Уладзіслаў Сыракомля

Уладзіслаў Сыракомля
Ludwik Kondratowicz
Людвік Кандратовіч. Абдон Корзан, 1860
герб «Сыракомля»
Асабістыя зьвесткі
Нарадзіўся	17 (29) верасьня 1823 Смольгава, Бабруйскі павет, Менская губэрня, Расейская імпэрыя
Памёр	3 (15) верасьня 1862 (38 гадоў) Вільня, Расейская імпэрыя[…]
Пахаваны	Могілкі Росы
Род	Кандратовічы
Бацькі	Аляксандар Каэтан Кандратовіч Вікторыя з Златкоўскіх
Жонка	Паўліна з Мітрашэўскіх
Літаратурная дзейнасьць
Род дзейнасьці	паэт, драматург, перакладчык
Гады творчасьці	з 1844
Мова	польская мова, нямецкая, беларуская мова і лацінская мова
Дэбют	верш «Паштальён» (1844) у часопісе «Athenaeum» (Вільня)
Подпіс
Уладзіслаў Сыракомля ў Вікісховішчы
http://www.rv-blr.com/biography/view/712

Уладзісла́ў Сырако́мля (сапраўднае Людвік Уладзіслаў Францішак Кандратовіч, 29 верасьня 1823, фальварак Смольгаў Бабруйскага павету, цяпер Любанскі раён — 15 верасьня 1862, Вільня) — польскі і беларускі паэт, драматург, перакладчык, літаратурны крытык і краязнаўца. Мовамі ягоных твораў былі польская і беларуская.

Творчасьць Уладзіслава Сыракомлі прыкметна паўплывала на фармаваньне беларускай літаратуры новага часу.

Біяграфія

Прадстаўнік шляхецкага роду Кандратовічаў гербу «Сыракомля», назву якога потым узяў за псэўданім. Сын Аляксандра Каятана і Вікторыі з Златкоўскіх. Бацькі былі арандатарамі і часта зьмянялі месца жыхарства.

Смольгаў, месца нараджэньня Л. Кандратовіча. Літаграфія з мал. Н. Орды

У 1833 распачаў навучаньне ў павятовай школе пры дамініканскім кляштары ў Нясьвіжы, якую расейскія ўлады зачынілі ў 1835. Давучваўся ў дамініканскай школе ў Наваградку (1836—1837). У 1840 уладкаваўся на службу ў канцылярыю кіраўніцтва радзівілаўскімі маёнткамі.

Пасьля жаніцьбы з Паўлінай Мітрашэўскай ў 1844 пераехаў у фальварак Залучча (цяпер Стаўпецкі раён). Многа працаваў творча. У верасьні 1852 пераехаў у Вільню, бліжэй да выдавецтваў. У красавіку 1853 пачаў арандаваць фальварак Барэйкаўшчына каля Вільні.

У 1856—1858 неаднаразова выязджаў у Варшаву і Познань (Прускае каралеўства). Пасьля гэтых паездак расейскія ўлады ўсталявалі за Л. Кандратовічам сакрэтны нагляд. У красавіку 1861 выступіў на патрыятычнай маніфэстацыі ў Коўне зь вершамі. Выехаў у Варшаву, а на зваротным шляху яго арыштавалі і зьняволілі ў віленскай вязьніцы. Знаходзіўся пад арыштам каля месяца. Вызвалены пад нагляд паліцыі. Памёр у часе сьледзтва. Пахавалі паэта на віленскіх могілках Росы ў Вільні.

У Барэйкаўшчыне працуе музэй-бібліятэка Ўладзіслава Сыракомлі, ягонае імя носяць вуліцы ў Менску і Нясьвіжы. У Варшаве у гонар паэта названыя адразу дзьве вуліцы: вуліца Людвіка Кандратовіча і вуліца Уладзіслава Сыракомлі.

Літаратурная дзейнасьць

Зьвяртаўся да гісторыі краю, вераваньняў, звычаяў, вуснай паэзіі беларускага народу, паэтызаваў гераічнае мінулае продкаў. Дэбютаваў вершам «Паштальён» (1844), паводле пачутай у Міры гісторыі («народнай гутаркі»). Пераклад «Паштальёна» на расейскую мову паэтам Л. Трэфалевым зрабіўся папулярнай у Расеі народнай песьняй «Когда я на почте служил ямщиком…».

Як добры знаўца фальклёру, вуснай паэзіі беларусаў раскрыўся ў «Кароткім дасьледаваньні мовы і характару паэзіі русінаў Менскай правінцыі» (1856). Вывучэньню Беларусі прысьвяціў гістарычна-краязнаўчыя працы «Вандроўкі па маіх былых ваколіцах» (1853), «Менск: беглы агляд сучаснага стану Менску» (1857), «Нёман ад вытокаў да вусьця» (1861) і інш.

Падтрымліваў цесны зьвязак зь менскім літаратурным асяродзьдзем. За антыцарскія вершы быў арыштаваны. Пісаў па-польску, зь беларускамоўных твораў захаваліся толькі два — верш «Добрыя весьці» (1848, 1861) і лірычная мініятура «Ужо птушкі пяюць усюды».

Зьяўляецца аўтарам некалькіх п’есаў, якія ставіліся віленскім тэатрам. З драматычных твораў У. Сыракомлі найбольшай папулярнасьцю карысталася п’еса «Kasper Kaliński».

Перакладаў на польскую мову творы разнастайных расейскіх, францускіх, украінскіх, нямецкіх і лацінскіх паэтаў. Сярод найбольш значных працаў — пераклады твораў Гётэ, Гайнэ, Лермантава, Шаўчэнкі, Някрасава, Бэранжэ і іншых. Творы У. Сыракомлі лічацца аднымі з найлепшых перакладаў паэзіі ў гісторыі польскай мовы.

Зьяўляецца аўтарам двухтомнай «Гісторыі літаратуры ў Польшчы» (1851—1852) і іншых твораў.

Асноўныя творы

Магіла Уладзіслава Сыракомлі на могілках Росы ў Вільні. Побач зьлева — магіла жонкі, Паўліны Кандратовіч.

• Przekłady poetów polsko-łacińskich epoki zygmuntowskiej
• Gawędy i rymy ulotne (1853)
• Urodzony Jan Dęboróg
• Poezje ostatniej godziny
• Wyzwolenie włościan
• Margier. Poemat z dziejów Litwy (1855)
• Margier Konstantego Gorskiego
• Wielki Czwartek (1856)
• Janko Cmentarnik (1857)
• Kasper Kaliński (1858)
• Chatka w lesie (1855—1856)
• Hrabia na Wątorach (1856)
• Możnowładcy i sierota (1859)
• Wiejscy politycy (1858)
• Wojnarowski
• Podróż swojaka po swojszczyźnie
• Dzieje literatury w Polsce

Галерэя

• Іканаграфія Ўладзіслава Сыракомлі
• 
  У маладосьці, здымак XIX ст.
• 
  Мастак M. Fajans, каля 1851—1863
• 
  Мастак А. Шэмеш, 1854
• 
  З часопіса «Kwartalnik Litewski», 1911

Бібліяграфія

Беларускі пераклад:

• Выбр. тв. Мн., 1966;
• Вандроўкі па маіх былых ваколіцах: Успаміны, даследаванні гісторыі і звычаяў. Мн., 1992;
• Мінск. Мн., 1992;
• Добрыя весці: Паэзія, проза, крытыка. Мн., 1993.

Літаратура

• Энцыклапедыя гісторыі Беларусі. У 6 т. / Беларус. Энцыкл.; Рэдкал.: Г. П. Пашкоў (гал. рэд.) і інш.; Маст. Э. Э. Жакевіч. — Мн.: БелЭн, 2001. — Т. 6. Кн. 1: Пузыны — Усая. — 591 с. — ISBN 985-11-0214-8
• Беларускія пісьменнікі: Біябібліяграфічны слоўнік у 6-ці тамах / АН Беларусі, Інстытут літаратуры ім. Я. Купалы; рэд. А. І. Мальдзіса.Т. 5: Пестрак — Сяўрук. — Мн.: БелЭн, 1995. — 480 с. — ISBN 5-85700-060-2. — ISBN 5-85700-168-4.
• Памяць: Гіст.-дакум. хроніка Мінска. У 4 кн. Кн. 1-я. — Мн.: БЕЛТА, 2001. — 576 с.: іл. ISBN 985-6302-33-1.
• Уладзіслаў Сыракомля // Маракоў Л.У. Рэпрэсаваныя літаратары, навукоўцы, работнікі асветы, грамадскія і культурныя дзеячы Беларусі, 1794—1991. Энц. даведнік. У 10 т. Т. 1. — Мн:, 2003. ISBN 985-6374-04-9.
• Цвірка К. Слова пра Сыракомлю. — Мн., 1975
• Мархель У. Лірнік вясковы. — Мн., 1983

Вонкавыя спасылкі

Уладзіслаў Сыракомля — сховішча мультымэдыйных матэрыялаў

• Ludwik Kondratowicz — некаторыя творы У. Сыракомлі