем супраціву прыгнёту ня толькі на поўначы [[Каралеўства Вугоршчына|каралеўства Вугоршчына]] (цяперашняя [[Славаччына]]), але таксама й сярод [[Гуралі|гураляў]] і палякаў з [[Падгальле|Падгальля]]. Падчас [[Славацкае нацыянальнае паўстаньне|антынацысцкага паўстаньня ў Славаччыне]] імя Янашыка насіла адна з [[партызан (вайна)|партызанскіх]] групаў. |
||
== Жыцьцяпіс == |
== Жыцьцяпіс == |
||
[[Файл:Janosik7.jpg|значак|upright|Старонка 39 пратаколу суду над Юраем Янашыкам]] |
[[Файл:Janosik7.jpg|значак|upright|Старонка 39 пратаколу суду над Юраем Янашыкам]] |
||
Юрай Янашык нарадзіўся ў вёсцы [[Церхава]] пад [[ |
Юрай Янашык нарадзіўся ў вёсцы [[Церхава]] пад [[Габсбурская імпэрыя|Габсбурскай манархіяй]] (цяпер у раёне [[Жыліна (раён)|Жыліна]]) у сям’і Марціна Янашыка і Ганны Чышнікавай. Ахрышчаны ў касьцёле Найсьвяцейшай Тройцы ў Варыне, хроснымі бацькамі Юрая сталі Якуб Мэр’яд і Барбара Крыштафікава. Меў старэйшую сястру Барбару і малодшых братоў Яна, Марціна і Адама<ref>{{Кніга|аўтар = Zuzana Križková, Margaréta Horváthová.|частка = |загаловак = Juraj Jánošík: rozprávanie o zbojníckom kapitánovi|арыгінал = |спасылка = http://books.google.sk/books?ei=MZLLTcHnAo-6-Aa64ciuAw&ct=result&id=NrB-AAAAMAAJ&dq=Bola+to+o+rok+star%C5%A1ia+sestra+Barbora&q=a+traja+bratia#search_anchor|адказны = |выданьне = |месца = |выдавецтва = Perfekt|год = 2004|том = |старонкі = |старонак = 110|сэрыя = |isbn = 8080462828|наклад = }}</ref>. |
||
У пятнаццацігадовым узросьце далучыўся да [[куруц]]кіх паўстанцаў. Пасьля [[Бітва пад Трэнчынам|паразы пад Трэнчынам]] быў прызваны ў [[ |
У пятнаццацігадовым узросьце далучыўся да [[куруц]]кіх паўстанцаў. Пасьля [[Бітва пад Трэнчынам|паразы пад Трэнчынам]] быў прызваны ў [[Габсбургі|габсбурскае]] войска<ref name="osobnosti.sk">[http://www.osobnosti.sk/index.php?os=zivotopis&ID=59032 Juraj Jánošík osobnosti.sk | životopisy, diela, tvorba, články, linky<!-- Bot generated title -->]</ref>. Увосень 1710, служачы ахоўнікам у [[Бітча|Бітчы]], дапамог уцячы вязьню [[Томаш Вугарчык|Томашу Вугарчыку]]<ref>Kočiš (1986), p. 47 {{ref-sk}}</ref>, зь якім яны стварылі бандыцкую ватагу. Пасьля выхаду Вугарчыка Янашык стаў яе аднаасобным правадыром<ref>Kočiš (1986), p. 50 {{ref-sk}}</ref>. Банда дзейнічала пераважна ў паўночна-заходняй [[Каралеўства Вугоршчына|Вугоршчыне]] (цяперашняя Славаччына), уздоўж ракі [[Ваг]] між [[Важэц|Важцам]] і [[Віхадна]]й<ref name="terchova-info.sk">[http://www.terchova-info.sk/novinka_detail.php?id=012 Odpočíva Jánošík na dne Liptovskej Mary? Aktuality Terchová | terchova-info.sk<!-- Bot generated title -->]</ref>, хоць часам даходзілі нават да Польшчы і Маравіі<ref name="osobnosti.sk"/>. Па большай частцы іхнімі ахвярамі станавіліся заможныя купцы. Пад даводзтвам Янашыка банда цьвёрда прытрымлівалася прынцыпу не забіваць сваіх ахвяраў; аднойчы яны дапамаглі выпадкова параненаму сьвятару<ref name="terchova-info.sk"/>. Таксама часткова мае пацьверджаньне легенда пра тое, што яны дзяліліся нарабаваным дабром зь бедакамі<ref name="terchova-info.sk"/>. |
||
Увосені [[1712]] Янашык быў схоплены, аднак праз пэўны час адпушчаны з [[грахаў]]скага маёнтку<ref>Kočiš (1986), p. 53 {{ref-sk}}</ref>. Увесну 1713 ізноў арыштаваны ў маёнтку свайго сябра Вугорчыка ў [[Кленавец|Кленаўцы]]<ref name="autogenerated1">{{Спасылка |url=http://www.ilcik.cz/tradice/janosik |загаловак=Jaká je pravda o Jánošíkovi a Ilčíkovi? |дата=8 студзеня 2009 |выдавец=www.ilcik.cz |мова=cs}}</ref><ref>Kočiš (1986), p. 56 {{ref-sk}}</ref>. Паводле легенды, яго схапілі ў карчме Томаша Вугорчыка, калі ён пакаўзнуўся на гарошынах, кінутых яму пад ногі здрадніцай. |
Увосені [[1712]] Янашык быў схоплены, аднак праз пэўны час адпушчаны з [[грахаў]]скага маёнтку<ref>Kočiš (1986), p. 53 {{ref-sk}}</ref>. Увесну 1713 ізноў арыштаваны ў маёнтку свайго сябра Вугорчыка ў [[Кленавец|Кленаўцы]]<ref name="autogenerated1">{{Спасылка |url=http://www.ilcik.cz/tradice/janosik |загаловак=Jaká je pravda o Jánošíkovi a Ilčíkovi? |дата=8 студзеня 2009 |выдавец=www.ilcik.cz |мова=cs}}</ref><ref>Kočiš (1986), p. 56 {{ref-sk}}</ref>. Паводле легенды, яго схапілі ў карчме Томаша Вугорчыка, калі ён пакаўзнуўся на гарошынах, кінутых яму пад ногі здрадніцай. |
||
| Радок 61: | Радок 61: | ||
== Вонкавыя спасылкі == |
== Вонкавыя спасылкі == |
||
{{Commonscat|Juraj Jánošík}} |
{{Commonscat|Juraj Jánošík}} |
||
* [http://jurojanosik.com/ Бачына імя Юрая Янашыка] |
* [http://jurojanosik.com/ Бачына імя Юрая Янашыка]{{ref-sk}}{{ref-en}} |
||
* [http://www.iarelative.com/history/janosik.htm Янашык, славацкі Робін Гуд, у сьвятле дакумэнтальных сьведчаньняў і народнага паданьня] |
* [http://www.iarelative.com/history/janosik.htm Янашык, славацкі Робін Гуд, у сьвятле дакумэнтальных сьведчаньняў і народнага паданьня]{{ref-en}} |
||
{{САРТЫРОЎКА_ПА_ЗМОЎЧВАНЬНІ:Янашык, Юрай}} |
|||
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1688 годзе]] |
[[Катэгорыя:Нарадзіліся ў 1688 годзе]] |
||
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1713 годзе]] |
[[Катэгорыя:Памерлі ў 1713 годзе]] |
||
Вэрсія ад 12:25, 16 ліпеня 2013
- Вікіпэдыя мае артыкулы пра іншых асобаў з прозьвішчам Янашык.
Юра́й Я́нашык (па-славацку: Juraj Jánošík, вымаўляецца ˈjuraj ˈjaːnɔʃiːk, па-польску: Jerzy Janosik, па-вугорску: Jánosik György ; хрышчаны 25 студзеня 1688 — 17 сакавіка 1713) — вядомы славацкі злачынец, герой шматлікіх легендаў і мастацкіх твораў, дзе ягоны вобраз значна міталягізаваны. З XIX стагодзьдзя Янашык стаў сымбалем супраціву прыгнёту ня толькі на поўначы каралеўства Вугоршчына (цяперашняя Славаччына), але таксама й сярод гураляў і палякаў з Падгальля. Падчас антынацысцкага паўстаньня ў Славаччыне імя Янашыка насіла адна з партызанскіх групаў.
Жыцьцяпіс
Юрай Янашык нарадзіўся ў вёсцы Церхава пад Габсбурскай манархіяй (цяпер у раёне Жыліна) у сям’і Марціна Янашыка і Ганны Чышнікавай. Ахрышчаны ў касьцёле Найсьвяцейшай Тройцы ў Варыне, хроснымі бацькамі Юрая сталі Якуб Мэр’яд і Барбара Крыштафікава. Меў старэйшую сястру Барбару і малодшых братоў Яна, Марціна і Адама[1].
У пятнаццацігадовым узросьце далучыўся да куруцкіх паўстанцаў. Пасьля паразы пад Трэнчынам быў прызваны ў габсбурскае войска[2]. Увосень 1710, служачы ахоўнікам у Бітчы, дапамог уцячы вязьню Томашу Вугарчыку[3], зь якім яны стварылі бандыцкую ватагу. Пасьля выхаду Вугарчыка Янашык стаў яе аднаасобным правадыром[4]. Банда дзейнічала пераважна ў паўночна-заходняй Вугоршчыне (цяперашняя Славаччына), уздоўж ракі Ваг між Важцам і Віхаднай[5], хоць часам даходзілі нават да Польшчы і Маравіі[2]. Па большай частцы іхнімі ахвярамі станавіліся заможныя купцы. Пад даводзтвам Янашыка банда цьвёрда прытрымлівалася прынцыпу не забіваць сваіх ахвяраў; аднойчы яны дапамаглі выпадкова параненаму сьвятару[5]. Таксама часткова мае пацьверджаньне легенда пра тое, што яны дзяліліся нарабаваным дабром зь бедакамі[5].
Увосені 1712 Янашык быў схоплены, аднак праз пэўны час адпушчаны з грахаўскага маёнтку[6]. Увесну 1713 ізноў арыштаваны ў маёнтку свайго сябра Вугорчыка ў Кленаўцы[7][8]. Паводле легенды, яго схапілі ў карчме Томаша Вугорчыка, калі ён пакаўзнуўся на гарошынах, кінутых яму пад ногі здрадніцай.
Суд над ім адбываўся ў Ліптаўскім Сьвятым Мікулашы 16—17 сакавіка 1713 року. Ён атрымаў сьмяротны вырак, аднак дакладная дата яго выкананьня невядомая. Паводле легенды, якая стала прапагандавацца ў XIX стагодзьдзі, яго падчапілі левым бокам на крук і такім чынам пакінулі паміраць. Гэты спосаб забойства ўжываўся ў дачыненьні да завадатараў ватагаў[5]. Аднак існуюць таксама зьвесткі, што ён быў павешаны[7].
Памяць
У 1947 року ў Чэхаславаччыне была выдадзеная дзьвюхкронавая манэта з партрэтам Янашыка[9].
Крыніцы
- ^ Zuzana Križková, Margaréta Horváthová. Juraj Jánošík: rozprávanie o zbojníckom kapitánovi. — Perfekt, 2004. — 110 с. — ISBN 8080462828
- ^ а б Juraj Jánošík osobnosti.sk | životopisy, diela, tvorba, články, linky
- ^ Kočiš (1986), p. 47 (славацк.)
- ^ Kočiš (1986), p. 50 (славацк.)
- ^ а б в г Odpočíva Jánošík na dne Liptovskej Mary? Aktuality Terchová | terchova-info.sk
- ^ Kočiš (1986), p. 53 (славацк.)
- ^ а б Jaká je pravda o Jánošíkovi a Ilčíkovi? (чэс.). www.ilcik.cz. Праверана 8 студзеня 2009 г.
- ^ Kočiš (1986), p. 56 (славацк.)
- ^ Předpis č. 78/1947 Sb. Vyhláška ministra financí o ražbě a vydání dvoukorun (чэс.) Zákony pro lidi. AION (27.02.2013). Праверана 18 траўня 2013 г.
Літаратура
- Jozef Kočiš. Neznámy Jánošík. — Martin: Vydavatel´stvo Osveta, 1986.
- Andrej Melicherčík. Juraj Jánošík, hrdina protifeudálného odboja slovenského l´udu. — Martin: 1963.
Вонкавыя спасылкі
Юрай Янашык — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў