Мова: розьніца паміж вэрсіямі
д робат дадаў: km:ភាសា |
д Bot: Migrating 189 interwiki links, now provided by Wikidata on d:q315 (translate me) |
||
| Радок 43: | Радок 43: | ||
[[Катэгорыя:Мовы]] |
[[Катэгорыя:Мовы]] |
||
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
[[Катэгорыя:Вікіпэдыя:Істотныя артыкулы]] |
||
[[ace:Bahsa]] |
|||
[[af:Taal]] |
|||
[[als:Sprache]] |
|||
[[am:ቋንቋ]] |
|||
[[ar:لغة]] |
|||
[[an:Luengache]] |
|||
[[arc:ܠܫܢܐ (ܡܡܠܠܐ)]] |
|||
[[roa-rup:Limba]] |
|||
[[frp:Lengoua]] |
|||
[[as:ভাষা]] |
|||
[[ast:Idioma]] |
|||
[[gn:Ñe'ẽ]] |
|||
[[ay:Aru]] |
|||
[[az:Dil]] |
|||
[[bm:Kan]] |
|||
[[bn:ভাষা]] |
|||
[[zh-min-nan:Gí-giân]] |
|||
[[map-bms:Basa]] |
|||
[[ba:Тел (фән)]] |
|||
[[be:Мова]] |
|||
[[bg:Език (лингвистика)]] |
|||
[[bar:Sproch]] |
|||
[[bo:སྐད་རིགས།]] |
|||
[[bs:Jezik]] |
|||
[[br:Yezh]] |
|||
[[bxr:Хэлэн]] |
|||
[[ca:Llenguatge]] |
|||
[[cv:Чĕлхе]] |
|||
[[ceb:Pinulongan]] |
|||
[[cs:Jazyk (lingvistika)]] |
|||
[[ch:Lengguahe]] |
|||
[[cy:Iaith]] |
|||
[[da:Sprog]] |
|||
[[pdc:Schprooch]] |
|||
[[de:Sprache]] |
|||
[[dv:ބަސް]] |
|||
[[et:Keel (keeleteadus)]] |
|||
[[el:Γλώσσα]] |
|||
[[eml:Langua]] |
|||
[[en:Language]] |
|||
[[es:Lenguaje]] |
|||
[[eo:Lingvo]] |
|||
[[eu:Hizkuntza]] |
|||
[[fa:زبان]] |
|||
[[hif:Bhasa]] |
|||
[[fo:Mál]] |
|||
[[fr:Langage]] |
|||
[[fy:Taal]] |
|||
[[fur:Lengaç]] |
|||
[[ga:Teanga (cumarsáid)]] |
|||
[[gv:Çhengey (çhaghteraght)]] |
|||
[[gd:Cànan]] |
|||
[[gl:Linguaxe]] |
|||
[[gan:語言]] |
|||
[[gu:ભાષા]] |
|||
[[hak:Ngî-ngièn]] |
|||
[[ko:언어]] |
|||
[[hy:Լեզու]] |
|||
[[hi:भाषा]] |
|||
[[hr:Jezik]] |
|||
[[io:Linguo]] |
|||
[[ilo:Pagsasao]] |
|||
[[id:Bahasa]] |
|||
[[ia:Linguage]] |
|||
[[ik:Uqautchit]] |
|||
[[os:Æвзаг]] |
|||
[[xh:Ulwimi]] |
|||
[[is:Tungumál]] |
|||
[[it:Linguaggio]] |
|||
[[he:שפה]] |
|||
[[jv:Basa]] |
|||
[[kl:Oqaatsit]] |
|||
[[kn:ಭಾಷೆ]] |
|||
[[krc:Тил]] |
|||
[[ka:ენა (ენათმეცნიერება)]] |
|||
[[kk:Тіл (мағына)]] |
|||
[[kw:Yeth]] |
|||
[[sw:Lugha]] |
|||
[[kv:Кыв]] |
|||
[[kg:Ndinga]] |
|||
[[ht:Lang (pawòl)]] |
|||
[[ku:Ziman]] |
|||
[[ky:Тил]] |
|||
[[lad:Linguaje]] |
|||
[[lez:ЧӀал]] |
|||
[[lo:ພາສາ]] |
|||
[[ltg:Volūda]] |
|||
[[la:Lingua]] |
|||
[[lv:Valoda]] |
|||
[[lb:Sprooch]] |
|||
[[lt:Kalba]] |
|||
[[li:Taol]] |
|||
[[ln:Lokótá]] |
|||
[[jbo:bangu]] |
|||
[[lmo:Idioma]] |
|||
[[hu:Nyelv]] |
|||
[[mk:Јазик]] |
|||
[[mg:Fiteny]] |
|||
[[ml:ഭാഷ]] |
|||
[[mr:भाषा]] |
|||
[[arz:لغه]] |
|||
[[mzn:زوون]] |
|||
[[ms:Bahasa]] |
|||
[[min:Bahaso]] |
|||
[[cdo:Ngṳ̄-ngiòng]] |
|||
[[mn:Хэл]] |
|||
[[my:ဘာသာစကား]] |
|||
[[nah:Tlahtōlli (tlahtōlmatiliztli)]] |
|||
[[nl:Taal]] |
|||
[[nds-nl:Taol]] |
|||
[[ne:भाषा]] |
|||
[[new:भाषा]] |
|||
[[ja:言語]] |
|||
[[nap:Lengua]] |
|||
[[frr:Spräke (iinjtål)]] |
|||
[[pih:Laenghwij]] |
|||
[[no:Språk]] |
|||
[[nn:Språk]] |
|||
[[nrm:Laungue]] |
|||
[[nov:Lingues]] |
|||
[[oc:Lenga]] |
|||
[[mhr:Йылме]] |
|||
[[or:ଭାଷା]] |
|||
[[uz:Til]] |
|||
[[pnb:بولی]] |
|||
[[pap:Idioma]] |
|||
[[ps:ژبه]] |
|||
[[koi:Кыв]] |
|||
[[km:ភាសា]] |
|||
[[pcd:Langache]] |
|||
[[tpi:Tokples]] |
|||
[[pl:Język (mowa)]] |
|||
[[pt:Linguagem]] |
|||
[[ksh:Sprooch]] |
|||
[[ro:Limbă (comunicare)]] |
|||
[[rmy:Chhib]] |
|||
[[rm:Lingua]] |
|||
[[qu:Rimay]] |
|||
[[rue:Язык]] |
|||
[[ru:Язык]] |
|||
[[sah:Тыл]] |
|||
[[se:Giella]] |
|||
[[sm:Gagana]] |
|||
[[sa:भाषा]] |
|||
[[sc:Limbas]] |
|||
[[sco:Leid]] |
|||
[[stq:Sproake]] |
|||
[[sq:Gjuha (komunikim)]] |
|||
[[scn:Lingua (parràta)]] |
|||
[[si:භාෂාව]] |
|||
[[simple:Language]] |
|||
[[sk:Jazyk (jazykoveda)]] |
|||
[[sl:Jezik (sredstvo sporazumevanja)]] |
|||
[[cu:Ѩꙁꙑкъ]] |
|||
[[ckb:زمان]] |
|||
[[srn:Tongo]] |
|||
[[sr:Језик]] |
|||
[[sh:Jezik]] |
|||
[[su:Basa]] |
|||
[[fi:Kieli]] |
|||
[[sv:Språk]] |
|||
[[tl:Wika]] |
|||
[[ta:மொழி]] |
|||
[[tt:Тел]] |
|||
[[te:భాష]] |
|||
[[th:ภาษา]] |
|||
[[tg:Забон (суxан)]] |
|||
[[chr:ᎦᏬᏂᎯᏍᏗ]] |
|||
[[tr:Dil (filoloji)]] |
|||
[[tk:Dil]] |
|||
[[uk:Мова]] |
|||
[[ur:لسان]] |
|||
[[vec:Łéngua]] |
|||
[[vep:Kel']] |
|||
[[vi:Ngôn ngữ]] |
|||
[[vo:Pük]] |
|||
[[fiu-vro:Keeleq]] |
|||
[[wa:Lingaedje]] |
|||
[[zh-classical:語言]] |
|||
[[war:Yinaknan]] |
|||
[[wo:Kàllaama]] |
|||
[[wuu:言话]] |
|||
[[yi:שפראך]] |
|||
[[yo:Èdè]] |
|||
[[zh-yue:語言]] |
|||
[[diq:Zıwan (lısan)]] |
|||
[[zea:Taele]] |
|||
[[bat-smg:Kalba]] |
|||
[[zh:語言]] |
|||
Вэрсія ад 18:05, 8 сакавіка 2013
Мова — мноства тэкстаў, для якіх існуе альфабэт, сынтаксіс і сэмантыка. Мовы падзяляюць на фармальныя й натуральныя. Уплыў структуры мовы на чалавечае мысьленьне й паводзіны вывучаецца псыхалінгвістыкай.
Жыцьцяздольнасьць
 Вонкавыя выявы
| |
|---|---|
| Жыцьцяздольнасьць мовы (9 чыньнікаў) | |
|
http://belsoft.tut.by/lang_vitality.jpg |
Чыньнікамі жыцьцяздольнасьці мовы зьяўляюцца:
- перадача ад продкаў нашчадкам,
- абсалютны лік носьбітаў,
- дзель носьбітаў у насельніцтве,
- галіны выкарыстаньня,
- выкарыстаньне ў новых асяродзьдзях і СМІ,
- даступнасьць навучальных дапаможнікаў,
- афіцыйнае становішча і выкарыстаньне чынавенствам,
- стаўленьне ў грамадзе,
- від і якасьць дакумэнтацыі[1].
Моўная дынаміка ў сьвеце
- Асноўны артыкул: Мовы сьвету
На Зямлі налічваецца каля 5—6 тысяч моваў. З разьвіцьцём камунікацыяў колькасьць жывых моваў скарачаецца з сярэдняй хуткасьцю адна мова ў два тыдні[2]. На 40 найбольш распаўсюджаных мовах размаўляе прыкладна 2/3 насельніцтва Зямлі. Больш за ўсё людзей размаўляюць на кітайскай, гіндзі, ангельскай, гішпанскай, арабскай, расейскай і партугальскай. Значна распаўсюджана й француская мова, аднак колькасьць тых, хто лічыць яе роднай, параўнальна невялікая.
Для таго каб мова захоўвалася, патрабуецца каля 100 тысячаў ейных носьбітаў. У цяперашні час налічваецца крыху больш за 400 моваў, якія лічацца зьнікаючымі[3]. Мовы выміраюць разам з апошнім носьбітам, і таму небясьпека пагражае, перш за ўсё, народам, якія не выкарыстоўваюць пісьменнасьць[4]. У той жа час варта адзначыць, што адрозьненьні ў разьвіцьці, а таксама ўплыў суседзяў прыводзяць да зьмены арэалу выкарыстаньня мовы й ейнай зьмене. Так, напрыклад, Кірылу й Мяфодзію, калі яны стваралі славянскую азбуку, пры іхных падарожжах не патрэбны быў перакладчык, бо ў IX стагодзьдзі ад Балтыкі да Міжземнамор’я й ад Вэлтавы да Дняпра ўсе славяне размаўлялі на адзінай праславянскай мове[5].
Адзін з чыньнікаў гібелі моваў ёсьць нераўнамернае разьмеркаваньне іх па ліку носьбітаў. Так, 80% насельніцтва плянэты ведае толькі 80 мовамі. Пры гэтым 3,5 тыс. моў прыходзяцца на 0,2% жыхароў Зямлі. Асноўны чыньнік працэсу зьнікненьня моваў лічыцца глябалізацыя й міграцыя. Людзі зьязджаюць зь вёсак у гарады й губляюць мову свайго народу [6]. Каля паловы зараз існых моваў выйдуць з ужытку ўжо да сярэдзіны XXI стагодзьдзя. Шматлікія мовы зьнікаюць з-за таго, што іхныя носьбіты ўступаюць у кантакт з больш моцным моўным асяродзьдзем, таму пад пагрозай зьнікненьня ў першую чаргу знаходзяцца мовы малых народнасьцяў і мовы народаў, якія ня маюць дзяржаўнасьці. Калі мову вывучаюць менш за 70% дзяцей на тэрыторыі ейнага выкарыстаньня, яна лічыцца зьнікаючай. Па дадзеных «Атляса сусьветных моваў, якія знаходзяцца пад пагрозай зьнікненьня» ЮНЭСКА, у цяперашні час у Эўропе зьнікненьне пагражае прыкладна 50 мовам.
Глядзіце таксама
Крыніцы
- ^ Жыцьцяздольнасьць і ўціск мовы (анг.) Дакумэнты. ЮНЭСКА (12 сакавіка 2003). Праверана 19 жніўня 2011 г.
- ^ 2144,1912041,00.html Амаль палове моваў сьвету пагражае зьнікненьне
- ^ Мовы сьвету
- ^ «Калі памірае мова»
- ^ Балязін В. Н. «Неафіцыйная гісторыя Расеі» 2007 ISBN 978-5-373-01229
- ^ Сьвет губляе мовы
Вонкавыя спасылкі
Мова — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў
 |
Вікіслоўнік зьмяшчае матэрыялы, датычныя тэмы артыкула: |
 |
Гэта — накід артыкула пра адну з моваў сьвету. Вы можаце дапамагчы Вікіпэдыі, пашырыўшы яго. |