Вялікая дэпрэсія

Вялікая дэпрэсія (па-ангельску: Great Depression) — рэцэсія сусьветнай эканомікі, якая пачалася ў большасьці месцаў у 1929 і скончылася ў пачатку 1933. Да 1939 сьвет выходзіў з дэпрэсіі, таму 1930-я ўвогуле лічацца пэрыядам Вялікай дэпрэсіі. У вузкім сэнсе гэты тэрмін прымяняецца толькі ў адносінах да ЗША, а ў дачыненьні да ўсяго сьвету гавораць пра сусьветны эканамічны крызыс.

Спад найбольш закрануў разьвітыя краіны Захаду: ЗША, Канаду, Вялікабрытанію, Нямеччыну й Францыю. Моцна пацярпелі прамысловыя гарады, ў шэрагу краін практычна спынілася будаўніцтва, цэны на сельскагаспадарчую прадукцыю з-за адсутнасьці плацежаздольнага попыту ўпалі на 40-60%.

Прычынай эканамічнага крызысу, верагодна, стала сукупнасьць фактараў: недахоп грашовай масы, крызыс перавытворчасьці, імклівы прырост насельніцтва, скарачэньне міжнароднага гандлю, біржавыя спэкуляцыі, зьмяншэньне ваенных заказаў па заканчэньні Першай сусьветнай вайны.

Пад канец пэрыяду рэцэсіі ўзровень прамысловай вытворчасьці быў адкінуты да ўзроўню пачатку 20 стагодзьдзя. Колькасьць беспрацоўных у краінах Захаду дасягнула 30 млн. чалавек, моцна пагоршыўся стан рабочых, фэрмэраў, дробных гандляроў, прадстаўнікоў сярэдняга клясу, многія зь іх апынуліся за рысай беднасьці. Вырасла колькасьць прыхільнікаў радыкальных ідэалёгій.

Як вынік Вялікай дэпрэсіі, кейнсіянскія падыходы ў эканоміцы пацясьнілі клясычны эканамічны лібэралізм і дамініравалі да 1970-х. Вялікая дэпрэсія стала асноўным фактарам усталяваньня сацыял-дэмакратыі і плянавай эканомікі ў эўрапейскіх краінах пасьля Другой сусьветнай вайны.